Czym jest zespół cieśni nadgarstka?
Definicja
Zespół cieśni nadgarstka (ZCN) to objawyzespół zwiobjawów wynikajązanecych z uszkodzeniem spowodowanym uciskiemucisku na nerw pośrodkowy, przechodzącyktóry przechodzi przez kanał nadgarstka.
Poniżej powierzchniNerw dłoniowejten przezodpowiada nadgarstekza przebiega podskórnie szerokie pasmo łącznotkankowe (więzadło nadgarstka), które otacza i chroni ścięgna przedramienia. Wraz z kośćmi nadgarstka to więzadło tworzy anatomiczny kanał nazywany kanałem nadgarstka.
Przez kanał nadgarstka z przedramienia do ręki wchodzą ścięgna, naczynia krwionośne i nerwy. Największy znajdujący się tam nerw to nerw pośrodkowy (nervus medianus). Jest to jeden z trzech głównych nerwów przedramienia i ręki. Unerwia on kilka mięśni przedramienia i ręki (funkcja ruchowa). Poza tym obejmuje on także włókna nerwowe służące do unerwienia czuciowego (tzn. zmysłu dotyku) ręki i palców,czucie w tym stronyczęści dłoniowej kciuka, palca wskazującego, środkowego i połowy palca serdecznego, (oda stronytakże palcaza ruchy w kilku mięśrodkowego)niach ręki.
Jeśli Ucisk na nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka jestpowoduje zwężony lub podrażnionyból, pojawiadrętwienie, mrowienie i utratę czucia w obszarze jego unerwienia.
Anatomia i objawy
Kanał nadgarstka to anatomiczna przestrzeń, która powstaje dzięki kościom nadgarstka i więzadłom. W jego obrębie znajduje się nerw pośrodkowy, który, gdy jest uciskany, wywołuje charakterystyczne objawy. Osoby cierpiące na zespół cieśni nadgarstka mogą odczuwać drętwienie, mrowienie i ból, szczególnie w obszarze kciuka, palca wskazującego i utrataśrodkowego. czuciaObjawy mogą nasilać się w nocy, a nawetniektóre dyskomfortczynności, wtakie wymienionychjak obszarachtrzymanie telefonu, pisanie czy jazda na rowerze, mogą je pogarszać. Często zdarza się, że pacjenci mają trudności z manipulowaniem małymi przedmiotami, co może ograniczać ich zdolności motoryczne i precyzyjne.
Zespół cieśni nadgarstka może występować zarówno jednostronnie, jak i obustronnie. W dłuższym czasie może dojść do zaniku mięśni kciuka, co może prowadzić do ograniczenia jego funkcji.


Objawy
Ręce cierpną, pojawia się uczucie drętwienia, mrowienia i bólu lub utraty zmysłu dotyku w obszarze zaopatrywanym przez ten nerw (patrz ilustracja), szczególnie w kciuku, palcu środkowym i wskazującym. W dłuższym przebiegu mogą do tego dojść zanik i osłabienie mięśni kciuka. Utrudnione jest więc manipulowanie małymi przedmiotami. Ograniczeniu ulegają motoryka mała i ruchy precyzyjne.
Niektóre ruchy powodują nasilenie bólu u wielu chorych: objawy nasilają się wskutek długotrwałego ustawienia ręki w zgięciu lub wyproście, np. w trakcie robienia na drutach, noszenia toreb z zakupami, rozmowy przez telefon, trzymania książki, jazdy na rowerze i motocyklu. Dolegliwości często nasilają się w nocy, prawdopodobnie z powodu nieświadomego zginania nadgarstka podczas snu.
Potrząsanie ręką, masaż lub zimna woda często powodują złagodzenie objawów.
ZCN często występuje obustronnie, ale niekoniecznie w jednym czasie.




Przyczyny
Objawy zespołu cieśni nadgarstka pojawiają się wskutek uciśnięcia lub podrażnienia naczyń i nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka. Rosnący ucisk na włókna nerwowe powoduje, że magazynują one wodę i zwiększają objętość, co skutkuje uszkodzeniem tkanki.
