Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Polekowy nieżyt nosa

Streszczenie

  • Definicja:  Polekowy nieżyt nosa (PLNN) jest formą niezapalnego, niealergicznego nieżytu nosa, indukowanego długotrwałym stosowaniem leków miejscowo obkurczających błonę śluzową lub niektórymi lekami doustnymi.
  • Częstość występowaniaEpidemiologia:  Stosunkowo często, stanowi 65% przewlekłych nieżytów nosa.
  • Objawy: Upośledzenie drożności nosa, rzadziej uczucie ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła.
  • Badanie fizykalne:  Obrzęk i  zaczerwienienie błony śluzowej, wydzielina w przewodach nosowych.
  • Diagnostyka:  Rynoskopia, endoskopia nosa, badania laboratoryjne, TK nosa i zatok przynosowych.
  • Leczenie:  Odstawienie leków zmniejszających przekrwienie błony śluzowej, w  razie potrzeby glikokortykosteroidy  donosowe.

Informacje ogólne

Definicja

  • Polekowy nieżyt nosa jest  formą niezapalnego, niealergicznego nieżytu nosa, indukowanego długotrwałym stosowaniem leków miejscowo obkurczających błonę śluzową lub niektórymi lekami doustnymi.1
  • Typowo objawia się jako upośledzenie drożności nosa bez wycieku z nosa i uczucie ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła.2

Częstość występowaniaEpidemiologia

  • Szacowany współczynnik chorobowości dla polekowego nieżytu nosa wynosi około 1%.3
  • Występuje głównie u osób w  młodym i  średnim wieku, z podobną częstością u obu płci.1,4
  • Stanowi około 65% przewlekłych nieżytów nosa i 17% niealergicznych nieżytów nosa.1

Etiologia i  patogeneza

Leki zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa

  • PLNN indukowany jest stosowaniem leków miejscowo obkurczających błonę śluzową nosa, na przykład oksymetazoliny, ksylometazoliny, nafazoliny (niedostępna w Polsce) lub amin sympatykomimetycznych, na przykład efedryny, pseudoefedryny, fenylefryny.
  • Stymuluje to receptory alfa-–2-–adrenergiczne i receptory beta, powodując zwężenie tętniczek w  błonie śluzowej nosa.2,5
  • Błona śluzowa jest przez to słabiej ukrwiona i  zmniejsza się jej obrzęk.
  • Długotrwałe stosowanie (szczególnie powyżej 7-–10 dni) miejscowych leków obkurczających błonę śluzową, powoduje efekt odbicia, skutkujący obrzękiem błony śluzowej nosa i  niedrożnością nosa.1-2
  • Odbicie następuje prawdopodobnie wskutek zmiany przepuszczalności naczyń z  następczym obrzękiem śródmiąższowym.
  • Pacjenci często leczą zatkany nos wysoką dawką miejscowych leków obkurczających śluzówkę, co przynosi krótkotrwałą poprawę, ale później wywołuje efekt z odbicia i potrzebę dalszego zwiększania dawki.6

Leki stosowane ogólnoustrojowo

  • Niektóre leki stosowane ogólnoustrojowo mogą, jako działanie uboczne, powodować objawy nieżytu nosa; są to np.:2:
    • NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), w tym kwas acetylosalicylowy
    • paracetamol1
    • inhibitory konwertazy angiotensyny
    • preparaty hormonalne
    • inhibitory fosfodiesterazy typu 5
    • sympatykolityki o  działaniu ośrodkowym i  obwodowym
    • diuretyki
    • blokery kanału wapniowego
    • beta-–blokery (stosowane miejscowo w formie kropli do oczu i w formie doustnej)7
    • leki przeciwdepresyjne
    • rezerpina, metyldopa, chlorpromazyna7
    • propylotiouracyl, tiamazol.2

Czynniki predysponujące

ICD-–10

  • J31.0 Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Brak ścisłych kryteriów diagnostycznych, chorobę rozpoznaje się na podstawie wywiadu lekarskiego.
  • Badania uzupełniające mogą być potrzebne  celem przeprowadzenia diagnostyki różnicowej i wykluczenia innych przyczyn dolegliwości.

