Informacje ogólne

• O ile nie zaznaczono inaczej, artykuł opracowano na postawie niniejszego źródła:¹

Wprowadzenie

• Krótka skala oceny stanu psychicznego (Mini–Mental State Examination – MMSE) została opracowana przez Folsteina i współpracowników w 1975 roku w celu uzyskania metody przesiewowej służącej do wykrywania deficytów poznawczych nadającej się do stosowania w codziennej praktyce klinicznej.
• Od czasu jej wprowadzenia do praktyki klinicznej, okazała się ona niezawodnym narzędziem do wstępnej oceny pacjentów, jak również do obserwacji przebiegu choroby. W rezultacie stała się najczęściej stosowanym narzędziem w diagnostyce otępienia i choroby Alzheimera.

Miejsce testu w kontekście procesu diagnostycznego

• Podstawą diagnostyki otępienia jest badanie lekarskie obejmujące wyniki badań internistycznych, neurologicznych i psychopatologicznych.
• Ocena stopnia upośledzenia funkcji poznawczych powinna zostać przeprowadzona za pomocą odpowiednich testów.
• MMSE stanowi niedrogie i łatwe w użyciu narzędzie pomocnicze w podstawowej diagnostyce otępienia.

Jakość testu

• W przypadku łagodnego otępienia i niepewnej diagnozy, czułość wszystkich testów w kierunku otępienia jest ograniczona.²
• Żaden z testów nie nadaje się do diagnostyki różnicowej rodzajów otępień.
• Nie zaleca się stosowania testów funkcji poznawczych, w tym krótkich testów funkcji poznawczych (w tym testu MMSE) lub procedur diagnostyki obrazowej, u osób bez dolegliwości i objawów, wyłącznie w celu badania przesiewowego na występowanie otępienia.
• Jakość diagnostyczna testu MMSE zależy od warunków badania (wysoka lub niska chorobowość).
• W badaniach przeprowadzonych w ośrodkach specjalistycznych, na grupach osób o wysokim współczynniku chorobowości dla otępienia, stwierdzono pozytywną wartość predykcyjną dla wykrywania otępienia (>85%).³
• Skala MMSE jest mniej odpowiednia do wykluczania otępienia w warunkach opieki specjalistycznej (ujemna wartość predykcyjna <80%).³
• Z kolei w badaniach przeprowadzanych w podstawowej opiece zdrowotnej lub w populacjach o niskiej chorobowości, metoda ta okazała się najlepsza do wykluczania otępienia (ujemna wartość predykcyjna >95%), natomiast mniej odpowiednia do wykrywania otępienia (dodatnia wartość predykcyjna <55%).
• Dodatnią i ujemną wartość predykcyjną można poprawić, stosując zróżnicowane metody.⁴
• MMSE w połączeniu z testem rysowania zegara może zwiększyć ich znaczenie diagnostyczne.

Przygotowanie do testu 

• Zapewnienie niczym niezakłóconej atmosfery podczas badania.
• Wady wzroku i słuchu mogą mieć znaczący wpływ na wynik testu i w miarę możliwości powinny zostać skorygowane przed jego rozpoczęciem (okulary, aparat słuchowy).
• Oceniając wyniki testów w warunkach szpitalnych, należy wziąć pod uwagę, że obce środowisko szpitalne może prowadzić do spadku wydajności mózgu.
  • Dlatego przydatna może być obserwacja w warunkach ambulatoryjnych.
• Ból upośledza koncentrację uwagi.
• Wstyd lub nieśmiałość w trakcie badania mogą wpłynąć na jego wynik tak samo negatywnie, jak obawa przed zdiagnozowaniem choroby.

Przeprowadzanie testu

• Krótka skala oceny stanu psychicznego jest przeprowadzana w formie wywiadu z pacjentem. Na podstawie złożonych zadań testowane są funkcje poznawcze (orientacja w czasie i przestrzeni, zdolność do zapamiętywania i przypominania, uwaga, rozumienie mowy i języka, a także czytanie, pisanie, rysowanie i liczenie).
• Wdrożenie zajmuje zwykle około 10 minut.
• Przebieg badania (test jest dostępny pod linkami u góry artykułu):
  • Jaki jest teraz rok? (1 punkt)
  • Jaka jest teraz pora roku? (1 punkt)
  • Jaki jest teraz miesiąc? (1 punkt)
  • Jaka jest dzisiejsza data? (1 punkt)
  • Jaki jest dzisiaj dzień tygodnia? (1 punkt)
  • W jakim kraju się znajdujemy? (1 punkt)
  • W jakim województwie się znajdujemy? (1 punkt)
  • W jakim mieście/dzielnicy się znajdujemy? (1 punkt)
  • Jak nazywa się miejsce, w którym się znajdujemy? (1 punkt)
  • Na jakim oddziale/na którym piętrze/w jakiej części mieszkalnej się znajdujemy? (1 punkt)
  • Proszę zapamiętać 3 słowa (jabłko, grosz, stół) i powtórzyć je (po 1 punkcie za każde słowo).
  • Proszę obliczyć: 100–7, ponownie odjąć 7 od wyniku, powtórzyć całość 5 razy (1 punkt za każdy poprawny wynik pośredni, nawet jeśli poprzedni wynik był błędny, ale 7 zostało ponownie poprawnie odjęte) (93, 86, 79, 72, 65). Alternatywnie do zadania arytmetycznego słowo „fotel“ można przeliterować wspak: „L E T O F“. Za każdą poprawną literę przyznawany jest 1 punkt.
  • Proszę powtórzyć 3 zapamiętane słowa z zadania 3 (jabłko, grosz, stół) (1 punkt za każde słowo).
  • Proszę o nazwanie 2 przedmiotów, które kolejno pokazujemy badanemu – ołówek, zegarek (po 1 punkcie).
  • Proszę dosłownie powtórzyć następujące wyrażenie „ani tak, ani nie, ani ale”(1 punkt).
  • Proszę poprawnie wykonać następujące 3 polecenia:
    • proszę wziąć kartkę papieru do ręki (1 punkt)
    • złożyć ją (1 punkt) i
    • położyć ją na podłogę (1 punkt).
  • Proszę odczytać z kartki papieru polecenie „proszę zamknąć oczy” i wykonać je (1 punkt).
  • Proszę sformułować dowolne zdanie i zapisać je. Poprawna pisownia i gramatyka nie są wymagane, ale zdanie musi zawierać co najmniej 1 podmiot oraz 1 orzeczenie i musi być wymyślone spontanicznie bez żadnych danych pomocniczych (1 punkt).
  • Proszę narysować 2 pięciokąty, które nachodzą na siebie. Szablon jest dostępny (1 punkt).

Ocena testu

• Test może dostarczyć przybliżonych informacji na temat stopnia zaawansowania otępienia, ale jak opisano powyżej, nie jest możliwe postawienie dokładnej diagnozy na podstawie samego testu.
• Interpretacja wyników:⁵ 
  • 27–30 punktów: wynik prawidłowy
  • 24–26 punktów: zaburzenia poznawcze bez otępienia
  • 19–23 punktów: otępienie lekkiego stopnia
  • 11–18: otępienie średniego stopnia
  • 0–10 otępienie głębokie.

Źródła

Piśmiennictwo

Opracowanie

• Anna Pachołek (recenzent)
• Tomasz Tomasik (redaktor)
• Moritz Paar (recenzent/redaktor)