Przyczyny tych procesów często są niemożliwe do ustalenia. Źródłem stanu zapalnego mogą być np. ścięgna lub przewlekłe zapalenie stawów (takie jak reumatoidalne zapalenie stawów lub dna moczanowa).
Zespół cieśni nadgarstka może bymieć równieżwiele spowodowanyprzyczyn, przezale innenajczęściej chorobywynika lubz urazyucisku na nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka. MoTaki ucisk może on być nastefektem różnych stanów chorobowych, urazów lub anatomicznych zmian w obrępstwem złamaniabie nadgarstka. alboPrzyczyny guzrozwoju ZCN to:
- Przewlekłe zapalenie stawów – zmiany zapalne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów,
zmianmogąkostnychprowadzićlubdonadmiernegoobrzękurozrostuitkanki łącznej w okolicyzwężenia kanału nadgarstka, co zwiększa ucisk na nerw pośrodkowy.MoZespół cieśni nadgarstka może także wystąpić w przebiegu dny moczanowej. - Złamania nadgarstka – urazy w obrębie nadgarstka, takie jak złamania, mogą prowadzić do zmian strukturalnych, które utrudniają prawidłowe przewodzenie nerwów, wywołując ZCN.
- Guzy i zmiany w obrębie kanału nadgarstka – występowanie guzów lub innych zmian w obrębie nadgarstka, takich jak torbiele czy zmiany kostne, może prowadzić do ucisku na nerw.
- Przewlekłe, monotonne ruchy ręki – osoby wykonujące powtarzalne ruchy rękami, takie jak pracownicy linii montażowych, rolnicy, ogrodnicy, a także zawodowi muzycy, są bardziej narażeni na rozwój ZCN. Ryzyko zwiększa się również
rozwinąć po zabiegach operacyjnychwtymprzypadkuobszarze. Przyczyną może być jednak także np.niedoczynność tarczycy,cukrzycalub pogorszona czynność nerek.Kobiety w ciąży stosunkowo częściej cierpią na ten zespół.Ponadto objawy mogą rozwinąć się także wskutek często powtarzanych, monotonnych ruchów rąk, np. u osób wykonujących określone zawody. Przykładem czynności niosących zagrożenie tym zespołem jest praca przy linii montażowej, w ogrodzie, w lesie i w rolnictwie, w fabryce i na budowie. Ryzyko zwiększa pracapracy z użyciem narzędzi wibrujących. - Choroby
narzędzi.metaboliczneChoroba–częcukrzyca, niedoczynnościej dotyka też zawodowych muzyków. W tych przypadkach ZCN może byćuznanytarczycyzaorazchorobęzaburzeniazawodową.Przyrostfunkcjonowaniamasy ciała inadwaganerek mogą sprzyjać rozwojowi zespołowiu cieśni nadgarstka.,Zaponieważczynnikiprowadząryzykadouważaobrzękusię także przyjmowanie glikokortykosteroidówtkanek lubterapizmian w strukturach anatomicznych nadgarstka. - Zwiększenie
hormonalnmasy ciała – otyłość i nadwaga również stanowią czynnik ryzyka, ponieważ mogą prowadzić do zwiększenia nacisku na nerw w obrębie kanału nadgarstka. - Zmiany
niektórychhormonalnerodzinach– zespół cieśni nadgarstka występuje częściej u kobiet,chozwłaszcza w okresie ciąży, kiedy zmiany hormonalne mogą prowadzićniedowiadomo,obrzękudlaczegoitakzwężeniasiękanałudziejenadgarstka.
W
Częstość występowania
- Zespół cieśni nadgarstka jest najczęściej występującym zespołem ucisku nerwu i główną przyczyną uszkodzeń nerwów obwodowych (nerwów znajdujących się poza obrębem mózgu i rdzenia kręgowego).
- Na zespół cieśni nadgarstka cierpi około 3,7–4,9% populacji.
- Wiek zachorowania to zwykle ponad 30 lat, a częstość występowania rośnie z wiekiem. Szczyt zachorowań przypada między 40. i 60. rokiem życia.
- Kobiety chorują 3–4 razy częściej niż mężczyźni.
