Regional content

Content

Informacje ogólne

• O ile nie zaznaczono inaczej, artykuł został oparty na tych źródłach.^1-4

Definicja

Hałas

• Dźwięk słyszalny (np. hałas maszyny, dźwięk, huk, głośna muzyka, zakłócający dźwięk mowy), który może wpływać na fizyczne i psychiczne samopoczucie.
  • Najbardziej odczuwalne skutki hałasu to uszkodzenie słuchu.
  • Hałas nie tylko powoduje uszkodzenie słuchu, ale także w ujęciu ogólnym zagraża zdrowiu i utrudnia pracę we wszystkich obszarach życia zawodowego.

Ostry uraz akustyczny

• Uszkodzenie narządu słuchu spowodowane pojedynczym zdarzeniem dźwiękowym
  • narażenie na krótkotrwały hałas o wysokim natężeniu (>130 dB)
  • Jest spowodowane uszkodzeniem elementu ucha wewnętrznego - narządu Cortiego. Zdarza się, że przy ostrym urazie akustycznym dochodzi do pęknięcia błony bębenkowej.

Ubytek słuchu spowodowany hałasem

• Głuchota neurosensoryczna spowodowana przewlekłym narażeniem na hałas (najczęściej w pracy) jest określana jako przewlekły uraz akustyczny.
  • Jeżeli hałas o dużym natężeniu (>80 dB) oddziałuje na narząd słuchu przez długi czas, tj. kilka godzin dziennie przez wiele lat, dochodzi do trwałego i nieodwracalnego uszkodzenia narządu słuchu.
  • Trwałe uszkodzenie przez hałas występuje, gdy komórki czuciowe w ślimaku obumierają z powodu przeciążenia hałasem. Stan ten jest klasyfikowany jako neurogenny niedosłuch.
  • Uszkodzenia spowodowane hałasem powodują utratę słuchu w zakresie wysokich częstotliwości, a później także w zakresie niższych częstotliwości.
• Dopuszczalna wartość hałasu w miejscu pracy wynosi 85 dB.
  • W normalnych warunkach narząd słuchu może wytrzymać tak wysoką ciągłą ekspozycję na hałas do 8 godzin bez uszkodzenia.

Ubytek słuchu spowodowany hałasem jako choroba zawodowa

• Utrata słuchu spowodowana długotrwałą (lata lub dekady) ekspozycją na hałas ma zwykle charakter zawodowy.
• Pracownicy, którzy są narażeni na hałas o natężeniu dobowym 80 dB lub większym, powinni podlegać profilaktycznym działaniom BHP oraz regularnie zgłaszać się na badania kontrolne.

Częstość występowania

• Przy około 7 nowych przypadkach na 100 000 osób rocznie, utrata słuchu spowodowana hałasem jest najczęściej rozpoznawaną chorobą zawodową.
• Według danych GUS, w 2011 r. w Polsce w warunkach zagrożenia hałasem pracowało 199 000 osób, co stanowiło więcej niż 1/3 ogólnej liczby pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi środowiska pracy.⁵
• Dzięki wprowadzonym działaniom zapobiegawczym zmniejsza się częstotliwość narażenia na hałas w miejscu pracy.

Etiologia i patogeneza

Formy narażenia na hałas

• Szum impulsowy
  • np. przez wystrzały lub eksplozje
    • Podczas strzelania sportowego możliwy jest poziom hałasu do 170 dB (A).
  • Nagłe upośledzenie słuchu o charakterze ślimakowym, często jednostronne, któremu zazwyczaj towarzyszą szumy uszne.
  • Jest bardziej szkodliwy niż hałas ciągły w odniesieniu do rozwoju ubytku słuchu.
  • Ostry uraz akustyczny może również prowadzić do przewlekłego ubytku słuchu, zwłaszcza przy powtarzających się ekspozycjach.
  • Uszkodzenie błony bębenkowej może spowodować ostrą, ale tymczasową utratę słuchu. Dotyczy to zwłaszcza uszkodzeń po urazach ciśnieniowych. Wówczas niedosłuch może mieć charakter mieszany.
• Długotrwałe narażenie na hałas
  • Może prowadzić do trwałej utraty słuchu, początkowo w zakresach wysokich częstotliwości, później także w zakresach niższych. Jest to niedosłuch typu ślimakowego, obustronny i symetryczny.
• Głośna muzyka
  • Zagrożeni są profesjonalni muzycy i bywalcy klubów.
    • Ryzyko utraty słuchu spowodowanej hałasem jest ponad 3 razy większe u zawodowych muzyków niż w populacji ogólnej.⁶

Patofizjologia

• Udział patomechanizmów
  
  • mechaniczne uszkodzenie narządu Cortiego
  • niedokrwienie ślimaka
  • ekscytotoksyczność w ślimaku
  • wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, taki jak synaptopatia słuchowa i utrata komórek w obszarze zasilania nerwu ślimakowego

Ubytek słuchu po urazie akustycznym

• W przypadku ostrego urazu akustycznego występuje pogorszenie słuchu i szum uszny, który zwykle dotyczy jednego ucha. 
• W razie wystąpienia takich objawów po narażeniu na hałas o dużym natężeniu, należy pilnie zgłosić się na SOR. Wczesna hospitalizacja i szybkie wdrożenie leczenia mają kluczowe znaczenia dla rokowania.⁷

Limity hałasu

• Stopień ryzyka uszkodzenia słuchu przez hałas zależy od poziomu hałasu, czasu jego trwania i możliwości odpoczynku.
• Federalna agencja odpowiedzialna za wdrażanie przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w Stanach Zjednoczonych (Occupational Safety and Health Administration - OSHA) formułuje następujące limity dla maksymalnego tolerowanego poziomu hałasu: 
  • czas trwania 16 godzin: 85 dB (A)
  • czas trwania 8 godzin: 90 dB (A)
  • czas trwania 6 godzin: 92 dB (A)
  • czas trwania 4 godzin: 95 dB (A)
  • czas trwania 3 godzin: 97 dB (A)
  • czas trwania 2 godzin: 100 dB (A)
  • czas trwania 1,5 godzin: 102 dB (A)
  • czas trwania 1 godzina: 105 dB (A)
  • czas trwania < 30 minut: 110 dB (A)
  • czas trwania < 15 minut: 115 dB (A)
• W Polsce najwyższe dopuszczalne natężenie hałasu, w odniesieniu do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy, wynosi 85 dB.⁸

Czynniki predysponujące

• Predyspozycje genetyczne
• Osobnicza podatność na hałas zależna od czynników zewnętrznych i wewnętrznych⁹
• Wiek
  • Głuchota starcza i ubytek słuchu spowodowany hałasem w połączeniu mogą się wzajemnie wzmacniać.
  • brak wyraźnej różnicy między osobami starszymi i młodszymi w zakresie podatności na ubytki słuchu wywołane hałasem
• Łączne narażenie na hałas i substancje chemiczne, np. rozpuszczalniki organiczne, metale ciężkie, gazy duszące, pestycydy ⁹

ICD-10

• H83 Inne choroby ucha wewnętrznego
  • H83.3 Uszkodzenie ucha wewnętrznego przez hałas
    • Uraz akustyczny
    • Ubytek słuchu spowodowany hałasem

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Subiektywny i obiektywny ubytek słuchu
• W audiogramie typowe wzorce ze zmniejszeniem progu słyszenia wysokich częstotliwości

Diagnostyka różnicowa²

• Więcej informacji można znaleźć również w artykule Utrata słuchu.

Przewód słuchowy zewnętrzny

• Przeszkoda mechaniczna, np:
  
  • czop woskowinowy, ciało obce, guz, egzostoza
• Uraz
  • głównie spowodowany przez próby oczyszczenia kanału słuchowego
  • W przypadku zaburzeń krzepnięcia lub antykoagulacji może dojść do krwawienia i zablokowania przewodu słuchowego.
• Wrodzone wady rozwojowe przewodu słuchowego i małżowin usznych
• Zapalenie ucha zewnętrznego

Ucho środkowe

• Przewlekłe zapalenie ucha środkowego, perlak
• Guz
• Uraz
• np. złamanie kości skroniowej, pęknięcie błony bębenkowej
• Dysfunkcja trąbki Eustachiusza, brak wyrównania ciśnienia
  • np. niedrożność w zakażeniu dróg oddechowych lub alergicznym nieżycie nosa
• Otoskleroza
• Choroby kości
  • np. choroba Pageta kości, wrodzona łamliwość kości

Ucho wewnętrzne

• Substancje ototoksyczne, np.:
  
  • antybiotyki aminoglikozydowe, np. gentamycyna, amikacyna
  • diuretyki pętlowe (duża dawka)
  • salicylany
  • leki przeciwmalaryczne
  • cytostatyki, np. cisplatyna
• Zapalenie błędnika
• Choroba Ménière’a
• (Inne) urazy
  • Do 40% wszystkich złamań podstawy czaszki dotyczy między innymi części skalistej kości skroniowej.
• Guz
  • np. nerwiak osłonkowy nerwu przedsionkowo (nerwiak nerwu słuchowego) 
• Wrodzone, np.:
  • zakażenia wrodzone, np. cytomegalowirus, toksoplazmoza, kiła
  • anomalie kostne
  • żółtaczka noworodków (wysokie stężenie bilirubiny ma działanie ototoksyczne)
• Choroby neurologiczne
  • np. stwardnienie rozsiane, udar, malformacja Arnolda-Chiariego, zapalenie opon mózgowych
• Cukrzyca (niewyjaśniony patomechanizm)
• Inne choroby ogólnoustrojowe, np.:
  • toczeń rumieniowaty układowy (TRU)
  • ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (dawniej choroba Wegenera)
• Głuchota starcza
• Idiopatycznie
  
  • U 90% wszystkich pacjentów z nagłym czuciowo-nerwowym ubytkiem słuchu nie można zidentyfikować przyczyny organicznej pomimo szeroko zakrojonych badań.³

Wywiad lekarski

• Ubytek słuchu spowodowany hałasem rozwija się powoli, często ekspozycja trwa 10 lat lub dłużej, zanim pojawi się ubytek słuchu.
• W początkowej fazie ubytek słuchu jest zauważalny w niewielkim stopniu, ponieważ nie wpływa on na zakres mowy pomiędzy 500 a 2000 Hz, a rozpoznawany dopiero wtedy, gdy mowa przestaje być rozumiana w głośnym otoczeniu.
• Znacznie obniżona zdolność do odbierania wysokich dźwieków
• Ewentualnie po dodatkowej ekspozycji na hałas - utrzymujące się szumy uszne

Badanie przedmiotowe

• Ubytek słuchu w głosie szepczącym lub mówiącym
  • W większości przypadków ubytek słuchu jest symetryczny w uszkodzeniach spowodowanych hałasem zawodowym.
• Test Webera
  • Umieścić wibrujący kamerton na czubku głowy osoby badanej.
  • Brak lateralizacji słyszanego dźwięku, jeśli ubytek słuchu jest mniej więcej taki sam w obu uszach.
• Próba Rinnego
  • Najpierw umieścić wibrujący kamerton na wyrostku sutkowym. Jeśli dźwięk nie jest już słyszalny przez przewodnictwo kostne, należy przytrzymać kamerton przed uchem osoby badanej.
  • Pozytywna próba Rinnego, kanał powietrzny jest słyszalny najlepiej: wskazuje na głuchotę neurosensoryczną.

