Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Zarażenie Trichuris trichiura, zwanym również włosogłówką ludzką ze względu na charakterystyczny kształt pasożyta

Robaki pasożytnicze

• Robaki pasożytnicze przenoszone w glebie stanowią grupę, która wywołuje zarażenia u ludzi poprzez kontakt z jajami i larwami pasożyta. Pasożyty te występują głównie w ciepłych, wilgotnych glebach krajów tropikalnych i subtropikalnych.^1-2
• Dorosłe pasożyty mogą żyć w przewodzie pokarmowym człowieka przez lata.
• Trzy dominujące zarażenia robakami pasożytniczymi to: glistnica, trichurioza i ankylostomatoza. Często współwystępują, a przewlekłe zarażenia wszystkimi trzema pasożytami są częste u dzieci.³

Epidemiologia

• Częstość występowania
• Według WHO ponad 1,5 miliarda ludzi na świecie jest dotkniętych przynajmniej jednym zarażeniem robakami geohelmintami (STH, soil-transmitted helminth infection).²
• W Europie choroba ta występuje bardzo rzadko.

Włosogłówczyca

• Rozkład geograficzny
• Trichurioza jest częstym zarażeniem jelitowym robakami pasożytniczymi.
• Możliwość zarażenia należy wziąć pod uwagę u osób z charakterystycznymi objawami, powracających z terenów endemicznych.
• Częstość występowania
• przeważnie w regionach subtropikalnych i tropikalnych, z dużym zróżnicowaniem regionalnym⁴
• Na terenach endemicznych zarażonych może być ponad 90% populacji.
• Narażone grupy wiekowe
• Zarażenie dotyka w szczególności dzieci w wieku od 5 do 15 lat. Wynika to prawdopodobnie z dużego narażenia w tej grupie wiekowej i późniejszego wykształcenia częściowej odporności.⁴

Etiologia i patogeneza

Cykl zakażenia

• Zarażone osobniki wydalają jaja, które stają się zakaźne w glebie po 2–4 tygodniach.
• Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową poprzez połknięcie inwazyjnego jaja np. z zanieczyszczoną wodą lub żywnością; z jaj uwalniają się larwy w jelicie cienkim, które dostają się do jelita grubego zasiedlając je.⁴
• Dojrzałe pasożyty kopulują, a następnie samica produkuje do 200 000 jaj dziennie; są one wydalane z kałem.
• Dorosłe robaki mają długość 3–5 cm i mogą żyć 1–8 lat.⁴
• Jaja można wykryć w stolcu osoby zarażonej najwcześniej po 3 miesiącach od zarażenia.³
• Bezpośrednie przeniesienie z człowieka na człowieka nie jest możliwe.

Czynniki predysponujące

• Klimat: wilgotne regiony tropikalne i subtropikalne
• Złe warunki sanitarne⁵

ICD-10

• B79 Trichurioza

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Potwierdzeniem rozpoznania jest wykrycie jaj włosogłówki w badaniu mikroskopowym kału.

Diagnostyka różnicowa

• Ankylostomatoza
• Glistnica

Wywiad lekarski

• Nasilenie objawów zależy od intensywności zarażenia pasożytami.
• Przy zaledwie kilku pasożytach zarażenia są często bezobjawowe.
• Przy intensywnym zarażeniu wystepują⁴:
• biegunka z domieszką śluzu lub/i krwi
• bóle brzucha
• utrata masy ciała
• osłabienie
• brak apetytu
• rzadziej: pokrzywka
• Masywne zarażenie może prowadzić do biegunki (trichuris dysentery syndrome - TDS)^4,6
• przewlekła śluzowo-krwista biegunka
• niedokrwistość z niedoboru żelaza 
• Opóźnienie rozwoju psychoruchowego; trudno jest ocenić, w jakim stopniu wpływa na ten stan włosogłówczyca, a jaki jest wpływ warunków socjoekonomicznych.⁷

Badanie fizykalne

• Włosogłówka ludzka jest cienka i ma długość 3–5 cm; osobniki dorosłe mogą być widoczne w przypadku wypadnięcia odbytnicy⁷; wypadanie odbytnicy może być spowodowane masywnym zarażeniem.³
• Pałeczkowatość palców
• Objawy niedokrwistości

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

• Badanie parazytologiczne kału wykrywające charakterystyczne jaja⁴
• Jaja przy trichuriozie mają charakterystyczny beczułkowaty kształt. Są wielkości 20x50 mikrometrów, są gładkie, mają grubą otoczkę i czopy z hialiny na obu końcach.
• Wskazane jest trzykrotne badanie, celem wykluczenia bądź potwierdzenia zarażenia.⁷
• Niedokrwistość z niedoboru żelaza
• Eozynofilia
• Możliwa krew utajona w stolcu

Leczenie

Cel leczenia

• Eradykacja pasożyta (lub zmniejszenie intensywności zarażenia na obszarach endemicznych)

Ogólne informacje o leczeniu

• Przyczynowe
• leki przeciwpasożytnicze⁸
• mebendazol
• albendazol
• leczenie niedoborów, w zależności od nasilenia objawów klinicznych
• Ogólne
• poprawa warunków sanitarnych i zaopatrzenia w wodę pitną na obszarach endemicznych
• edukacja zdrowotna
• chemioprofilaktyka

Farmakoterapia

• Mebendazol 100 mg 2 razy na dobę lub 500 mg 1 raz na dobę przez 3 dni
• Jest skuteczny, ale przeciwwskazany w I trymestrze ciąży. W II i III trymestrze powinien być stosowany z zachowaniem szczególnej ostrożności.
• Nie zaleca się stosowania u dzieci w wieku poniżej 2 lat.
• Ewentualnie powtórzyć leczenie po 2 tygodniach.
• Albendazol 400 mg 1 raz na dobę przez 3 dni
• W I trymestrze ciąży należy wybierać inne leki.
• Mniej skuteczne: iwermektyna 200 mcg/kg m.c. przez 3 dni
• Może być stosowana w I trymestrze ciąży tylko w przypadku wyraźnego wskazania.

Zapobieganie

• Poprawa warunków sanitarnych na obszarach endemicznych⁵
• Opracowanie szczepionek jest obecnie w trakcie badań; nie należy spodziewać się, że będą wkrótce dostępne.⁹
• Na obszarach endemicznych, WHO zaleca regularną profilaktykę mebendazolem (500 mg) lub albendazolem (400 mg) w grupach szczególnie narażonych, takich jak dzieci w wieku szkolnym i kobiety w ciąży. W 2020 roku takie leczenie zastosowano u ponad 436 milionów dzieci na obszarach endemicznych.²

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• W ciężkim zarażeniu z opóźnieniem rozwoju i zespołem złego wchłaniania, istnieje ryzyko kolejnych zakażeń.

Rokowanie

• Trichuris trichiura wykazuje większą oporność na leki przeciwpasożytnicze niż inne pasożyty, dlatego nie zawsze udaje się go całkowicie wyeliminować. Jednak zmniejszenie liczby pasożytów może przyczynić się do złagodzenia objawów.³
• Istnieje ryzyko ponownego zarażenia, dlatego na obszarach endemicznych zaleca się regularne leczenie.¹⁰

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Włosogłówka ludzka

Ilustracje