Badania
RozpoznaniaRozpoznanie dokonujezespołu cieśni nadgarstka opiera się na podstawieszczegółowym typowegowywiadzie wywiadu lekarskiegolekarskim oraz wynikwynikach badań fizykalnych. Do najczęściej wykonywanych testów badanianależą:
- Test
fizykalnegoPhalenaręki–ipolegakończynynagórnej.utrzymaniuDolegliwości przykładowo często nasilają się pod wpływem lekkiego uderzania młotkiem neurologicznymnadgarstka wobszarmaksymalnym zgięciu przez kilka minut. Objawy ZCN, takie jak mrowienie czy drętwienie, mogą wystąpić w odpowiedzi na ten test. - Test Tinela-Hoffmanna – delikatne opukanie kanału nadgarstka
(objawmożeTinela-Hoffmanna).wywołaćSilneobjawyrozciąganiebólowegrzbietui drętwienie w obrębie ręki,i zginanie nadgarstka także często po kilku minutach wywołuje typowe dolegliwości (objaw Phalena). Często utrata siłyco jestwyraźniecharakterystycznewidocznadlawtedy, gdy pacjent zostanie poproszony o ściśnięcie razem czubków kciuka i małego palcaZCN. - Elektroneurografia (ENG)
,która–polegabadanie to pozwala napomiarzedokładną ocenę prędkości przewodzenia nerwu pośrodkowego.,Prędkoco może potwierdzić obecnośćprzewodzeniauszkodzenia nerwuto prędkość.
Potwierdzenia rozpoznania dostarcza tzw. elektroneurografia
Ponadto, z jaką sygnały mogą być przesyłane przez nerw do mięśnia (nerw ruchowy) i ze skóry (zmysł dotyku, nerw czuciowy). Ta prędkość jest wymiernie ograniczona w uszkodzonychcelu nerwach.wykluczenia ENGinnych pozwalaprzyczyn dośobjawów, lekarz może zlecić dokładnie zweryfikować rozpoznanie.
Procedurybadania takie jak ultrasonografia (USG), RTG czy rezonans magnetyczny (MRI) lub zdjęcia rentgenowskie (RTG) nadgarstka mogą być pomocne w diagnozie, jeśli lekarz podejrzewa, że przyczyną choroby mogą być zmiany kostne, guz itp.






Leczenie
Dostępne opcje leczenia obejmują:
Terapia
- Szyna
zależynadgarstkowaod–stopniawnasileniaprzypadku łagodnych objawówi upośledzenia funkcji palców.Szyna nadgarstkowaW przypadku objawów łagodnych i umiarkowanych, zwłaszcza występujących w nocy,stosuje sięwortezy,pierwszym rzędziektóre odciążenie za pomocająszynynadgarstek,nadgarstkowej.szczególnieSzynęwchory zakłada na noc na kilka godzinnocy. Jest tosposóbskuteczna metoda leczenia,pierwszego wyboru szczególniezwłaszcza u kobiet w ciąży, ponieważ po porodzie objawy często ustępują. - Kortyzon i leki przeciwbólowe
Jeśliokreślone ruchy powodują ból, oczywiście należy ich– wmiarprzypadku nasilających się objawów możliwościnaunikazastosować. Czasami poprawę dajekrótkotrwałaąterapiaterapię kortyzonem (maksmax. 2-tygodniowatygodnie)leczenia kortyzonemwtabletkach.Jeślipostaciodciążanietabletekilubprzyjmowanie kortyzonuzastrzykówtabletkach nie przyniesie ulgi, można zrobić iniekcję z kortyzonu do kanału nadgarstka. Kortyzonpowodujezmniejszazmniejszeniestanopuchliznyzapalny i obrzęk w kanale nadgarstka,osco może złabiajagodzić objawy. - Operacja – jeżeli objawy nie ustępują
