Zatrucie środkami odurzającymi lub innymi substancjami uspokajającymi dostarczonymi potajemnie przez osoby trzecie, w celu uczynienia ofiary bezbronną, a następnie popełnienia przestępstwa, np. .
gwałtu i molestowania seksualnego
kradzieży i rozboju
napadu, zabójstwa
Częstość występowania
Ogólny wzrost przestępstw seksualnych związanych z narkotykami według doniesień z USA
Brak dokładnych danych na temat częstości występowania w Europie
bardzo duża liczba niezgłoszonych przypadków
incydenty te często pozostają niezauważone przez ofiary, albo są zgłaszane z opóźnieniem lub wcale z powodu wstydu lub luk w pamięci
Wykrywanie niektórych substancji, zwłaszcza kwasu gamma-hydroksymasłowego (GHB, „płynne ecstasy”) jest trudne ze względu na wąskie okno detekcji.
wykrywany w moczu maksymalnie przez 12 godzin, a we krwi przez 8 godzin
Wyroki skazujące za dostarczanie pigułek gwałtu i późniejsze przestępstwa są w Europie stosunkowo rzadkie, głównie ze względu na problemy z dowodami.
Dodatkowe przestępstwa: kobiety częściej padają ofiarami przestępstw na tle seksualnym, a mężczyźni częściej są ofiarami przestępstw przeciwko mieniu.
Etiologia i patogeneza
Silny środek uspokajający jest potajemnie dodawany do napoju lub jedzenia i zostaje nieświadomie spożyty, niezauważony przez ofiarę.
W zależności od zastosowanego leku lub narkotyku u ofiary występuje splątanie, dezorientacja, zaniki pamięci (przerwany film, amnezja następowa) i/lub utrata przytomności.
W takich pigułkach stosuje się do 30 różnych substancji.
Przestępcy wybierają substancję w zależności od dostępności na rynku narkotykowym, farmaceutycznym lub przemysłowym (rozpuszczalniki).
Do najczęściej spotykanych należą:
alkohol
Sprawcy mogą działać na rzecz alkoholizacji ofiary lub wykorzystywać już istniejący stan upojenia alkoholowego ofiary.
Alkohol jest uważany za najbardziej znaczący środek, którym posługują się gwałciciele.
benzodiazepiny, przede wszystkim
flunitrazepam
odbarwia płyny, zbija się w grudki i ma gorzki smak
bromazepam
osłabienie ośrodkowego układu nerwowego, zawroty głowy i światłowstręt, zwiotczenie mięśni, zaniki pamięci
Efekt ten potęguje się pod wpływem alkoholu.
leki nasenne
zopiklon, zolpidem
szybki początek działania (10–30 min), wywołuje amnezję, krótki okres półtrwania
kwas gamma-hydroksymasłowy (GHB, płynne ecstasy, ale nieporównywalny z ecstasy w kontekście właściwości chemicznych i mechanizmu działania)
GHB powstaje fizjologicznie podczas degradacji kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), metabolizowanego do H2O i CO2
zarejestrowany i dopuszczony do leczenia narkolepsji
jest dostępny na czarnym rynku jako narkotyk imprezowy w postaci stałej lub bezbarwnej/barwionej, w dużej mierze bezsmakowej, lekko słonej i bezwonnej cieczy.
działanie zależne od dawki
0,5–1,5 g: działanie stymulujące, anksjolityczne, lekko euforyczne, powoduje otwarcie społeczne, upośledzenie funkcji motorycznych
do ok. 2,5 g: poprawa nastroju i napędu, ewentualne działanie podobne do afrodyzjaku, amnezja
Niebezpieczne jest połączenie z alkoholem, lekami wpływającymi na depresję układu oddechowego lub benzodiazepinami: możliwe jest zachłyśnięcie i zakrztuszenie się.
Początek działania po ok. 15–30 min, czas działania do 4 godzin, po czym następuje szybkie przebudzenie i pełna orientacja
butyro-1,4-lakton (gamma-butyrolakton, GBL)
szeroko stosowany rozpuszczalnik w przemyśle (środki do usuwania farb, środek czyszczący, zmywacz do paznokci), środek czyszczący w sektorze motoryzacyjnym
materiał wyjściowy do produkcji farmaceutyków i chemikaliów dla rolnictwa
bezbarwna ciecz o słabym zapachu
Jest hydrolizowany w organizmie do GHB (dzieje się to bardzo szybko, okres półtrwania GBL w osoczu wynosi poniżej 60 sekund).
1,4-butanodiol (BDO)
zmiękczacz przemysłowy, produkt pośredni w syntezie GBL
W organizmie przekształca się w GHB.
Efekt pojawia się po ok. 5–20 min po przyjęciu doustnym i utrzymuje się ok. 2–3 godziny.
Od 4 ml wywołuje senność, większe dawki mogą prowadzić do śpiączki i zgonu w przypadku silnego przedawkowania.
ketamina
Tylko na receptę, nie podlega ustawie o środkach odurzających.
zarejestrowana i dopuszczona do stosowania przy znieczuleniu
dysocjacyjny mechanizm działania zmieniający stan świadomości
stosowanie doustne jako środek odurzający i narkotyk na imprezach
Leki przeciwhistaminowe
np. difenhydramina, doksylamina
łatwe działanie na OUN
sprawdza się jako pigułka gwałtu ze względu na właściwości antycholinergiczne i łatwą dostępność
uspokajające leki przeciwdepresyjne
mirtazapina
neuroleptyki
klozapina
opiaty
narkotyki
kokaina, amfetamina, ecstasy
Sprawcy czekają na fazę wyczerpania po odurzeniu.
Czynniki predysponujące
samotne wychodzenie
duże spożycie alkoholu
dobrowolne zażywanie narkotyków
pozostawianie napoju bez nadzoru
przyjmowanie napojów od nieznanych osób
ICD-10
T40.6 Zatrucie innymi i nieokreślonymi narkotykami
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Zgłoszenie nietypowych objawów, takich jak splątanie, zawroty głowy, urwanie filmu, utrata przytomności, których nie można przypisać ilości spożytego alkoholu.
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
Większość z ww. substancja jest wykrywalna we krwi przez kilka do 24 godzin (niektóre do 2 dni), w moczu wraz z metabolitami przez kilka dni, w próbkach włosów przez tygodnie do kilku miesięcy (badanie niedostępne w POZ).
GHB
maks. stężenie w osoczu po 20–45 min; okres półtrwania ok. 30 minut
wykrycie we krwi możliwe do 8 godzin, w moczu maksymalnie do 12 godzin
Problem
GHB jest substancją endogenną, wykrywaną jedynie w stężeniach znacznie przekraczających metaboliczny zakres referencyjny.
Wykrycie w moczu świadczy o spożyciu substancji.
W przypadku podejrzenia zatrucia pigułką gwałtu
Należy zabezpieczyć próbki tak szybko jak to możliwe (w ciągu 24 godzin, przed badaniem fizykalnym).
Materiały należy przechowywać w stanie schłodzonym.
krew: 10 ml (bez cytrynianu), najlepiej kilka probówek z surowicą (bez podłoża żelowego)
mocz: 100 ml
Należy zwrócić uwagę na datę i godzinę.
Próbki należy zamknąć i opisać zgodnie z dokumentacją, np. w kopercie.
Diagnostyka przez specjalistę medycyny sądowej (Zakład Medycyny Sądowej)
odOd 4 tygodni do kilku miesięcy po zdarzeniu
próbka włosów (pasmo włosów o grubości ołówka)
Wykrycie GHB jest problematyczne (endogenny GHB wykrywalny również we włosach).
Wskazania do skierowania do opieki specjalistycznej
W przypadku podejrzenia zatrucia pigułką gwałtu, skierowanie do Zakładu Medycyny Sądowej, w miarę możliwości po wcześniejszym powiadomieniu telefonicznym.
przekazanie schłodzonego materiału
GHB nie jest uwzględnione w konwencjonalnym badaniu przesiewowym na obecność narkotyków i należy takie badanie zamówić oddzielnie.
Również w celu zabezpieczenia dowodów w sprawie przy podejrzeniu przestępstwa z użyciem przemocy, takiego jak gwałt, napaść i pobicie
w razie potrzeby konsultacje u specjalistów z zakresu ginekologii, psychiatrii/psychoterapii
Zabieg chirurgiczny w przypadku poważnych urazów
TerapiaLeczenie
Cele terapiileczenia
Pomoc oraz opieka medyczna i społeczna dla osób poszkodowanych
Ochrona przed kolejnymi napadami
Zapobieganie zdrowotnym i psychologicznym skutkom przestępstwa
Obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej i zgłoszenia zdarzenia
Lekarze mają prawo do poinformowania policji lub prokuratury również bez zgody i wiedzy osób poszkodowanych
Zasadniczo należy w takim wypadku uzyskać zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej.
Sytuacja „uzasadnionej konieczności” pozwala lekarzom ujawnić tajemnicę nawet bez uzyskania zgody pacjenta, jeśli jest to jedyny sposób, aby zapobiec szkodzie danej osoby.
Zapobieganie
Edukacja i informowanie o niebezpieczeństwie
Nie należy przyjmować napojów od nieznajomych. Nie wolno pozostawiać napojów bez nadzoru.
Dostępne na rynku szybkie testy do badania napojów niosą ze sobą ryzyko uzyskania wyników fałszywie negatywnych i badają tylko jedną substancję lub niewiele środków.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Powikłania
Powikłania
spożycie GHB
bradykardia, niedociśnienie, hipotermia, drgawki
spożycie GBL
depresja oddechowa aż do zatrzymania akcji oddechowej
śpiączka, zgon
Dalsze postępowanie
W zależności od przebiegu zdarzeń i rodzaju napadu/przestępstwa
Radzik J, Leszek J. Kwas gamma-hydroksymasłowy (GBH) jako środek psychoaktywny. 2005. Via Medica 2005; 1( 2): 29-32 journals.viamedica.pl
Autorzy
Adam Boruch, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, NZOZ Alma Med sp. z.o. Turośń Kościelna (recenzent)
Sławomir Chlabicz, prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej; Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
Marlies Karsch-Völk, dr n. med., lekarz rodzinny
T406
Leki usypiające; Gwałt; Białko GHB; Gamma-hydroksymaślan; Kwas gamma-hydroksymasłowy; Przestępstwo seksualne; Przemoc na tle sekusalnym; Benzodiazepiny; Leki nasenne; Badania przesiewowe na obecność narkotyków; Narkotyki
Zatrucie środkami odurzającymi lub innymi substancjami uspokajającymi dostarczonymi potajemnie przez osoby trzecie, w celu uczynienia ofiary bezbronną, a następnie popełnienia przestępstwa, np. .
gwałtu i molestowania seksualnego
kradzieży i rozboju
napadu, zabójstwa
Pierwsza pomoc/Nagłe wypadki
Pigułka gwałtu
/link/9adcb17fb4ad478095d81a152ba5c076.aspx
/link/9adcb17fb4ad478095d81a152ba5c076.aspx
pigulka-gwaltu
SiteDisease
Pigułka gwałtu
K.Reinhardt@gesinform.de
jlive.mroz@konsylium24com#dr.dabrowska@wp.pl (patched by linkmapper)