Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Zależne od oddychania odgłosy, zwykle powstające przy wdechu, wydawane podczas snu
  • Nie ustalono dotąd obiektywnych parametrów definiujących te odgłosy jako „chrapanie“.
  • Chrapanie jest zwykle zauważalne dla osób trzecich, rzadziej dla osób z tą przypadłością.
• Chrapanie może mieć głośność do 90 decybeli, ale szczególnie uciążliwe są również jego ton i nieregularność.
• Łagodne lub umiarkowane chrapanie jest uważane za normalne zjawisko.
• Należy odróżnić od niego chrapanie jako objaw choroby związanej ze snem, np. zespół obturacyjnego bezdechu sennego (obstructive sleep apnea syndrome – OSAS).

Epidemiologia

• Częstość występowania zależy od wieku i płci, najczęściej występuje między 45. a 55. rokiem życia.
  • Mężczyźni chrapią częściej niż kobiety.¹
• Ze względu na niespójne definicje chrapania, częstość występowania w populacji waha się od 2% do 86%.

Etiologia i patogeneza

• „Zdrowe“ chrapanie: równomierne oddychanie z odgłosem wdechu i wydechu, niezakłócające snu.
• Podczas snu zmniejsza się napięcie mięśni w górnej części dróg oddechowych.
• Powoduje to nasilenie drgań tkanki miękkiej i prowadzi do zwężenia górnych dróg oddechowych.
• Skutki:
• przyspieszenie przepływu oddechowego
• powstawanie turbulencji, które prowadzą do miejscowych wahań ciśnienia
• powoduje to wibracje struktur miękkich w zwężeniach górnych dróg oddechowych.
• Zwykle źródłem jest podniebienie miękkie
  • Zasadniczo dźwięki mogą powstawać w dowolnej części gardła lub krtani.

Czynniki predysponujące

• Wiek.
• Płeć męska.
• Predyspozycje genetyczne.
• Nadwaga.
• Powiększone migdałki gardłowe.
• Nieprawidłowe ułożenie, wady rozwojowe żuchwy.
• Alkohol powoduje głębszy sen i zmniejszenie napięcia mięśni dróg oddechowych.
• Leki nasenne.
• Stosowanie nikotyny.
• Niedoczynność tarczycy.
• Hiperplazja podniebienia miękkiego.

ICD–10

• R06.5 Oddychanie przez usta, w tym chrapanie.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Typowe (wdechowe) odgłosy podczas snu (zobacz definicja), odbierane przez osoby znajdujące się w pobliżu lub przez samych pacjentów.
• Pacjent nie skarży się na zaburzenia snu, których przyczynę można przypisać chrapaniu.
• Diagnostyka zaburzeń snu nie wskazuje na obecność innego zaburzenia oddychania związanego ze snem.

Diagnostyka różnicowa

• Zespół bezdechu sennego
  • Ścisłe odróżnienie obu jednostek chorobowych – chrapania i bezdechu sennego – nie zawsze jest możliwe, ponieważ granice są płynne, a zmiany w górnych drogach oddechowych mogą powodować chrapanie zarówno z niedrożnością, jak i bez niedrożności górnych dróg oddechowych.
• Polipy nosa.
• Alergiczny nieżyt nosa.
• Skrzywienie przegrody nosowej.

Wywiad lekarski

• Z udziałem osoby sypiającej obok.
• Chrapanie w stopniu społecznie uciążliwym
  • zwykle uciążliwe dla osoby śpiącej w tym samym pomieszczeniu.
• Poranna suchość w gardle.
• Budzenie się w nocy przez własne chrapanie.
• Częstotliwość występowania (co noc, napadowo itp.).
• Występowanie podczas nocy (stałe/napadowe, zależne od pozycji).
• Czynniki wyzwalające/wzmacniające
  • palenie tytoniu, alkohol, leki uspokajające, nadwaga, alergiczny i niealergiczny nieżyt nosa, niedrożność nosa.
• Rodzaj chrapania
  • regularne/nieregularne, wdechowe/wydechowe, częstotliwość, głośność, charakter dźwięku.
• Odróżnienie od obturacyjnego zespołu bezdechu sennego
  