ctymposamymleczeniuuciskzachowawczym, konieczna może być interwencja chirurgiczna. Zabieg polega na przecięciu więzadła nadgarstka, co pozwala na zwiększenie przestrzeni w kanale nadgarstka i zmniejszenie ucisku na nerw pośrodkowy.Jednak długofalowe efekty leczenia kortyzonem nie zostały jeszcze dostatecznie opisane, a iniekcje, zwłaszcza wielokrotne, mogą prowadzić do uszkodzenia nerwu.Skuteczność leków przeciwbólowych, takich jak ibuprofen czy diklofenak (tzw.niesteroidowe leki przeciwzapalne) nie została jednoznacznie potwierdzona w badaniach naukowych.OperacjaJeśli objawy utrzymują siOperacjęprzez dłuższy czas, a odciążenie za pomocą ortezy lub przyjmowanie kortyzonu nie daje znaczącej poprawy, z reguły zaleca się zabieg operacyjny.Zabiegmożnazazwyczaj wykonaprzeprowadzićwmetodątrybie ambulatoryjnym. Operuje się w sposób otwartyotwartą lubminimalnie inwazyjny przy użyciu endoskopu, przecinajendoskopowąc więzadło nadgarstka, aby zwiększyć przestrzeń dla nerwu i zmniejszyć ucisk.Decyzja o poddaniu się operacji jest zawsze sprawą indywidualną, którą należy przedyskutować z lekarzem.Za poddaniem się operacji przemawiają następujące kryteria:Brak efektów leczenia nieoperacyjnego po upływie 8 tygodniUpośledzenie czynności dłoni wskutek zaburzeń czucia lub ruchu (np. niezręczność)Postać ostra i szybko postępująca (rzadko, powód do pilnej operacji)
Po 3–6 tygodniach można z reguły wrócić do pracy.Dalsze działania
Istnieją też różne inne możliwości leczenia zespołu cieśni nadgarstka. Takie metody jak fizjoterapia, terapia magnetyczna, ultradźwięki, laseroterapia, akupunktura, przyjmowanie witamin czy diuretyków (w celu wypłukania wody) nie dowiodły jednoznacznie swojej skuteczności.
W przypadku
RokowanieRokowanie
Choroba może byWiększośćtylkoosóbprzejściowazi ulec spontanicznej poprawie (bez leczenia nawet w 1/3 przypadków). Objawyzespołem cieśni nadgarstka odzyskuje pełną sprawność po leczeniu,ktszczegórelniepojawiajjeśli objawy sąsięrozpoznanepodczasiciąży,leczonezwyklewe wczesnym stadium. W wielu przypadkach objawy ustępująw ciągu kilku tygodnipoporodzie.Pooperacji,operacjichoćbólpełneprzewawygojenie możnieeszybkozająćmijakilka miesięcy.W niektórych przypadkach słaby ból utrzymuje sięNależy jednakprzez jakiś czaspamiętać,dożecałkowitego wygojenia rany. Zaburzenia czucia i ruchomości/siły rąk lub palcówmogą się utrzymywać nawet przez 1 rok. Wrzadkich przypadkachpomożezabiegu dochodzidojść do powikłań, takich jak trwałe uszkodzenie nerwulub zakażenie.Zespół cieśni nadgarstka jako choroba zawodowa
W 5% przypadków w przebiegu chorobyJeżeli zespół cieśni nadgarstkanawraca.jestPrzyczynąwynikiemmogąpracybyć bliznyzawodowej,zmiany kostne lubreumatoidalne zapalenie stawównp.Uznanie za chorobę zawodowąJeśli zespół cieśni nadgarstka występujewzwiwyniku powtarzajązkucychz wykonywaną pracą (monotonnesię,powtarzalnemonotonnychczynności połączone ze zginaniem i prostowaniem nadgarstkruchów,zwirększonym nakładem sił w obrębie dłoni lub wymachami dłoni/kończyn górnych)ką, możezostabyć uznany za chorobę zawodową.LeżytoWwtakichgestii państwowej instytucji odpowiedzialnej za ubezpieczenia wypadkowe, do którejprzypadkach należy zgłosić podejrzeniechorobyZCNzawodowejdo odpowiednich służb medycznych w celu uzyskania świadczeń rehabilitacyjnych lub odszkodowawczych.Dodatkowe informacje
- Reumatoidalne zapalenie stawów
- Dna moczanowa
- Złamania nadgarstka
- Niedoczynność tarczycy
- Cukrzyca
- Nadwaga
- Zespół cieśni nadgarstka – informacje dla personelu medycznego
Autorka
- Lek. Susanna Allahwerde, specjalista chorób wewnętrznych, Berlin
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent