Czym jest śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego?
Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego jest przewlekłą, zapalną, niebakteryjną chorobą pęcherza moczowego z wyraźnym bólem w okolicy pęcherza, bólem podczas oddawania moczu, parciem na pęcherz i zbyt częstym oddawaniem moczu, także w nocy. Zazwyczaj ulgę przynosi oddawanieoddanie moczu. Często występuje nasilona, bolesna i nagła potrzeba oddania moczu. Dolegliwości są długotrwałe i mogą się powtarzać. Osoby dotknięte chorobą cierpią z powodu dolegliwości i znacznego obniżenia jakości życia. Rozpoznanie zakłada wykluczenie szeregu innych chorób o podobnych objawach.
Częstotliwość występowania
Schorzenie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn, w proporcji około 9:1. Częstotliwość występowania wynosi 50–500 na 100 000 kobiet i 8–40 na 100 000 mężczyzn. Większość osób dotkniętych chorobą ma od 30 do 50 lat. Choroba jest diagnozowana raczej zbyt rzadko, a liczba niezgłoszonych przypadków jest nieznana.
Przyczyny
Przyczyna śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego nie została dokładnie wyjaśniona. Prawdopodobnie u osób dotkniętych schorzeniem dochodzi do zbiegu kilku niekorzystnych czynników. Jako możliwą przyczynę objawów przyjmuje się między innymi nieprawidłowości komórek błony śluzowej pęcherza moczowego. Może też występować przewlekły stan zapalny. Dyskutowana jest również nadaktywność komórek nerwowych biorących udział w tym procesie opróżniania pęcherza, zmniejszona perfuzja pęcherza, zwiększone napięcie mięśni dna miednicy, zaburzenia psychospołeczne oraz zmieniony mikrobiom (drobnoustroje w organizmie człowieka). Owoce cytrusowe, ocet czy pieprz mogą nasilić dolegliwości bólowe.
Chorobami powiązanymi są:
- przewlekłe zapalne choroby jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego)
- zespół jelita drażliwego
- fibromialgia
- atopowe zapalenie skóry (wyprysk atopowy)
- toczeń rumieniowaty układowy (SLE)
- ndometrioza.
Wykluczenie innych chorób
Rozpoznanie śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego wymaga wykluczenia innych chorób, np.: bakteryjnego zapalenia pęcherza moczowego lub podrażnienia pęcherza w wyniku stosowania leków, promieniowania lub gruźlicy. U pacjentek należy również wykluczyć choroby pochwy, warg sromowych (np. zakażenie opryszczką), macicy i cewki moczowej.
Diagnostyka
Rozpoznanie opiera się na dokładnie zebranym wywiadzie lekarskim (w tym analizie dzienniczka mikcji), badaniu przedmiotowym oraz wykluczeniu wyżej wymienionych chorób. Objawy są zwykle na tyle typowe, że rozpoznanie można postawić na podstawie wywiadu, wyników badania przedmiotowego i badania moczu bez nietypowych wyników.
W większości przypadków, jako uzupełnienie zalecane jest badanie pęcherza moczowego za pomocą USG, cystoskopii i uroflowmetrii (w celu określenia ilości zalegającego moczu). Badania są pomocne w wykluczeniu innych chorób. Ponadto podczas endoskopii pęcherza moczowego, wykonywanegowykonywanej w znieczuleniu ogólnym, po wypełnieniu pęcherza wodąpłynem (hydrodystensja) można zaobserwować charakterystyczne krwawienia i uszkodzenia błony śluzowej.
Do rejestracji subiektywnego odczuwania natężenia bólu stosuje się jednolite skale. Należy wypełnić odpowiednie kwestionariusze i formularze dokumentowaniadokumentujące dolegliwości.
Leczenie
Leczenie przyczynowe śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego nie istnieje, dlatego terapia powinna przede wszystkim łagodzić objawy i poprawiać jakość życia.
Zalecane są liczne działania i leki, jednak jak dotąd dla większości z nich nie udało się naukowo potwierdzić skuteczności. Nie istnieje zatem leczenie standardowe. Osoby dotknięte chorobą często muszą niestety próbować wielu środków, zanim uda im się znaleźć ten przynoszący ulgę. Leczenie powinno być jak najmniej inwazyjne, a nieskutecznych działań należy jak najwcześniej zaniechać.
Co można zrobić?
Zmiana stylu życia stanowi ważną podstawę leczenia. Należy unikać stresu i wychłodzenia organizmu. Wskazany jest trening pęcherza moczowego i dostosowanie aktywności seksualnej i innejoraz aktywności fizycznej do swoich dolegliwości bólowych.
Jeśli u pacjenta zdiagnozowano nietolerancję pokarmową, należy zastosować zindywidualizowaną dietę wykluczającą ze stopniowym ponownym wprowadzaniem. Często występuje nietolerancja histaminy.
Pomocna może być również fizjoterapia. Z fizjoterapeutą wyspecjalizowanym w ćwiczeniach mięśni dna miednicy można nauczyć się ćwiczeń relaksacyjnych.
Długi przebieg choroby może spowodować pojawienie się depresji lub stanu wyczerpania jako choroby współistniejącej. Dobrze jest skorzystać również z opieki psychologicznej/psychiatrycznej.
Leki
Jeśli dolegliwości są tak silne, że konieczna jest farmakoterapia, możliwe jest zastosowanie różnych preparatów, których działanie należy wypróbować indywidualnie w porozumieniu z lekarzem.
W Europie jedynym dopuszczonym do stosowania lekiem na śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego jest polisiarczan pentozanu sodu. Wspomaga on ukrwienie pęcherza i mechanizmy regeneracyjne powierzchniowych komórek błony śluzowej. Efekt często pojawia się dopiero po 3–6 miesiącach. Leczenie jest kontynuowane, dopóki utrzymuje się jego efekt.
Obecnie nie ma ujednoliconej koncepcji leczenia bólu. Leki z grupy NLPZ, metamizol czy nawet płukanie pęcherza środkami miejscowo znieczulającymi to powszechnie stosowane metody leczenia zmierzające do złagodzenia dolegliwości bólowych. Jeśli działania ambulatoryjne nie przyniosą poprawy, wskazane może być przyjęcie do specjalistycznej kliniki urologicznej na leczenie stacjonarne.
Inne grupy leków wymienione w aktualnych wytycznych dotyczących leczenia śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego to:
- amitryptylina (lek przeciwdepresyjny)
- środki zwiotczające mięśnie
- leki przeciwdrgawkowe
- wstrzyknięcie toksyny botulinowej w
- zastrzyk z
Inne metody leczenia
Innym sposobem na złagodzenie bólu jest rozszerzenie pęcherza moczowego (hydrodystensja). W tym celu w znieczuleniu ogólnym pęcherz wypełnia się płynem. Ingerencja ma wartość zarówno terapeutyczną, jak i diagnostyczną. Możliwe są również zabiegi płukania pęcherza moczowego różnymi substancjami regenerującymi jego błonę śluzową, takimi jak kwas hialuronowy czy siarczan chondroityny.
Środki stosowane na zasadzie eksperymentalnej obejmują elektryczną stymulację nerwów pęcherza.
Otwarte zabiegi chirurgiczne z wykonaniem pęcherza zastępczego i urostomii są ostatnią opcją leczenia stosowaną w sytuacji, gdy wszystkie inne metody zawiodły, pacjent nadal bardzo cierpi, a jego jakość życia uległa wyjątkowemu pogorszeniu. Wskazanie do leczenia chirurgicznego powinno być formułowane tylko w rzadkich i wyjątkowych sytuacjach, wyłącznie przez wyspecjalizowane ośrodki.
Zalecenia dla pacjentów
- Unikaj pokarmów o
- Ogranicz stres.
- Zwiększ aktywność fizyczną na tyle, na ile pozwalają dolegliwości bólowe.
Rokowania
Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego często ma ciężki przebieg i jest trudne w leczeniu. Fazy poprawy objawów często przeplatają się z fazami pogorszenia. 80% pacjentów zgłasza problemy w życiu codziennym, a 40% problemy psychologiczne. Najczęstsze powikłania to przewlekłe dolegliwości bólowe (także podczas stosunków seksualnych), niezdolność do pracy, dolegliwości psychiczne i psychosomatyczne. Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego rzadko można wyleczyć, ale u około 90% osób dotkniętych tym schorzeniem stan ten pod wpływem leczenia poprawia się.
Dodatkowe informacje
- Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Tomasz Tomasik (recenzent)
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
- Lek. Hannah Brand, Berlin
- Dr n. med. Julia Trifyllis, specjalistka ginekologii położnictwa, Münster/W.