  • związane ze snem przerwy w oddychaniu, senność w ciągu dnia/skłonność do zasypiania, zaburzenia w zasypianiu i utrzymaniu snu, wybudzanie się ze snu (np. z dusznością, suchością w ustach/gardle), osłabienie koncentracji w ciągu dnia, zmniejszona wydajność.
• Choroby współwystępujące
  • choroby serca i naczyń krwionośnych (np. nadciśnienie tętnicze, arytmie serca, zawał mięśnia sercowego, udar), nadwaga lub otyłość, cukrzyca.
• Badanie jakości snu za pomocą kwestionariuszy, np.:
  • kwestionariusz jakości snu Pittsburgh (Pittsburgh Sleep Quality Index – PSQI)
  • skala senności Epworth (Epworth Sleepiness Scale – ESS).

Badanie fizykalne

• Badanie przedmiotowe jamy ustnej, widocznej części ustnej gardła, języka i stanu uzębienia. 
• Badanie orientacyjne twarzoczaszki pod kątem np. retrognacji lub wąskich szczęk.

Diagnostyka specjalistyczna

• Badanie laryngologiczne w celu wykluczenia zmian w górnych drogach oddechowych:
  • skrzywiona przegroda nosowa, polipy nosa, zwężenie przewodów nosowych
  • badanie jamy ustnej
  • wielkość i położenie podstawy języka
  • wielkość migdałków
  • położenie i kształt podniebienia miękkiego
  • wielkość i kształt języczka
  • wyjaśnienie wadliwego ustawienia twarzoczaszki (żuchwy).
• Rinoskopia w przypadku niedrożności nosa.
• Testy funkcjonalne oceniające drożność nosa
  • np. rynomanometria, rynorezystometria i rynometria akustyczna.
• Testy alergologiczne w przypadku podejrzenia alergicznego nieżytu nosa.
• Laryngoskopia w celu wykrycia chrapania krtaniowego.
• Endoskopia w trakcie snu indukowanego lekami
• do topodiagnostyki górnych dróg oddechowych, gdy dolegliwości ograniczają się do samego chrapania, w celu odróżnienia od bezdechu sennego oraz w celu stwierdzenia wskazania do interwencji chirurgicznej na podniebieniu miękkim.
• Procedury obrazowania w indywidualnych przypadkach
  • TK, RM, cyfrowa tomografia objętościowa (DVT), cefalometria (teleradiografia boczna), ortopantomogram (OPG)/tomografia panoramiczna.
• Wykluczenie chorób serca (nadciśnienie, niewydolność serca) i cukrzycy.
• W celu wykluczenia OSAS
  • Poligrafia: może być wykonana ambulatoryjnie, rejestruje nieprawidłowości oddechu, przepływ powietrza, saturację O₂, odgłosy chrapania i pozycję pacjenta.
  • Ewentualnie polisomnografia (laboratorium snu) z wyznaczeniem wskaźnika bezdechu/spłyconego oddechu (apnea–hyponea index – AHI) poprzez rejestrację liczby epizodów bezdechu i spłyconego oddechu.

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Konsultacja z laryngologiem w przypadku uciążliwego chrapania.

Leczenie

Cele leczenia

• Zredukowanie uciążliwego chrapania.

Ogólne informacje o leczeniu

• Chrapanie nie jest obecnie uważane za chorobę stanowiącą zagrożenie z medycznego punktu widzenia, a zatem nie wymaga leczenia.
• Nie ma dotychczas dowodów na to, że leczenie chrapania (w wieku dorosłym) może zapobiec rozwojowi bezdechu sennego lub że leczenie „zdrowego“ chrapania przyczynia się do zmniejszenia zagrożeń sercowo–naczyniowych.
• Leczenie tylko na życzenie pacjenta i ze ścisłymi wskazaniami, zwłaszcza gdy chodzi o zabiegi inwazyjne.
• W przypadku „zdrowego“ chrapania często wystarczy zwykła konsultacja.
• Jeśli środki zachowawcze nie wystarczają, zasadne może być leczenie chirurgiczne.

