MEDIBAS
  2. Tematy kliniczne
  3. Kardiologia/Choroby serca i na...
  4. Choroby
  5. Choroby naczyń
  6. Rozwarstwienie aorty

Rozwarstwienie aorty

Last published: 28.12.2023  |  Last revised: 24.11.2025  |  Last updated: 24.11.2025
:    : 
: 365
  • Ostre rozwarstwienie aorty
  • Tętniak rozwarstwia się
  • Tętniak rozwarstwiający aorty
  • Rozwarstwienie aorty
  • Rozwarstwienie tęnicy gł
  • Ostry zespół aortalny
  • Ostre rozwarstwienie aorty
  • Śródścienny krwiak aorty
  • Penetrujący wrzód aorty
  • Urazowe uszkodzenia aorty
  • Intima
  • Krwiak śródścienny
  • Stent-graft aorty
  • Dakron
  • Proteza naczyniowa
  • Chirurgia naczyniowa
  • TEVAR
  • Wewnątrznaczyniowa naprawa aorty piersiowej
  • Technika trąby słonia
  • Kanał rzekomy
  • Klasyfikacja Stanford
  • Choroba aorty z rozwarstwieniem
  • Rozwarstwienie tętnic

Streszczenie

  • Definicja: Rozwarstwienie aorty to uszkodzenie polegające na oddzieleniu wewnętrznej ściany aorty od pozostałych warstw z następczym krwawieniem pomiędzy tymi warstwami. W zależności od lokalizacji w klasyfikacji Stanford rozróżnia się rozwarstwienia typu A obejmujące aortę wstępującą, rozwarstwienia typu B ograniczone do aorty zstępującej lub rozwartswienia typu nie-A-nie-B obejmujące łuk aorty, a nie obejmujące aorty wstępującej.
  • Częstość występowania: Zapadalność na rozwarstwienie aorty wynosi około 6/100 000 osób rocznie, przy czym rozwarstwienia typu A są częstsze (ok. 70% przypadków).
  • Objawy: Typowy jest nagły, silny ból w klatce piersiowej o charakterze rozdzierającym, rzadko również pleców lub brzucha. Zmniejszona perfuzja odgałęzień aorty może prowadzić do niedokrwienia i uszkodzenia narządów i wielu innych objawów.
  • Obraz kliniczny: W ciężkich przypadkach niestabilność hemodynamiczna aż do wstrząsu. W innych przypadkach często niedociśnienie tętnicze, różnica ciśnienia tętniczego lub tętna w kończynach, deficyt tętna, nowy szmer rozkurczowy w towarzyszącej niedokmykalności zastawki aortalnej, ubytki neurologiczne.
  • Diagnostyka: Każde podejrzenie rozwarstwienia aorty wymaga pilnego transportu do szpitala - potencjalny stan zagrożenia życia! Szybka diagnostyka w celu wykluczenia innych rozpoznań i wykrycia rozwarstwienia aorty za pomocą badań obrazowych (angiografia TK, echokardiografia, rzadziej RM).
  • Leczenie: Leczenie w specjalistycznym ośrodku. W przypadku rozwarstwień typu A - natychmiastowe leczenie chirurgiczne z wszczepieniem protezy aorty. W przypadku rozwarstwienia typu B stosuje się leczenie zachowawcze lub wewnątrznaczyniowe, rzadziej chirurgiczne.

Informacje ogólne

Definicja

  • Ostre rozwarstwienie aorty (acute aortic dissection, AAD) odnosi się do uszkodzenia ściany naczynia aorty z krwotokiem śródściennym i oddzieleniem warstw ściany naczynia.1
    • najważniejsza i najczęstsza jednostka wśród ostrych zespołów aortalnych (acute aortic syndrome, AAS)
    • występuje rzadko, ale wymaga pilnej interwencji - stan zagrożenia życia!
  • Podział według lokalizacji zgodnie z klasyfikacją Stanford
    • typ A: z zajęciem aorty wstępującej
    • typ B: z zajęciem aorty zstępującej
    • typ nie-A-nie-B: obejmuje łuk aorty, a nie obejmuje aorty wstępującej
  • Klinicznie rozwarstwienie aorty objawia się nagłym, silnym bólem w klatce piersiowej lub bólem pleców
    • w zależności od lokalizacji: promieniowanie bólu międzyłopatkowo lub do jamy brzusznej i pleców
    • charakter bólu często rozrywający, rwący
    • nagłe pojawienie się dolegliwości
  • Powikłania rozwarstwienia aorty:
  • Badaniem obrazowym z wyboru w celu wykrycia rozwarstwienia aorty jest zwykle angiografia TK
  • Leczenie powinno być prowadzone w ośrodku kardiologicznym lub specjalizującym się w chirurgii naczyniowej
    • możliwość leczenia chirurgicznego, wewnątrznaczyniowego lub zachowawczego w zależności od typu rozwarstwienia i indywidualnego profilu ryzyka
  • W przypadku nieleczonego rozwarstwienia śmiertelność jest bardzo wysoka, bliska 100%

Ostry zespół aortalny (AAS)1 

  • Zespół objawów wywołany uszkodzeniem aorty, stan nagły zagrażający życiu, z objawami o podobnej charakterystyce klinicznej
  • Obejmuje następujące jednostki:
    • ostre rozwarstwienie aorty (AAD)
    • śródścienny krwiak aorty (intramural hematoma, IMH)
    • wrzód drążący aorty (penetrating aortic ulcer, PAU)
    • urazowe uszkodzenia aorty (traumatic aortic injury, TAI)
    • tętniak rzekomy aorty

Częstość występowania

  • Badanie populacji w regionie oksfordzkim2
    • zapadalność na poziomie 6/100 000 rocznie
      • rozwarstwienia typu A wg klasyfikacji Stanford — 71,2%
      • rozwarstwienia typu B wg klasyfikacji Stanford — 28,8%
  • Klasyczne rozwarstwienie aorty, stanowi ponad 80% ostrych zespołów aortalnych; częstość występowania w przeliczeniu na 100 000 osobolat to 2,6–3,5 przypadków1
  • Zapadalność zależy od wcześniejszej obecności nadciśnienia tętniczego3
    • 21/100 000 rocznie u osób z nadciśnieniem tętniczym
    • 5/100 000 rocznie u osób bez nadciśnienia tętniczego
  • Szczyt zapadalności po 50. roku życia
  • Mężczyźni chorują częściej niż kobiety
  • Ryzyko wystąpienia AAS większe w ciąży, zwłaszcza w ostatnim trymestrze1

Etiologia i patogeneza

Etiologia

  • Przewlekłe uszkodzenie lub osłabienie ściany naczynia aorty
  • Zwiększone naprężenie ściany z powodu coraz większego poszerzenia naczynia
  • Ostatecznie rozdarcie błony wewnętrznej i krwotok w obrębie błony środkowej oraz rozwarstwienie ściany aorty

Patogeneza

  • Przy ostrym rozwarstwieniu aorty dochodzi do rozerwania tunica intima (błona wewnętrzna) — warstwy położonej najbardziej wewnątrz naczynia, a częściowo też tunica media (błona środkowa).
  • Przepływająca krew dostaje się do rozdwojonej ściany naczynia (wrota)
    • rozwarstwienie zwykle postępuje zgodnie z kierunkiem przepływu krwi
  • Postępujące rozwarstwienie tworzy dwa światła, prawdziwe i kanał rzekomy naczynia, oddzielone błoną rozdzielającą
  • Jeśli obecne jest dystalne rozdarcie warstwy wewnętrznej, krew może ponownie przedostać się do prawidłowego światła (ponowne wejście)

Klasyfikacja

  • Klasyfikacja Stanford
    • rozwarstwienia aorty typu A
      • obejmują aortę wstępującą
    • rozwarstwienie aorty typu B
      • początek dystalnie do lewej tętnicy podobojczykowej, bez zajęcia aorty wstępującej
    • rozwarstwienie aorty typu nie-A-nie-B
      • obejmuje łuk aorty, a nie obejmuje aorty wstępującej
  • Klasyfikacja DeBakey,
    • typ I
      • zajęcie aorty wstępującej i zstępującej
    • typ II
      • zajęcie tylko rozwarstwienie aorty wstępującej
    • typ III
      • tylko rozwarstwienie aorty zstępującej
      • typ IIIa: ograniczony do zstępującej aorty piersiowej
      • typ IIIb: przedłużenie poniżej przepony
  • Klasyfikacja według przebiegu klinicznego1
    • ostre rozwarstwienie aorty: ≤14 dni
    • podostre rozwarstwienie aorty: 15–90 dni
    • przewlekłe rozwarstwienie aorty: >90 dni
  • Klasyfikacja ostrych zespołów aortalnych (AAS)1
    • klasa 1: klasyczne rozwarstwienie aorty (aortic dissection, AD)
    • klasa 2: śródścienny krwiak aorty (intramural hematoma, IMH)
    • klasa 3: obwodowe/dyskretne rozwarstwienie aorty z wypukłością
    • klasa 4: wrzód drążący aorty (penetrating aortic ulcer, PAU) po pęknięciu blaszki miażdżycowej
    • klasa 5: jatrogenne lub urazowe uszkodzenia aorty (traumatic aortic injury, TAI)

Czynniki predysponujące4

ICD-10

  • I71 Tętniak i rozwarstwienie aorty
    • I71.0 Tętniak rozwarstwiający aorty [dowolnego odcinka]
    • I71.1 Tętniak odcinka piersiowego aorty, pęknięty
    • I71.3 Tętniak odcinka brzusznego aorty, pęknięty
    • I71.5 Tętniak odcinka piersiowo-brzusznego aorty, pęknięty
    • I71.8 Tętniak aorty o nieokreślonym umiejscowieniu, pęknięty
    • I71.9 Tętniak aorty o nieokreślonym umiejscowieniu, bez informacji o pęknięciu
  • Q25 Wrodzone wady rozwojowe dużych tętnic
    • Q25.4 Inne wrodzone wady rozwojowe aorty

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

Wytyczne: diagnostyka przypadku podejrzenia rozwarstwienia aorty1

  • Kliniczne podejrzenie ostrego zespołu aortalnego
  • Diagnostyka laboratoryjna (patrz poniżej)
  • Wykonanie EKG w celu identyfikacji innych przyczyn (nie może opóźniać innych badań)
  • Diagnostyka obrazowa
    • priorytetowe badania to TK, RM i TEE
    • angiografia TK lub angiografia RM
      • dla optymalnej oceny zakresu rozwarstwienia i często identyfikacji wrót rozwarstwienia
      • doskonała do diagnozowania IMH, PAU i TAI
    • echokardiografia przezprzełykowa (TEE)
      • lepsza wizualizacja przepływu krwi i lokalizacja rozwarstwień
      • odpowiednia dla niestabilnych pacjentów i do monitorowania zmian (opieka śródoperacyjna / intensywna terapia)

Szacowanie ryzyka obecności rozwarstwienia aorty

  • Ocena ryzyka od 0 do 3 punktów (1 punkt za każdą pozytywną kategorię; duże ryzyko ≥2 pkt)
  • Wywiad
    • zespół Marfana (lub inne zaburzenia tkanki łącznej)
    • zaburzenia/choroby aorty w wywiadzie rodzinnym
    • rozpoznane zaburzenie zastawki aortalnej
    • tętniak aorty piersiowej w wywiadzie
    • wcześniejsze manipulacje w obszarze aorty (w tym operacje kardiochirurgiczne)
  • Charakter bólu
    • ból w klatce piersiowej, pleców lub brzucha spełniający którekolwiek z poniższych kryteriów:
      • nagły początek
      • duża intensywność bólu
      • rozrywający charakter
  • Badanie fizykalne
    • dowody na deficyt perfuzji
      • deficyt tętna
      • różnice w skurczowym ciśnieniu tętniczym na obu kończynach
    • ogniskowe deficyty neurologiczne (w połączeniu z odpowiednim bólem)
    • szmer rozkurczowy powyżej punktu Erba (nowy i związany z odpowiednim bólem)
    • hipotonia lub wstrząs
    • objawy tamponady serca

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

Badanie przedmiotowe

Diagnostyka specjalistyczna

Diagnostyka laboratoryjna

EKG

  • Identyfikacja innych stanów przebiegających z bólem w klatce piersiowej jako pierwotnym objawem (np. zawał mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu)
  • W razie potrzeby wykrywanie typowych dla niedokrwienia zmian w EKG również w rozwarstwieniu aorty
    • rozwarstwienia typu A i zajęcie naczyń wieńcowych mogą prowadzić do zawału serca
  • Zapis EKG nie wzbudza podejrzeń w 38% rozwarstwień typu B

Diagnostyka obrazowa

  • Cel diagnostyki obrazowej w stanach nagłych:
    • kluczowa metoda diagnostyki w celu postawienia rozpoznania
    • wykrycie rozwarstwiającej się ściany: warstwa oddzielająca dwa światła aorty jako dowód obecnego rozwarstwienia aorty
  • Echokardiografia przezklatkowa (TTE)
    • zalecana jako wstępna procedura obrazowania we wszystkich podejrzanych przypadkach1
    • o ile jest to możliwe, z użyciem środka kontrastowego
  • TK, RM i TEE są równie wiarygodne w potwierdzaniu lub wykluczaniu ostrego rozwarstwienia aorty (AAD)9
    • angiografia TK 
      • często podstawowa metoda diagnostyki obrazowej z wyboru
      • odpowiednia u niestabilnych pacjentów (w zależności od lokalnej dostępności i wiedzy specjalistycznej)1
      • dla optymalnej oceny zakresu rozwarstwienia
      • doskonała do diagnozowania IMH, PAU i TAI
    • echokardiografia przezprzełykowa (TEE)
      • odpowiednia u niestabilnych pacjentów (w zależności od lokalnej dostępności i wiedzy specjalistycznej)1,9
      • lepsza wizualizacja przepływu krwi i lokalizacja rozwarstwień
      • nadaje się do monitorowania zmian (opieka śródoperacyjna / intensywna terapia)
    • angiografia RM
      • jako alternatywna, jeżeli TK jest niedostępna lub przeciwwskazana
      • w stanach nagłych niekorzystny długi czas badania
      • u stabilnych pacjentów (w zależności od lokalnej dostępności i wiedzy specjalistycznej)
    • powtórzenie obrazowania w przypadku:
      • negatywnych wyników badań i utrzymującym się podejrzeniu klinicznym
      • w przypadku niepowikłanego rozwarstwienia aorty typu B i zastosowania leczenia zachowawczego
  • RTG klatki piersiowej
    • niewielka przydatność badania
    • wykluczenie innych patologii klatki piersiowej
    • można rozważyć, jeśli prawdopodobieństwo kliniczne jest niskie
    • poszerzone śródpiersie u 39–56% w przypadku rozwarstwienia typu B
    • nie może służyć jako badanie wykluczające rozwarstwienie, ponieważ wyniki nie wzbudzają podejrzeń w 19–36% przypadków

Wskazania do hospitalizacji

  • W każdym przypadku podejrzenia rozwarstwienia aorty konieczna hospitalizacja w trybie pilnym - transport pacjenta karetką pogotowia ratunkowego do ośrodka dysponującego oddziałem chirurgii naczyniowej

Leczenie

Cele leczenia

  • Stabilizacja czynności życiowych
  • Odpowiednie leczenie bólu
  • Uniknięcie powikłań
  • Ustalenie podstawowych koncepcji leczenia:
    • chirurgiczne lub wewnątrznaczyniowe leczenie rozwarstwienia
    • terapia zachowawcza

Ogólne informacje o terapii

  • Leczenie w ośrodku chorób serca i naczyń z doświadczeniem w zabiegach chirurgicznych i wewnątrznaczyniowych
  • Zwykle intensywne monitorowanie i leczenie
    • ścisłe monitorowanie funkcji życiowych
    • leczenie zabiegowe zawsze z towarzyszącym leczeniem farmakologicznym (analgezja, obniżenie ciśnienia tętniczego)
  • Koncepcja terapii w zależności od rodzaju i lokalizacji ostrego rozwarstwienia aorty
    • rozwarstwienie aorty typu A
      • pilne wskazanie do leczenia chirurgicznego
    • niepowikłane rozwarstwienie aorty typu B,
      • zalecane leczenie zachowawcze
      • w razie potrzeby leczenie wewnątrznaczyniowe (thoracic endovascular aortic repair, TEVAR)
    • powikłane rozwarstwienie aorty typu B1
      • zalecana terapia wewnątrznaczyniowa (thoracic endovascular aortic repair, TEVAR)
      • w razie potrzeby interwencja chirurgiczna
    • uwzględnienie indywidualnych aspektów klinicznych i anatomicznych

Wytyczne: zalecenia dotyczące leczenia rozwarstwienia aorty1

  • W przypadku wszystkich pacjentów z rozwarstwieniem aorty zalecana jest farmakoterapia obejmująca łagodzenie bólu i kontrolę ciśnienia tętniczego
  • U pacjentów z rozwarstwieniem aorty typu A zalecane jest pilne leczenie operacyjne
  • U pacjentów z ostrym rozwarstwieniem aorty typu A i nieprawidłową perfuzją narządów, interwencja hybrydowa (tj. należy rozważyć wymianę aorty wstępującej i/lub łuku aorty wraz z przezskórnym zabiegiem dodatkowej gałęzi aorty lub bocznej gałęzi tętnicy)
  • Przy niepowikłanym rozwarstwieniu aorty typu B zaleca się zawsze stosowanie farmakoterapii
  • Przy niepowikłanym rozwarstwieniu aorty typu B należy również rozważyć wewnątrznaczyniową naprawę aorty piersiowej (TEVAR)
  • Przy powikłanym rozwarstwieniu aorty typu B zalecana jest wewnątrznaczyniowa naprawa aorty piersiowej (TEVAR)
  • Przy powikłanym rozwarstwieniu aorty typu B można rozważyć interwencję chirurgiczną

Leczenie farmakologiczne

Leczenie hipotensyjne

  • Cel obniżenia ciśnienia tętniczego i kontrola częstości tętna,
    • obniżenie skurczowego ciśnienia tętniczego <120 mm Hg
    • w towarzyszącym uszkodzeniu mózgu konieczne utrzymywanie wyższych wartości ciśnienia tętniczego w celu zapewnienia dostatecznej perfuzji mózgowej
  • Dożylne leki przeciwnadciśnieniowe4
  • W dalszej opiece, zmiana na doustne leki przeciwnadciśnieniowe
    • obniżenie wartości ciśnienia do 130/80 mmHg i niżej (jeśli tolerowane)
    • w większości przypadków konieczna jest terapia skojarzona kilkoma lekami przeciwnadciśnieniowymi

Analgezja

  • Odpowiednia analgezja (np. za pomocą opioidowych leków przeciwbólowych - morfina)

Leczenie chirurgiczne

Rozwarstwienie aorty typu A

  • Wskazanie do natychmiastowego leczenia chirurgicznego1
  • Otwarta chirurgiczna wymiana aorty na protezę aortalną
    • często stosowanym materiałem do produkcji protez naczyniowych jest polimer zwany Dacron
    • dostępna jest również wstawka z zastawką (proteza naczyniowa z zastawką serca)
    • w przypadku długich rozwarstwień rozciągających się do dystalnej części aorty, stosuje się protezę naczyniową ze swobodnie unoszącym się dystalnym końcem w aorcie zstępującej, którą łączy się z inną protezą podczas drugiej operacji (technika trąby słonia, elephant trunk)
  • Utrzymanie krążenia pozaustrojowo przez płuco-serce
  • Jeśli to konieczne, podejmuje się dalsze działania w zakresie kardiochirurgii i chirurgii naczyniowej (np. naprawa zastawki aortalnej)
  • U niektórych pacjentów można rozważyć naprawę opuszki aorty z oszczędzeniem zastawki (zabieg wykonywany przez doświadczony zespół chirurgiczny)
  • W przypadku nieprawidłowej perfuzji z uszkodzeniem narządu w razie potrzeby stosowane są interwencje hybrydowe
    • otwarta chirurgiczna wymiana aorty wstępującej i/lub łuku aorty
    • równoległy, przezskórny zabieg na aorcie lub odpowiedniej tętnicy