Uzupełniające badania lekarskie ogólne

• W celu przeprowadzenia diagnostyki różnicowej (patrz wyżej): badania laboratoryjne obejmujące Hb, cukier we krwi

Uzupełniające badania lekarskie w zakresie laryngologii

• Otoskopia pneumatyczna
  • Pokazuje prawidłowo wyglądającą i ruchomą błonę bębenkową.
• Pierwszą rzeczą, którą wykrywa audiometria, jest pogorszenie słyszenia w wysokich częstotliwościach, maksymalnie na poziomie 4000–6000 Hz. Po długotrwałym narażeniu na hałas, słuch jest również upośledzony w niższych częstotliwościach.
• We wczesnej fazie typowa jest zmiana progu słuchu 1–2 dni po ekspozycji na hałas.

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Diagnostyka zakresu i patogenezy uszkodzenia słuchu
• Jeśli należy rozpoznać chorobę zawodową, patrz rozdział Zgłoszenie do stowarzyszenia branżowego.
• W razie potrzeby w celu zaopatrzenia w aparaty słuchowe
• Podejrzenie ostrego urazu akustycznego

Leczenie

• O ile nie zaznaczono inaczej, artykuł został oparty na tych źródłach.^1-4

Cele leczenia

• Poprawa słuchu i zapobieganie dalszemu ubytkowi słuchu

Ogólne informacje o leczeniu

• Aparaty słuchowe i pomoce techniczne
• Zapobieganie
• Przy ostrym urazie akustycznym leczenie glikokortykosteroidami ogólnoustrojowo

Zalecenia dla pacjentów

• Unikać hałasu lub stosować ochronę słuchu.
• Zatyczki przeciwhałasowe są dostępne w aptekach i drogeriach.
• Specjalne zatyczki do uszu, np. dla muzyków, mogą być wykonane z pożądanym tłumieniem w specjalistycznym sklepie z aparatami słuchowymi.

Inne metody leczenia

• Aparat słuchowy
• Ewentualnie inne urządzenia wspomagające w domu, jeśli słuch jest bardzo słaby.

Zapobieganie

• Pomiar hałasu przez zakładową służbę zdrowia lub inspekcję pracy
• Ograniczenie hałasu i/lub narażenie się na hałas tylko tak długo, jak to absolutnie konieczne. Wskazane jest stosowanie indywidualnych ochraniaczy słuchu przy braku możliwości zmniejszenia natężenia hałasu metodami technicznymi i organizacyjnymi.¹⁰
  • Udowodniono, że takie działanie prowadzi do mniejszej ilości uszkodzeń spowodowanych hałasem.
  • Wydaje się, że edukacja w zakresie prawidłowego używania zatyczek do uszu może być pomocna w działaniach zmniejszających narażenie na hałas. Wciąż jednak brakuje danych długoterminowych.¹¹
• U osób narażonych na hałas zalecana jest audiometria wykonywana raz w roku.
  • W przypadku wystąpienia oznak narastających uszkodzeń spowodowanych hałasem, należy przenieść poszkodowanego na stanowisko pracy o niższym poziomie hałasu.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Długotrwałe narażenie na hałas osłabia słuch w dłuższym okresie czasu, natomiast ostre uszkodzenie spowodowane hałasem może prowadzić do nagłego ubytku słuchu.
• Przewlekłe uszkodzenia słuchu rozwijają się przy stałej ekspozycji na hałas, zwłaszcza w ciągu pierwszych 15 lat ekspozycji.⁹

Powikłania

• Skutki fizjologiczne, np. wzrost ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
• Skutki psychologiczne, np. zmniejszenie uwagi i koncentracji
  
  • Mogą zwiększyć poziom błędów i ryzyko wypadków.
  • Wpływają negatywnie na wydajność pracy.
• Długotrwała ekspozycja na hałas wywołuje stres, zaburza sen i może powodować zmęczenie.
  • możliwość wystąpienia lub progresji zespółu zmęczenia 

Rokowanie

• Z wyjątkiem pojedynczych przypadków ostrych uszkodzeń spowodowanych hałasem prawidłowo leczonych, utrata słuchu jest trwała.⁹

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Utrata słuchu spowodowana hałasem

Źródła