Kiedy podejrzewa się ostrą białaczkę szpikową?
Wczesne objawy ostrej białaczki szpikowej (AML) często przypominają zwykłe zakażenie, takie jak np. przeziębienie lub grypa. We wczesnych stadiach AML może być zauważalne uczucie osłabienia, brak sił, utrata apetytu, utrata masy ciała oraz gorączka.
Inne, możliwe objawy choroby to obrzęknięta i lekko krwawiąca błona śluzowa jamy ustnej, bóle stawów i bóle nóg, powiększenie wątroby lub śledziony i węzłów chłonnych — czyli niewielkie zgrubienia, które najłatwiej wyczuć na szyi, w dołach pachowych lub w okolicy pachwin. Ewentualnie zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego mogą prowadzić do takich objawów jak ból głowy, zawroty głowy, wymioty, niewyraźne widzenie, a w niektórych przypadkach napady padaczkowe.
Bardziej swoiste objawy choroby są spowodowane tym, że prawidłowo funkcjonujące komórki krwi są zastępowane przez niedojrzałe komórki nowotworowe. Niedobór różnych typów komórek we krwi prowadzi do następujących objawów:
- Niedobór czerwonych krwinek, których zadaniem jest transport tlenu we krwi, prowadzi do anemii (niedokrwistości), a co za tym idzie do duszności, uczucia osłabienia i bladości skóry.
- Niedobór normalnie funkcjonujących białych krwinek osłabia układ odpornościowy, przez co osoby dotknięte chorobą są bardziej podatne na zakażenia.
- Niedobór płytek krwi prowadzi do łatwiejszego powstawania zasiniaczeń i krwawień, ponieważ uczestniczą one w procesie krzepnięcia krwi. Typowymi objawami są krwawienia z nosa i z dziąseł, a także niewyjaśnione zasiniaczenia i małe niebiesko-czarne plamki (petocje) na skórze.
Diagnostyka
W przypadku podejrzenia białaczki konieczne są liczne badania, które potwierdzą lub obalą to rozpoznanie. Istnieją cztery główne typy białaczek oraz szereg podgrup. Należy je od siebie odróżnić, ponieważ leczenie zależy od rodzaju. Szczególne znaczenie dla ustalenia rozpoznania mają następujące badania:
Badanie krwi
W AML, próbki krwi często wykazują zbyt wiele białych krwinek, podczas gdy pozostałe dwa typy komórek we krwi, czerwone krwinki i płytki krwi, często mają niższą liczbę niż normalnie. Mikroskopia krwi może wykryć obecność niedojrzałych białych krwinek. Wyglądają one jak komórki w szpiku kostnym, gdzie produkowane są białe krwinki. Jest to typowy wynik w ostrej białaczce i wymaga natychmiastowego działania.
Badanie szpiku kostnego
Badanie to jest niezbędne, aby móc ustalić wiarygodne rozpoznanie. Badanie wykonywane jest w znieczuleniu miejscowym. Skórę i kość nakłuwa się strzykawką umożliwiającą dotarcie do środka kości, zwykle w grzebieniu kości biodrowej, a czasem w mostku, i pobiera się kilka mililitrów szpiku kostnego. Następnie specjalista ogląda pod mikroskopem rozmaz szpiku kostnego i stwierdza, czy zawiera on komórki nowotworowe. Komórki szpiku kostnego są również badane metodą tzw. cytometrii przepływowej. Badanie to dostarcza informacji o swoistych cechach różnych typów komórek. Metoda ta ma znaczenie w wykrywaniu białaczki i jej podtypu.
Nakłucie lędźwiowe
Rzadko konieczne jest również wykonanie nakłucia lędźwiowego. Jest to badanie płynu otaczającego rdzeń kręgowy (płynu mózgowo-rdzeniowego). Podczas badania wprowadza się cienką igłę pomiędzy dwa wyrostki kolczyste kręgosłupa do jamy poniżej zakończenia rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (kręg lędźwiowy). Jest to użyteczne w ostrej białaczce limfatycznej, ale przeważnie nie w AML. Celem badania jest stwierdzenie, czy w tym miejscu też znajdują się komórki białaczkowe/nowotworowe. W takich przypadkach może być wskazane leczenie celowane w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.
Dalsze badania
Ponadto można wykonać szereg innych badań, aby wykluczyć inne choroby i ocenić stopień zaawansowania choroby.
Jeśli u pacjenta zdiagnozowano AML, lekarz prowadzący (hematolog) może również wykonać badanie mikroskopowe, aby określić, która to podgrupa.
Dodatkowe informacje
- ostra białaczka szpikowa
- ostra białaczka szpikowa — informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Thomas M. Heim, dr n. med., dziennikarz naukowy, Freiburg
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent