Informacje ogólne

Stopień ciężkości

Klasyfikacja urazów czaszkowo-mózgowych według skali śpiączki Glasgow (Glasgow Coma Scale, GCS)

• Uznana międzynarodowa klasyfikacja urazów czaszkowo-mózgowych dzieli je na trzy stopnie ciężkości w oparciu o zaburzenia świadomości zgodnie ze skalą Glasgow.
• Lekki uraz czaszkowo-mózgowy (I°)
  • wynik punktowy GCS 13–15
  • dawniej i w niektórych przypadkach nadal powszechne: wstrząs mózgu lub wstrząśnienie mózgu
• Umiarkowany uraz czaszkowo-mózgowy (II°)
  • wynik punktowy GCS 9–12
• Ciężki uraz czaszkowo-mózgowy (III°)
  • wynik punktowy GCS 3–8

Klasyfikacja urazu czaszkowo-mózgowego według morfologii¹

• Złamania kości czaszki
  
  • złamanie sklepienia czaszki (złamanie z wgłobieniem)
  • złamanie podstawy czaszki
• Zmiana wewnątrzczaszkowa (ogniskowa)
  
  • krwiak nadtwardówkowy
  • ostry krwiak podtwardówkowy
  • przewlekły krwiak podtwardówkowy
  • krwotok podpajęczynówkowy
  • krwotok śródmózgowy (krwotok dokomorowy)
• Zmiana wewnątrzczaszkowa (rozproszona)
  
  • obrzęk
  • krwotok po stłuczeniu
  • rozproszone uszkodzenie aksonalne

Pierwsza pomoc na miejscu wypadku

• Zobacz także artykuł Intensywna opieka medyczna nad ciężko rannymi osobami na miejscu wypadku.
• Ochrona własna ma priorytet (zabezpieczenie miejsca wypadku).
• Powiadomienie dodatkowych służb ratowniczych (telefon alarmowy)
• Następnie udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym

Wywiad lekarski

• Kontekst wypadku lub urazu
  • rodzaj, mechanizm i intensywność działania siły
• Istniejące wcześniej schorzenia i czynniki ryzyka (np. leki przeciwkrzepliwe)
• Subiektywne objawy w urazie czaszkowo-mózgowym
  • bóle głowy
  • zawroty głowy i senność
  • nudności
  • zmęczenie i osłabienie
  • ubytek słuchu
  • zaburzenia widzenia i podwójne widzenie
  • wrażliwość na światło i hałas

Badanie

Wstępne badanie na miejscu wypadku

• Badanie ogólne pacjentów w zależności od ciężkości urazu
  • parametry życiowe (tętno, oddech, saturacja i ciśnienie tętnicze)
  • badanie pod kątem współistniejących obrażeń (badanie klatką piersiowej, jamy brzusznej, kręgosłupa)
• Obiektywne oznaki obrażeń
  • obrzęk
  • krwotok
  • rozdarcia lub rany tłuczone
  • deformacje
  • wynaczynienie krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego lub tkanki mózgowej

Badanie neurologiczne

• Należy zarejestrować i udokumentować następujące parametry:
  • skala Glasgow
  • zaburzenia świadomości lub nieprzytomność
  • czynność źrenic
  • spontaniczna motoryka, zwłaszcza różnice w porównaniu stron
• Oznaki uszkodzenia układu nerwowego
  • amnezja
  • zaburzenia świadomości
  • wymioty
  • porażenia
  • zaburzenia mowy
  • napady drgawek
• Regularne monitorowanie stanu świadomości, czynności źrenic i stanu wg. skali Glasgow w celu wczesnego wykrycia pogorszenia stanu klinicznego

Oznaki zagrożenia życia po urazie czaszkowo-mózgowym

• Rozszerzenie źrenic, zaburzenia reakcji źrenic na światło
• Synergizm wyprostny i zgięciowy
• Niestabilność krążeniowo-oddechowa

Leczenie przedszpitalne¹

Pierwsza pomoc według schematu xABCDE

• Zatrzymanie krwawienia („Stop the Bleed“, STB)
  • Zatrzymanie aktywnego krwawienia, jeśli jest do niego dostęp.
  • ucisk ręką, bandaż uciskowy
  • Zaleca się stosowanie opatrunków na rany .
  • Należy w miarę możliwości zatrzymać aktywne krwawienie.
• Zabezpieczenie funkcji życiowych
  
  • monitorowanie ciśnienia tętniczego, częstości akcji serca, oddechu, saturacji

Oddychanie

• Wskazania do intubacji dotchawiczej i wentylacji mechanicznej w przypadku niewystarczającego oddechu samoistnego lub utraty przytomności (wartość referencyjna GCS <9)>
• Intubacja dotchawicza
  • często utrudnione oddychanie, częściowo z powodu braku przeprostu kręgosłupa szyjnego (niestabilne złamanie kręgosłupa)
  • Zaleca się stosowanie wideolaryngoskopii.
• Dążenie do normoksji (wysycenie tlenem krwi tętniczej ≥90%)

Ciśnienie tętnicze

• Należy dążyć do normotonii tętniczej (skurczowe ciśnienie tętnicze ≥90 mmHg).

Temperatura

• Należy dążyć do normotermii, w razie potrzeby aktywnie utrzymując ciepło.

Analgosedacja

• Brak jasnych zaleceń dotyczących analgosedacji i relaksacji
  • zaleta — lepsza opieka kardiopulmonologiczna
  • wada — ograniczona możliwość oceny neurologicznej
• Decyzja należy do lekarzy pogotowia ratunkowego zapewniających opiekę.

Terapia chroniąca mózg

• Przeprowadzana w przypadku oznak znacznie podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego (increased intracranial pressure, ICP) lub sytuacji uwięźnięcia (rozszerzenie źrenic, synergizm wyprostny, reakcja wyprostna na bodziec bólowy, postępujące zaburzenia świadomości)
  • możliwe krótkotrwałe obniżenie ICP, ale brak dowodów w fazie przedszpitalnej
• Hiperwentylacja
  • wartość zalecana to 20 oddechów/minutę u dorosłych
• Zastosowanie hipertonicznego roztworu soli
• Mannitol
  • Nie wchodzi w zakres standardowego wyposażenia pojazdów ratowniczych.
• Uniesienie górnej części ciała o 30 stopni (skuteczne w przypadku bardzo wysokich wartości ICP)

Transport

• Unieruchomienie kręgosłupa szyjnego z podparciem szyjnym i/lub materacem próżniowym do momentu wykluczenia towarzyszącego niestabilnego złamania kręgosłupa
• Należy pozostawić obiekty perforujące.
• Wybite zęby należy przechować w wilgotnym miejscu i zabrać je ze sobą w celu ponownej implantacji.

Wskazania do hospitalizacji

Dodatkowe informacje

• Urazy głowy
• Uraz czaszkowo-mózgowy
• Skala Glasgow
• Intensywna opieka medyczna nad ciężko rannymi osobami na miejscu wypadku

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Medibas

• Co zrobić w przypadku wstrząśnienia mózgu?
• Urazy głowy