Zalecenia dla pacjentów

• Redukcja masy ciała.
• Zmiany pozycji w ciągu nocy, na przykład unikanie leżenia na plecach lub zmiana położenia głowy wywołującego chrapanie (przy użyciu specjalnych poduszek).
• Optymalizacja higieny snu.
• Oddzielne sypialnie.
• Abstynencja alkoholowa.
• Zaprzestanie palenia papierosów.
• Unikanie środków nasennych.

Inne metody leczenia

Pozycja podczas snu²

• Czasami do ograniczenia chrapania wystarczy zmiana pozycji podczas snu (poduszka pod głowę, kamizelka zapobiegająca leżeniu na plecach, czujniki położenia itp).

Szyna zgryzowa, szyna wysuwająca żuchwę

• Jest używana w nocy.
• Jest wykonana z miękkiego tworzywa sztucznego i zapewnia lekkie wysunięcie dolnej szczęki i języka do przodu. Dzięki temu drogi oddechowe są nieco bardziej otwarte, co ogranicza chrapanie.
• Regulacja i kontrola szyny zgryzowej powinna być przeprowadzana z wykorzystaniem specjalistycznej wiedzy z zakresu stomatologii i medycyny snu.
• Choć podstawy naukowe leczenia samego chrapania są znacznie słabsze niż w przypadku leczenia zespołu bezdechu sennego, jest ono zalecane.

 Metody alternatywne

• W przypadku niedrożności nosa w obszarze zastawki nosowej należy zaproponować próbę leczenia za pomocą wewnętrznych lub zewnętrznych rozszerzaczy nosa.

Ćwiczenia mięśniowo–powięziowe

• Ćwiczenia jamy ustnej i gardła.
• Dostępne dane nie potwierdzają korzystnego działania.

Leczenie chirurgiczne

• Preferowane powinny być procedury minimalnie inwazyjne.

Interwencje w obrębie nosa

• Septoplastyka nosa z konchotomią lub bez konchotomii.
• Można zastosować u pacjentów z subiektywną niedrożnością nosa, aby złagodzić chrapanie.

Diatermia radiowa

• Diatermia radiowa podniebienia miękkiego, migdałków podniebiennych i podstawy języka może spowodować bliznowate usztywnienie, a tym samym zmniejszyć natężenie dźwięków oddechowych.³
• Zalecana jako procedura pierwszego wyboru, gdy podejrzewanym źródłem chrapania jest podniebienie miękkie.

Inwazyjne zabiegi chirurgiczne

Uwulopalatoplastyka (UVPP) i uwulopalatofaryngoplastyka (UPPP)

• Mogą być wskazane przy nasilonym chrapaniu.
• Należy przestrzegać ścisłych wskazań ze względu na częstość powikłań.
• Celem tych operacji jest usztywnienie podniebienia miękkiego i skrócenie języczka.

Tonsilektomia i adenektomia

• Małoinwazyjne zabiegi na podstawie języka i migdałkach podniebiennych mogą w indywidualnych przypadkach być zasadne w leczeniu chrapania.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Problemy z chrapaniem zwykle nasilają się do 55. roku życia.
• Minimalnie inwazyjne metody leczenia pierwotnego chrapania są akceptowane ze względu na niski wskaźnik powikłań i są korzystne w połączeniu np. z szynami zgryzowymi.
• W przypadku zabiegów chirurgicznych zalecana jest kontrola po 2–3 miesiącach i po 1 roku.

Powikłania

• Problemy w relacjach partnerskich.
• Bezdech senny
  • Obecnie nie ma dowodów na to, że leczenie chrapania (w wieku dorosłym) może zapobiec możliwej progresji do OSA.
• Powikłania pooperacyjne, takie jak zakażenia i wtórne krwawienia.
• Nawrót.
• Istnieją dowody, iż chrapanie może być niezależnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo–naczyniowych.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Chrapanie.