Rozwarstwienie aorty typu B

  • U pacjentów z ostrym rozwarstwieniem typu B zaleca się leczenie zachowawcze, w tym kontrolę bólu i ciśnienia tętniczego
  • Możliwe pojawienie się wskazań do operacji, jeśli rozwarstwienie aorty typu B jest ostre i powikłane1
    • interwencja w trybie nagłym 
    • leczenie wewnątrznaczyniowe jest często podstawową terapią z wyboru.
    • w przypadku przeciwwskazań lub niepowodzenia terapii wewnątrznaczyniowej do rozważenia zabieg otwarty
  • Brakuje badań z randomizacją porównujących zabieg wewnątrznaczyniowy lub otwarty w przypadku ostrego powikłanego rozwarstwienia typu B

Leczenie wewnątrznaczyniowe

Wewnątrznaczyniowa naprawa aorty piersiowej (TEVAR)

  • Wskazania
    • powikłane rozwarstwienie aorty typu B1
    • w razie potrzeby, w przypadku niepowikłanego rozwarstwienia aorty typu B i zestawienia profilu ryzyka, np.:
      • duża średnica aorty
      • niekontrolowany ból
      • oporne na leczenie nadciśnienie tętnicze
      • czynniki ryzyka przewlekłej ekspansji
  • Metoda
    • dostęp przez tętnicę udową wspólną
    • umieszczenie stentgraftu w świetle naczynia
      • zakrycie miejsca wejścia rozwarstwienia
      • zapobiega to kompresji prawdziwego światła przez kanał rzekomy powstający pod ciśnieniem
      • prowadzi do wykrzepiania w kanale rzekomym
    • ryzyko niedrożności odgałęzięń tętniczych aorty

Inne zabiegi specjalne

  • Implantacja stentów zaopatrujących rozwarstwienie (technika PETTICOAT)
  • Fenestracja wewnątrznaczyniowa
  • Technika "trąby słonia"
  • Procedura rewaskularyzacji poszczególnych gałęzi aorty

Zapobieganie

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Choroba rozpoczyna się nagłym bólem w okolicy brzucha/pleców
  • Często dochodzi do szybkiej progresji, która prowadzi do wstrząsu i zgonu pacjenta

Powikłania

Rokowanie

  • Rozwarstwienie typu A wg klasyfikacji Stanford
    • 40–60% śmiertelności w ciągu pierwszych 48 godzin po zdarzeniu w przypadku braku leczenia1
    • po operacji 30-dniowa śmiertelność to 30%1
  • Niepowikłane rozwarstwienie typu B wg klasyfikacji Stanford z leczeniem zachowawczym
    • 30-dniowa śmiertelność na poziomie 2,4%
    • wskaźnik przeżycia po 1 roku 86,2–100%
    • wskaźnik przeżycia po 5 latach 59–97,2%
  • Powikłane rozwarstwienie typu B wg klasyfikacji Stanford z terapią wewnątrznaczyniową
    • 30-dniowa śmiertelność na poziomie 7,3%
    • wskaźnik przeżycia po 1 roku 62–100%
    • wskaźnik przeżycia po 5 latach 61–87%

Dalsze postępowanie

  • Regularna obserwacja kliniczna, np. miesiąc i 6 miesięcy po zdarzeniu, a następnie w odstępach rocznych1
    • regularne badania obrazowe (TK lub RM)1
    • ścisła kontrola ciśnienia tętniczego1
  • Po rekonstrukcji zastawek serca coroczne badanie echokardiograficzne
  • Po reimplantacji tętnic wieńcowych kontrola ergometryczna i, w razie wystąpienia objawów klinicznych, koronarografia
  • Czynniki ryzyka progresji rozwarstwienia, powstania tętniaka lub pęknięcia:
    • średnica aorty
    • nieodpowiednio leczone nadciśnienie tętnicze
    • perfuzja kanału rzekomego
    • zaawansowany wiek biologiczny

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Medibas

Ilustracje

Tętniak aorty brzusznej z rozwarstwieniem w badaniu USG (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e.V., Hamburg)
Tętniak aorty brzusznej z rozwarstwieniem w badaniu USG (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de © Albertinen-Diakoniewerk e. V., Hamburg).

Źródła

Wytyczne

  • Mazzolai L, Teixido-Tura G, Lanzi S, et al. Wytyczne ESC 2024 dotyczące postępowania w chorobach tętnic obwodowych i aorty. Opracowane przez Grupę Roboczą Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC,European Society of Cardiology) ds. postępowania w chorobach tętnic obwodowych i aorty. Zeszyty Edukacyjne – Kardiologia Polska 2024; 4-5: 121-277. ESC

  • Isselbacher EM, Preventza O, Hamilton Black J 3rd, et al. 2022 ACC/AHA Guideline for the Diagnosis and Management of Aortic Disease: A Report of the American Heart Association/American College of Cardiology Joint Committee on Clinical Practice Guidelines. Circulation. 2022;146(24):e334-e482. ACC/AHA

Piśmiennictwo

  1. Mazzolai L, Teixido-Tura G, Lanzi S, et al. Wytyczne ESC 2024 dotyczące postępowania w chorobach tętnic obwodowych i aorty. Opracowane przez Grupę Roboczą Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC,European Society of Cardiology) ds. postępowania w chorobach tętnic obwodowych i aorty. Zeszyty Edukacyjne – Kardiologia Polska 2024; 4-5: 121-277. ptkardio.pl
  2. Howard DP, Banerjee A, Fairhead JF, et al. Population-based study of incidence and outcome of acute aortic dissection and premorbid risk factor control: 10-year results from the Oxford Vascular Study. Circulation. 2013;127(20):2031-2037. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.112.000483 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Olsson C, Thelin S, Stahle E, et al. Thoracic aortic aneurysm and dissection: increasing prevalnece and improved outcomes reported in a nationwide population-based study of more than 14000 cases from 1987 to 2002 . Circulation 2006; 114: 2611-8. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Pape LA, Awais M, Woznicki EM. Presentation, Diagnosis, and Outcomes of Acute Aortic Dissection: 17-Year Trends From the International Registry of Acute Aortic Dissection. J Am Coll Cardiol 2015 Jul 28; 66(4): 350-8. pmid:26205591 PubMed
  5. Singh S, Nautiyal A. Aortic Dissection and Aortic Aneurysms Associated with Fluoroquinolones: a Systematic Review and Meta-Analysis of Observational Studies. Am J Med 2017. pmid:28739200 PubMed
  6. Pasternak B, Inghammar M, Svanström H. Fluoroquinolone use and risk of aortic aneurysm and dissection: Nationwide cohort study. BMJ 2018 Mar 8; 360: k678. pmid: 29519881 PubMed
  7. Gopalakrishnan C, Bykov K, Fischer MA, Connolly JG, Gagne JJ, Fralick M. Association of Fluoroquinolones With the Risk of Aortic Aneurysm or Aortic Dissection. JAMA Intern Med. 2020. PMID: 32897307. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Thrumurthy SG, Karthikesalingam A, Patterson BO, et al. The diagnosis and management of aortic dissection. Clinical review. BMJ 2012; 344: d8290. BMJ (DOI)
  9. Shiga T, Wajima Z, Apfel CC, Inoue T, Ohe Y. Diagnostic Accuracy of Transesophageal Echocardiography, Helical Computed Tomography, and Magnetic Resonance Imaging for Suspected Thoracic Aortic Dissection: Systematic Review and Meta-analysis. Arch Intern Med 2006; 166: 1350-6. PubMed

Autorzy

  • Natalia Jagiełła, (redaktor)
  • Tomasz Tomasik (redaktor/recenzent)
  • Tomasz Sobalski (recenzent)
  • Jonas Klaus (redaktor/recenzent)

Link lists

Powiązane artykuły

Informacje dla pacjentów

Authors

Previous authors

Updates

Gallery

Snomed

Click to edit