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • Długotrwałe miejscowe stosowanie leków zmniejszających obrzęk błony śluzowej nosa (dłużej niż 4–6 dni).
  • Zatkanie nosa.
  • Zwykle bez wydzieliny z  nosa, czasami może wystąpić spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła.4
  • Rzadziej upośledzenie węchu i smaku.5
  • Nasilenie objawów po dłuższym czasie leczenia.
  • Chrapanie.
  • Bezsenność spowodowana zatkaniem nosa.
  • Oddychanie przez usta z  suchością w jamie ustnej i  bólem gardła.4

Badanie przedmiotowefizykalne

  • W badaniu jamy nosa i  gardła niecharakterystyczny obraz:
    • błona śluzowa obrzęknięta i  zaczerwieniona, ewentualnie blada i  zanikowa
    • możliwy gęsty, lepki śluz (oraz powstawanie strupków) w  nosie
    • podrażniona, sucha błona śluzowa gardła.4

Badania uzupełniające w  gabinecie lekarza rodzinnego

  • W diagnostyce różnicowej nieżytu nosa w ramach poradni podstawowej opieki zdrowotnej można uwzględnić badania:

Diagnostyka specjalistyczna

  • Rynoskopia, ewentualnie endoskopia nosa.
  • TK nosa i  zatok przynosowych, szczególnie w  przypadku objawów jednostronnych, krwawego wycieku z  nosa lub podejrzenia guza na podstawie endoskopii.8
  • Badanie cytologiczne wymazu z nosa.7

Leczenie

Cele leczenia

  • Złagodzenie objawów.
  • Wyleczenie choroby.

Ogólne informacje o  leczeniu

  • Odstawienie leku wywołującego objawy8-9
    • W przypadku leków miejscowych do nosa nagłe odstawienie stwarza ryzyko efektu z odbicia, dlatego można rozważyć stopniowe zmniejszanie dawki.4
      • poprzez wydłużenie odstępów czasowych między aplikacjami
      • przez aplikację tylko do jednego1 nozdrza lub
      • przez rozcieńczenie roztworu.
  • W przypadku silnego nieżytu nosa można zastosować glikokortykosteroidy donosowo przez 6-–8 tygodni (skutecznoścć poszczególnych preparatów jest porównywalna).1,4,10
  • W razie braku zadowalających efektów można podać donosowe leki przeciwhistaminowe (przez co najmniej 6 tygodni).1

Zalecenia dla pacjentów

  • Pacjenci powinni przerwać stosowanie leków miejscowo obkurczających błonę śluzową nosa.
  • Nagłe przerwanie leczenia tymczasowo nasila zatkanie nosa.
    • zalecaneZalecane stopniowe wycofywanie.
  • Zatkanie nosa stopniowo ustąpi samoistnie bez konieczności dalszego leczenia.
  • Zwykle potrzeba 1–2 tygodni, aby objawy niedrożności zmniejszyły się i  4–6 tygodni, aby całkowicie ustąpiły. W niektórych przypadkach ustępowanie objawów może potrwać do 1 roku lub dłużej.
  • W przyszłości należy unikać leków indukujących objawy.

Leczenie farmakologiczne

  • Zazwyczaj nie jest konieczne.
  • Miejscowe glikokortykosteroidy mogą złagodzić dyskomfort w  okresie przejściowym.4,10
    • Glikokortykosteroidy donosowe zmniejszają obrzęk, stan zapalny i  zatkanie w  polekowym nieżycie nosa.4
    • npNp. flutikazon 200 mcg 1–2 razyx na dobę. (2 dawki po 50  mcg do każdego otworu nosowego 1–2 razyx dziennie) przez okres od 4 do 8 tygodni.1,6
  • Donosowe leki przeciwhistaminowe są zalecane jako alternatywa lub w  połączeniu z  donosowymi glikokortykosteroidami.2
    • npNp. azelastyna 1  mg/ml aerozol do nosa 2 razyx na dobę po 1 dawce do każdego otworu nosowego.
  • W ciężkich przypadkach przez krótki czas można stosować glikokortykosteroidy doustnie lub pozajelitowo.2

Leczenie chirurgiczne

  • W przypadku opornego na leczenie PLNN mogą być wskazane zabiegi chirurgiczne obejmujące swoim zakresem małżowiny nosowe lub przegrodę nosową.2

Zapobieganie

  • Krople lub aerozole do nosa zmniejszające obrzęk błony śluzowej nie powinny być stosowane dłużej niż 5 dni z  rzędu.

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Przebieg

  • Przy ciągłym stosowaniu leków  miejscowo obkurczających błonę śluzową nosa, często dochodzi do pogorszenia stanu klinicznego i  większego zapotrzebowania na leki zmniejszające przekrwienie.

Rokowanie

  • Po odstawieniu leku wyzwalającego objawy —– 4–6 tygodni do całkowitego ustąpienia objawów, w  indywidualnych przypadkach —– do 1 roku.

Informacje dla pacjentów

InformacjeMateriały edukacyjne dla pacjentów w Deximed

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Skotnicka B,, Mazurek H. Polekowy nieżyt nosa i leczenie w przypadku przewlekłego upośledzenia drożności nosa u dzieci i dorosłych., Lekarz Rodzinny 2023;, 6(206): 85-93., PubMed
  2. Alromaih S., Alsagaf L., Aloraini N., Alrasheed A., Alroqi A., Aloulah M., Alsaleh S., Alhawassi T. Drug-Induced Rhinitis: Narrative Review., Ear Nose Throat J. 15.11.2022, Nov 15:1455613221141214., pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Avdeeva K., Fokkens W., Segboer C., Reitsma S. The prevalence of non‐allergic rhinitis phenotypes in the general population: A cross-sectional study., Allergy 2022;, 77(7): 2163-2174.74, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Ramey JTJ.T., Bailen E., Lockey RFR.F. Rhinitis medicamentosa., J Investig Allergol Clin Immunol. 2006;, 16(3): 148-55., www.jiaci.org
  5. Skotnicka B. Polekowy nieżyt nosa – definicja, patofizjologia, leczenie w pytaniach i odpowiedziach., Medycyna Praktyczna., (dostęp: 14.01.2024), cms-pl.bonnierhealthcare.no
  6. Vaidyanathan S., Williamson P., Clearie K., Khan F., Lipworth B. Fluticasone reverses oxymetazoline-induced tachyphylaxis of response and rebound congestion., Am J Respir Crit Care Med 2010;, 182: 19., PubMed
  7. Świerczyńska-Krępa M., Rogala B., Brożen J. et al. Alergiczny nieżyt nosa. Interna - Mały Podręcznik., Medycyna Praktyczna., (dostęp: 14.01.2024), www.mp.pl
  8. Bernstein JA. Non-allergic rhinitis., BMJ Best Practice, Last updatedaktualizacja: 31 Mar .03.2023., bestpractice.bmj.com
  9. Hellings PWP.W., Klimek L., Cingi C., et al. Non-allergic rhinitis: Position paper of the European Academy of Allergy and Clinical Immunology., Allergy. 2017 Nov;, 72(11): 1657-1665.65, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Ostroumova ODO.D., Shikh EVE.V., Rebrova EVE.V., Ryazanova AYA.Y. Rhinitis medicamentosa., Vestn Otorinolaringol. 2020;, 85(3): 75-82., pubmed.ncbi.nlm.nih.gov

AutorzyOpracowanie

  • Piotr Piechocki, lekarz, w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej, Przychodnia Lekarzy Rodzinnych Medimed w Białymstoku (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
  • Franziska Jorda, Dr med., Fachärztin für Allgemeinmedizin und für Viszeralchirurgie, Kaufbeuren(recenzent/redaktor)
J310
medikamentell rinitt; rinitt medikamentell; rhinitt medikamentell; Rhinitt, medikamentell
Polekowy nieżyt nosa; Spray do nosa; Krople do nosa; Rhinitis medicamentosa; Nieżyt nosa z polipami; Zatkany nos; Rynopatia polekowa
Polekowy nieżyt nosa
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja:  Polekowy nieżyt nosa (PLNN) jest formą niezapalnego, niealergicznego nieżytu nosa, indukowanego długotrwałym stosowaniem leków miejscowo obkurczających błonę śluzową lub niektórymi lekami doustnymi.
Laryngologia
Nieżyt nosa, polekowy
/link/fdc9095ac96a4387b2421586f4573f91.aspx
/link/fdc9095ac96a4387b2421586f4573f91.aspx
niezyt-nosa-polekowy
SiteDisease
Nieżyt nosa, polekowy
K.Reinhardt@gesinform.de
livem.com#dr.dabrowska@wpparol@konsylium24.pl
pl
pl
pl