Co to jest cukrzycowa kwasica ketonowa?
Cukrzycowa kwasica ketonowa to ostry zespół zaburzeń przemianyprzemian metabolicznych spowodowany niedoborem insuliny. ChorobaStan taten obejmuje spektrum od łagodnych zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej do ciężkiej cukrzycowej kwasicy ketonowej ze śpiączką cukrzycową.
Jeśli w organizmie brakuje insuliny, komórki ciałaorganizmu nie mogą wchłaniać glukozy (cukru) z krwi. Z jednej strony powoduje to gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi, z drugiej strony w komórkirkach ciałabrakuje nieglukozy dysponują glukozą potrzebnąpotrzebnej do produkcji energii. DlategoProwadzi przestawiająto swojądo przemianępozyskiwania materii i pozyskują energięenergii z rozkładu kwasów tłuszczowych. Jednak wskutek tego w organizmie zaczynają odkładać się tzw. ciała ketonowe i kwasy. Organizm potrafi to doDo pewnego stopnia, skompensowaćmożliwa jest kompensacja tego zjawiska przez organizm. Jeśli jednak niedobór insuliny trwa dłużej, zaburzenia metaboliczne mogą doprowadzić do nieprzytomnoutraty przytomności lub śpiączki, a nawet do zgonu.
Na takwystąpienie chorobęcukrzycowej kwasicy ketonowej najbardziej narażone są osoby z cukrzycą typu 1, która zwykle rozpoczyna się w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. U około 21% pacjentów, u których rozwija się cukrzyca typu 1, choroba zostaje rozpoznana dopiero wtedy, gdy dojdzie już do kwasicy ketonowej. Dotyczy to szczególnie małych dzieci. Kwasica ketonowa może się rozwinąć w przebiegu cukrzycy typu 1 także wtedy, gdy omyłkowo zostanie wstrzyknięta zbyt mała ilość insuliny (w stosunku do zapotrzebowania). Tylko w wyjątkowych przypadkach choroba występuje u pacjentów z cukrzycą typu 2.
ChorobęStan tęten definiuje się jako wzrost poziomu cukru we krwi do wartości powyżej 250200 mg/dl (>13>11,9 1 mmol/l), a także wysoki poziom ciał ketonowych we krwi (ketonemia) lub w moczu (ketonuria), kwasicę (pH <7,3) oraz obciążenie mechanizmów buforowych —><7,25) oraz obciążenie mechanizmów buforowych —> poziom wodorowęglanów 270 mg/dl (<15 mmol l). do tego dochodzą typowe dolegliwości u danych osób. należą do nich nudności i wymiotowanie połączone z silnym pragnieniem i częstym oddawaniem moczu oraz lekkie osłabienie ogólne aż do splątania, senności i nieprzytomność.><15 mmol l).
Dodatkowo towarzyszyć mogą typowe dolegliwości u danego pacjenta, takie jak nudności i wymioty połączone z silnym pragnieniem i częstym oddawaniem moczu oraz lekkie osłabienie ogólne aż do splątania, senności i utraty przytomności.
Co roku cukrzycowacukrzycową kwasicakwasicę ketonowaketonową wyststwierdza siępuje u około 5% pacjentów ze stwierdzoną cukrzycą typu 1.
Przyczyny
Jak już wspomniano, cukrzycowCukrzycową kwasicę ketonową powoduje niedobór hormonu insuliny. Poziom cukru we krwi rośnie, ponieważ komórki ciałaorganizmu nie mogą wchłaniać cukru z krwi. NieZaburzona odbywa sięjest więc zwyczajnaprawidłowa, ważna dla życia produkcja energii z glukozy. Aby utrzymać zaopatrzenie w energię, organizm zaczyna spalać tłuszcz. To prowadzi do wzrostu poziomu kwasów w organizmie (kwasica krwi, spadek pH) i tworzenia ciał ketonowych.
Wysoki poziom cukru we krwi powoduje również pobieranie płynów z tkanek do krwi, co z kolei skutkuje znaczącym zwiększeniem produkcji moczu, prowadząc do utraty płynów ustrojowych (odwodnienia). Cukier obecny w moczu sprzyja jeszcze intensywniejszemu usuwaniu płynów z organizmu (diureza osmotyczna). WymiotowanieWymioty spowodowane kwasicą mamają również negatywny wpływ na gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu.
Czynniki ryzyka
Jeśli u dziecka powoli rozwinie siępacjenta cukrzyca typu 1 rozwija się powoli i nie zostanie w porę rozpoznana, cukrzycowa kwasica ketonowa może pojawić się pozornie nagle; dzieckokonieczne wymagajest wtedy natychmiastowegonatychmiastowe leczenialeczenie.
Częstą przyczyną kwasicy ketonowej w przebiegu rozpoznanej już cukrzycy jest zbyt niska dawka insuliny przy zwiększonym zapotrzebowaniu. Przyczyną może być np. zakażenie, takie jak zakażenie dróg moczowych lub stan zapalnyzapalenie płuc. Zakażenia zwiększają zapotrzebowanie na insulinę. Jeśli pacjent nie zwiększy wtedy dawki insuliny, może dojść do kwasicy ketonowej. Jeśli więc pacjent od kilku dni mawystępuje gorączkęczka lub od kilku godzin biegunkębiegunka/wymiotowaniewymioty, a dawka insuliny nie zostanie szybko zmodyfikowana, zagraistnieje zagrożaenie muwystąpienia kwasicakwasicy ketonowaketonowej. Także w przypadku zabiegu operacyjnego u osób chorych na cukrzycę należy starannie dostosować dawkę insuliny, aby zapobiec powikłaniom metabolicznym. Każda przerwa w terapii insulinowej (np. z powodu awarii pompy insulinowej) zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycowej kwasicy ketonowej.
U osób z cukrzycą typu 2 kwasicę ketonową mogą spowodować nadmierne spożycie alkoholu, a także zakażenia o ciężkim przebiegu. U większości pacjentów z cukrzycą typu 2 trzustka może jeszcze produkować niewielkie ilości insuliny, więc osoby te nie są aż tak bardzo narażone na wystąpienie kwasicy ketonowej jak osoby zmagające się z cukrzycą typu 1. Zdarzają się jednak wśród nich także przypadki praktycznie całkowitego braku produkcji insuliny, co oczywiście zwiększa ryzyko wystąpienia kwasicy ketonowej, jeśli nie jest prowadzona odpowiednia terapia insulinowa.
Objawy i dolegliwości
Nadmierne pragnienie i częste oddawanie moczu oraz zmęczenie u pacjentów z cukrzycą typu 1 mogą wskazywać na rozwój cukrzycowej kwasicy ketonowej. Typowe są również nudności i wymiotowaniewymioty, utrata apetytu oraz (silny) ból brzucha.
Z czasem cukrzycowa kwasica ketonowa prowadzi do odwodnienia (niedoboru płynów) z powodu oddawania dużej ilości moczu. Przy znacznym odwodnieniu skóra wydaje się pomarszczona, wargi są suche i spękane. Towarzyszą temu takie objawy jak zawroty głowy, zmęczenie, senność czy nieprzytomnoutrata przytomnośćci. Nadmierne zakwaszenie i nagromadzenie ciał ketonowych we krwi prowadzi do zaburzeń oddychania (oddech bardzo głęboki, powolny) i woni kwaśnych jabłek z ust (zapach acetonu). Mogą wystąpić również skurcze mięśni, np. łydek.
Diagnostyka
Typowe objawy (patrz wyżej) towarzyszące stwierdzonej cukrzycy nasuwają podejrzenie cukrzycowej kwasicy ketonowej. Dla potwierdzenia rozpoznania wykonuje się pomiar poziomu glukozy we krwi i badanie moczu na obecność ciał ketonowych.
Przy podejrzeniu umiarkowanej lub ciężkiej kwasicy ketonowej danapacjent osoba powinnapowinien być natychmiast hospitalizowanahospitalizowany.
Leczenie
Cukrzycowa kwasica ketonowa jest stanem potencjalnie zagrażającym życiu i wymaga natychmiastowego leczenia. Zawsze łączy się ze znaczną utraty płynów (odwodnieniem), dlatego leczenie rozpoczyna się od podania płynów. Powoduje to także obniżenie poziomu cukru we krwi. Stopniowo podaje się także insulinę, aby dalej obniżać poziom cukru we krwi. U wielu pacjentów występuje również znaczna utrata potasu, dlatego na oddziale szpitalnym podaje się również potas. MożeW teżprzypadku wystąpićstwierdzenia ciężkaznacznego kwasicastopnia krwizakwaszenia, dlatego czasami podawane są wodorowęglany.
W trakcie leczenia, w ciężkich przypadkach na oddziale intensywnej opieki medycznej, pacjenci są starannie monitorowani, a ich krew regularnie badana pod kątem różnych parametrów, ponieważ dawki insuliny, glukozy, potasu, wodorowęglanów itp. muszą być bardzo precyzyjnie dostosowane do przebiegu choroby. Celem jest powolne przywrócenie prawidłowych parametrów krwi; zbyt szybkie wyrównanie niedoborów mogłoby prowadzić do groźnego dla życia obrzęku mózgu.
Zapobieganie
Pacjent powinien wspólnie z lekarzem ustalić plan postępowania w razie wzrostu poziomu cukru we krwi.krwii, Oa szczególnie o ile należy zwiększyć dawkę insuliny? w razie konieczności. Jeśli dojdzie do takiej sytuacji i nie jest jasne, co robić, natychmiast należy skonsultować się z lekarzem.
W razie choroby należy zwracać szczególną uwagę na poziom cukru we krwi. Poziom cukru we krwi naleNależy go więc mierzyć częściej niż zwykle, przynajmniej raz na 4 godziny (a nawet częściej, jeśli podlega silnym wahaniom).
Szczególnie osoby, które mieszkają same, powinny dokładnie przestrzegać zaleceń, aby zapobiec rozwojowi cukrzycowej kwasicy ketonowej. Często taki epizod może się zacząć od zwykłego zakażenia przewodu pokarmowego, które samo w sobie powoduje podwyższenie poziomu cukru we krwi. Może wtedy powstać błędne koło, jeśli osoba chora uzna, że może zmniejszyć dawkę insuliny, bo z powodu problemów żołądkowych prawie nic nie je. W ten sposób wskutek zwiększonego zapotrzebowania z powodu zakażenia dochodzi do względnego niedoboru insuliny i ostrych zaburzeń metabolicznych. Objawy kwasicy ketonowej zaczynają wtedy łudząco przypominać objawy zakażenia przewodu pokarmowego, będącego źródłem choroby, co dodatkowo komplikuje sprawwłaściwą ocenę sytuacji. Stan może ulec pogorszeniu i może być konieczna hospitalizacja.
Co powinieneśnależy zrobić?
- W trakcie choroby kontrolować poziom cukru we krwi przynajmniej co 3–4 godziny. Jeśli poziom cukru we krwi jest podwyższony, należy sprawdzać go co godzinę lub dwie
.,Wazwiązkugdyzzbytpodwyższonymwysokipoziomempoziomcukruglikemiiweutrzymujekrwisię, należy skonsultować się z lekarzem. Testy należy wykonywać także w nocy, przynajmniej co 4 godziny. - Jeśli są potrzebne pomiary poziomu ciał ketonowych w moczu, warto nauczyć się, jak samodzielnie robić to w domu. Służą do tego praktyczne testy paskowe.
- Jeśli
nic Pan(i)pacjent niejeprzyjmuje posiłków i płynów z powodu choroby, niewolnomoże zaprzestaćprzyjmowaćprzyjmowania insuliny. Organizm potrzebuje insuliny, nawet w przypadkuniejedzeniabraku spożywania pokarmów. Jeśli nie jest jasne, jak dostosować dawkę insuliny, należy skonsultować to z lekarzem. - Jeśli poziom cukru we krwi jest zbyt wysoki, należy zwiększyć dawkę insuliny, aby uzyskać nad nim kontrolę. Jeśli zwiększenie dawki nie spowoduje obniżenia poziomu cukru, należy skonsultować się z lekarzem.
- Należy pić dużo płynów bez dodatku cukru i kofeiny. Przy
Jeśli odczuwa Pan(i)wystąpieniu mdłości iniebraku możeliwościwypićprzyjęcia większej ilości płynu za jednym razem, należy co kilka minut wypijać jedynieparękilka łyków.
Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?
- W przypadku powtarzają
cegocych sięwymiotowaniawymiotów - W przypadku bólu brzucha
- Jeśli biegunka występuje więcej niż 4 razy w ciągu 6 godzin lub zauważalne są duże ilości płynnego stolca.
- Jeśli
czujewystępujesię Pan(i) sosłaboabienie imazawroty głowy, a zmierzony poziom cukru we krwi jest podwyższony. - Jeśli
niepacjentpotrafimaPan(i)trudnościopanowaćz opanowaniem wysokiego poziomu cukru we krwi przy zastosowaniu metod zaleconych przez lekarza. - W przypadku problemów z oddychaniem
- Jeśli test paskowy wykaże umiarkowane lub duże ilości ciał ketonowych moczu.
- Nawet jeśli poziom cukru we krwi jest bardzo niski i nie rośnie pomimo przyjmowania pokarmów lub glukozy
,lub jeśli występują objawyniskiego poziomu cukru we krwihipoglikemii, należy skonsultować się z lekarzem.
Jeśli zauważy Pan(i)wystąpią objawy zakażenia, takie jak gorączka, kaszel, ból gardła lub ból przy oddawaniu moczu, należy skonsultować się z lekarzem w kwestii ewentualnej modyfikacji leczenia przeciwcukrzycowego.
Jeśli pacjent używa Pan(i) pompy insulinowej, należy upewnić się, że ma Pan(i) przy sobie zarówno insulinę szybkodziałającą, jak i insulinę o przedłużonym działaniu oraz igły i strzykawki na wypadek, gdyby pompa nie działała prawidłowo. W przypadku podejrzeń, że pompa insulinowa nie działa prawidłowo, do czasu skontrolowania pompy, insulinę należy przyjmować przy używaćyciu strzykawek. Należy zawsze mieć pod ręką numer telefonu infolinii producenta na wypadek problemów z pompą.
Dodatkowe informacje
- Cukrzyca typu 1
- Cukrzyca typu 2
- Hiperglikemia
- Cukrzyca ciężarnych
- Cukrzycowa kwasica ketonowa — informacje dla lekarzy
Autor
- Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden