Czym jest zespół przewlekłego zmęczenia?
Definicja
Zespół przewlekłego zmęczenia, czyli (CFS, (ang. chronic fatigue syndrome) jestto zesposchorzenie charakteryzujące się dłemugotrwałym ciągłegouczuciem wyczerpania, zktóre utrzymującymnie siustępuje po odpoczynku. Zmęczenie jest na tyle intensywne, że prowadzi do znacznego upośledzenia zdolnościężkim wycieńczeniemdo inormalnego zmęczeniem,funkcjonowania w którymżyciu odpoczynekcodziennym. Mimo że CFS jest coraz lepiej rozumiany, wciąż nie przynosijest ulgi. Nadal nie ustalonopewne, czy jeststanowi tosamodzielną samodzielnajednostkę choroba.chorobową, Wa w różnych krajach jestjego onadefinicja może się różnie definiowananić.
Objawy
Głównywnym objawobjawem toCFS utrzymującejest siprzewlekłe zmę wyczerpanie po wysiłkuczenie, które nie mijaustępuje po odpoczynku. ObjawyDo pełnej diagnozy muszą się zacząbyć wspełnione określonymnastępujące momencie,kryteria:
- Wyczerpanie
utrzymywaćwystępujesię odprzez co najmniej 6 miesięcy. - Zmęczenie
inieprowadzićjest wynikiem wysiłku fizycznego, przeciążenia ani innych chorób. - Objawy prowadzą do znacznego
upoograniczenia zdolnośledzeniacisprawnodo wykonywania codziennych czynności.
CFS nie należy mylić zez zwykłymchwilowym zmęczeniem – będwynikającym skutkiemz wysiłkuprzepracowania, przeciążeniastresu albolub wywoinnych czynników. Zmęczenie w CFS jest znacznie bardziej intensywne i dłanym innymi chorobamiugotrwałe.
Przyczyny
W dalszym ciągu nie wiadomo dokładnie, jak powstaje CFS. To znaczy, że leczenie w każdym przypadku należy ustalić indywidualnie, a rokowania są odpowiednio różne. Istnieje kilka teorii dotyczących powstawania CFS, ale żadnej z nich dotąd nie udowodniono.
Dokładne przyczyny objawówzespołu nieprzewlekłego zostały do tej pory wyjaśnione. Przypuszczalniezmęczenia są onewciąż odmiennenieznane. uIstnieje jednak wiele teorii, które próbują wyjaśnić mechanizm rozwoju tej choroby. U różnych pacjentów. Znaczenieczynniki możewyzwalające mieć wiele rozmaitych czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych. Mówimogą się o różnychnić. czynnikachDo wyzwalajmożliwych przyczyn CFS należących:
- Zakażenia wirusowe (
wirusowenp. wirus Epstein-Barr, cytomegalowirus) - Stres psychiczny (np. przewlekłe obciąż
eniaeniepsychiczneemocjonalne, operacje,lub wypadekwypadki) - Choroby neurologiczne lub psychiatryczne
- Choroby mięśni
- Zaburzenia hormonalne (np. w obrębie osi podwzgórze-przysadka-nadnercza)
WpływyCzynniki środowiskowe (np. toksyny, zanieczyszczenie powietrza)- Czynniki genetyczne
.(skłonność dziedziczna)
Częstotliwość występowania
ZależnieZespół przewlekłego zmęczenia dotyczy od 0,002% do 2,5% populacji, w zależności od przyjętych kryteriów diagnostycznych i grupy wiekowej na tę chorobę cierpi ok. 0,002–2,5% populacji. SchorzenieCFS częściej dotyczywystępuje u kobiet niż u mężczyzn., CFSa jego wystąpienie może się pojawidotyczyć również u dzieci i młodzieży. Osoby, którew zetrudnej względu na niskie dochody albo inne problemy naturysytuacji społecznej gorzej(np. sobiez radzniskimi dochodami) mają wyższe ryzyko zachorowania. CFS jest również częstszy wśród życiuosób z problemami psychicznymi, statystycznietakimi sąjak bardziej narażone na zachorowaniedepresja.
Badania
RozpoznanieDiagnostyka CFSzespołu przewlekłego zmęczenia jest formułowane wyłącznie kliniczna, opierająca się na podstawiewywiadzie dolegliwościlekarskim i zgłaszanych przez choregopacjenta objawach. Nie maistnieją testówtesty laboratoryjnychlaboratoryjne ani badańbadania obrazowych, które miałyby wartość diagnostyczną. Jeśli wykonuje się badania, to służą one jedynie do odróżnienia od innych choróbobrazowe, które mogąłyby potwierdzić rozpoznanie CFS. W celu wykluczenia innych chorób o podobnych objawach, wykonuje się łączyćodpowiednie zbadania podobnymi(np. dolegliwościamihormonalne, neurologiczne, psychiczne).
O CFS możnadiagnozuje mówić tylko wtedysię, gdy spełnione są pewnenastępujące kryteria:
NiewystZmępujczenie utrzymującewcześniej uczucie zmęczenia, którego nie dasięuzasadnićprzezinnymicochorobami, stosowaniem substancji lub obciążeniem.Zmęczenie czy też podatność na znużenie utrzymują się od dłuższego czasu (zwykle ponadnajmniej 6 miesięcy), które nie jest wynikiem innych chorób.MoWyraźne obniżliweeniejestzdolnościokredo wykonywania codziennych czynnośleniecipoczątku–objawów,zmęczenietzn. że problem ten nie występuje od zawsze.Objaw jestma na tylenasilonysilny charakter, że powodujewyraźneproblemyupośledzeniewfunkcjonowania fizycznegopracy,psychicznegoszkole i w życiu społecznegoecznym.- Objawy nasila się po wysiłku fizycznym i psychicznym, a
takżeodpoczynekjakościnieżyciaprzynosi ulgi. ObciążenieDodatkowe(fizyczneobjawy,alektóretakże psychiczne czy emocjonalne) powoduje nasilenie dolegliwości.Nie da się go inaczej wyjaśnić (zaburzenia fizyczne lub psychiczne).dolegliwobóle mięścini i stawów- problemy ze
stronysnemuk(np. bezsenność, uczucie niewyspania) - zaburzenia koncentracji i pamięci ("mgł
aduasercowo-naczyniowegomózgowa") - ból
mięśni lub kości sen, który nie przynosi odpoczynkuzaburzenia pamięci i koncentracjiewentualnie infekcjegardłalub obrzęk węzłów chłonnych.U dzieci zaburzenia pamięci i koncentracji występują rzadziej,a ból gardła czpowięściej.U młodzieży CFS częściej wiąże się z bólami głowy i depresją, rzadziej z obrzękiemkszenie węzłów chłonnych,ogólnieinfekcje
Przed sformułowaniempostawieniem rozpoznaniadiagnozy CFS należy wykluczyć inne schorzenia, takie jak np. niedoczynno:
- Niedoczynność tarczycy
,bezdech - Bezdech senny
,niedoci - Niedociśnienie ortostatyczne
,depresjaoraz różne inne - Depresja
- Inne choroby
fizycznesomatyczne i psychiczne.Mimo,żektórezespół wypaleniaidepresjarównież wiążmogąsiępowodowaćzpodobneobjawami wyczerpania, spektrum ich objawów jest inne niż w zespole przewlekłegoobjawy zmęczenia.
Leczenie
Leczenie BiorącCFS pod uwagę znaczące upośledzenia funkcji, jakie może ze sobą nieść ta choroba, u chorychma na CFScelu wyraźnieprzede rzadkowszystkim wystpoprawępują zaburzeniajakości depresyjne.
Leczenie
Istniejążycia różne sposoby leczenia. Celem leczenia jest subiektywna poprawa w zakresie objawówpacjenta, zwiększenie poziomu aktywności, poprawafizycznej i poprawę zdolności do funkcjonowania. orazZasadnicze poprawapodejście terapeutyczne obejmuje:
-
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)
Terapia poznawczo-behawioralna ma na celu pomóc pacjentowi w radzeniu sobie z objawami choroby, w tym z chronicznym zmęczeniem i stresem. Jest to podejście wspierające pacjenta w zarządzaniu swoimi ograniczeniami, kształtowaniu strategii radzenia sobie i poprawie jakości życia. -
BadaniaKinezyterapia
Stopniowowykazaływprowadzanekorzystnećwiczeniaskutki połączeniaterapii poznawczo-behawioralnejfizyczne (angtzw.cognitivebehavioral therapy,CBT) iindywidualnej kinezyterapiize stopniowym zwiększaniem poziomu aktywności (ang.Graded Exercise Therapy).CBTsą jednym z podstawowych elementówwieluleczenia.przewlekłychCelemi ciężkich schorzeniach stosowanakinezyterapii jestjakopoprawastrategiakondycjiprzeciwdziałania,fizycznej pacjenta bezłryzyka przeciączeniażeniajej z czynnikami psychologicznymi jako przyczynami chorobyorganizmu.Pacjenci uczą się, jak radzić sobie z ograniczeniami i tworzą strategie przeciwdziałania.Indywidualna kinezyterapia to uporządkowany, sprawdzony program ruchowy obejmujący stopniowo rozszerzane ćwiczenia. Po dokonaniu oceny stanu wyjściowego opracowuje się krótkie zestawyProgram ćwiczeń.Możnajestprzydostosowywanytym ustalić wszystkie rodzaje aktywności fizycznejindywidualnie,w tym codzienne czynności. Częstotliwość ich wykonywania, czas ia intensywnośćsą powoli ićwiczeń stopniowo zwiększane,kszanaabywuniknąćmiaręprzeciążeniapoprawy stanu zdrowia. -
DłuLeczenie objawowe
W przypadku wystąpienia objawów towarzyszących, takich jak ból, bezsenność czy zaburzenia koncentracji, moższe okresy odpoczynku miały natomiast niekorzystny wpływnaogólnyzastosowaćstanleczeniefizycznyfarmakologiczne.pacjentów.Leki nie wpływają bezpośrednio na przyczynę CFS
.,Jeślialewystępujmogąobjawypomóctowarzyszącew łagodzeniu objawów,takiektórejakutrudniająbólżycieczy zaburzenia snu, należy je zawsze uwzględnić i poddać leczeniupacjenta.
Co można zrobić we własnym zakresie?
PotraktujW siebieleczeniu iCFS niezwykle ważne jest, by pacjent traktował swoje dolegliwości poważnie i otwórzotworzył się na rozmowwspółpracę ze swoimz lekarzem. UkierunkowaneSkuteczność ćwiczeniaterapii fizycznepoznawczo-behawioralnej i terapiakinezyterapii poznawczo-behawioralnajest mogąwyższa, daćgdy dobrepacjent efektyaktywnie uczestniczy w warunkach akceptacjileczeniu i aktywnejpodejmuje wspódziałpracyania zgodne z zaleceniami.
Zaleca Pozytywnesię wyniki badań dotyczących dostosowanej indywidualnej kinezyterapii i wspierającej terapii CBT, która wzmacnia poczucie sprawczości i zmniejsza obawy przedrozpoczęcie aktywnością, są zachęcające. Aktywność fizyczną należy rozpocząćfizycznej od lekkich, krótkich zestawów ćwiczeń, iktóre unikaćbędą stopniowo zwiększane w miarę poprawy stanu zdrowia. Ważne jest unikanie przeciążenia., Wskazanea jestkażda indywidualnezmiana podejpoziomu aktywnościeci uwzględniającepowinna potrzebybyć dobrze przemyślana i dostosowana do indywidualnych możliwości pacjenta.
Rokowanie
PonieważPrzebieg przyczynychoroby sąjest wielorakiezmienny, a leczenierokowanie uzależy każdegood pacjentawielu może być inneczynników, trudnotakich jestjak formułowaćczas rokowaniatrwania objawów poszczególnych przypadkach. Przebieg jest często nierówny, poziomich wytrzymałościnasilenie oraz reakcja na obciążenia może się zmieniać z dnia na dzieńleczenie. WieluCzęść pacjentów wracadoświadcza do zdrowiapoprawy w ciągu klikukilku miesięcy lub lat., Wa około 17–64% przypadkosówb poprawazauważa nastpoprawępuje w warunkachwyniku leczenia,terapii. wW ok.około 10% przypadków objawy całkowicie ustępują.
Z uwagi na brak jednoznacznych przyczyn CFS, leczenie musi być indywidualnie dopasowane do każdego pacjenta. Mimo trudności, wczesna diagnoza i odpowiednia terapia mogą znacząco poprawić jakość życia osób cierpiących na to schorzenie.
Dodatkowe informacje
- Zespół wypalenia
- Depresja
- Zespół przewlekłego zmęczenia – informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Kalina van der Bend, lekarz
, Blachownia(recenzent) - Zuzanna Allahwerde
- Caroline Beier, specjalista chorób wewnętrznych, Hamburg