Czym jest brak pierwszej miesiączki?
- O braku pierwszej miesiączki (pierwotnym braku miesiączki) mówimy wtedy, gdy u dziewcząt do końca 14 roku życia nie wystąpiła miesiączka, nie nastąpił rozwój piersi, brakuje owłosienia łonowego, a wzrost jest opóźniony.
- Z pierwotnym brakiem miesiączki mamy również do czynienia, gdy przy normalnie rozwiniętych oznakach dojrzewania (piersi, owłosienie, wzrost), do końca 16. roku życia nie wystąpiła miesiączka.
Częstość występowania
BrakSzacuje się, że pierwotny brak miesiączki dotyczyNie ma wiarygodnych danych dotyczących częstości występowania pierwotnego braku miesiączki.
W jaki sposób regulowana jest miesiączka?
- Menstruacja jest regulowana przez precyzyjną grę hormonów produkowanych w mózgu (w podwzgórzu
),i w przysadce mózgowej)ioraz w jajnikach. - Na początku okresu dojrzewania zwykle zwiększa się produkcja hormonów w podwzgórzu i przysadce mózgowej. W rezultacie rozwijają się jajniki, stymulując owulację i produkcję hormonów.
- Hormony płciowe produkowane w jajnikach oddziałują na
macicbłonę śluzową macicy i wywołują krwawienie. - Jeśli miesiączka nie występuje w okresie dojrzewania, przyczyną mogą być wady lub choroby
mózgu,przysadki mózgowej lub jajników. Mogą też występować wady genetyczne lub wady rozwojowe narządów płciowych.. Wszystkie te choroby są stosunkowo rzadkie.
Co może być przyczyną?
Najczęstsze przyczyny
- Opóźnione dojrzewanie
- Jest to najczęstsza przyczyna. Nie jest to choroba, a jedynie opóźnienie rozwojowe.
- Większość dziewcząt osiąga dojrzałość płciową w wieku od 10 do 12 lat.
- Różnice są jednak duże, początek dojrzewania dziedziczy się po rodzicach.
- Zespół policystycznych jajników
- Jest to najczęstsze zaburzenie równowagi hormonalnej u kobiet i częsta przyczyna braku miesiączki.
- Objawy to zwiększone owłosienie ciała (hirsutyzm),
- Jadłowstręt psychiczny (łac. anorexia nervosa)
- W anoreksji (jadłowstręcie psychicznym) występuje zaburzenie samooceny i
poczuciepostrzeganianiższościobrazu własnego ciała. Osoby cierpiące na anoreksję uważają się za zbyt grube, nawet jeśli mają niedowagę. - Osoby dotknięte tym zaburzeniem starają się jak najwięcej schudnąć, nierzadko poprzez odmowę jedzenia i intensywny trening, aby jeszcze bardziej zmniejszyć masę ciała.
- Miesiączka zwykle ustaje, gdy waga spada poniżej 50 kg.
- W anoreksji (jadłowstręcie psychicznym) występuje zaburzenie samooceny i
- Nadmierna aktywność sportowa
- Brak krwawienia miesiączkowego może występować u młodych dziewcząt i kobiet, które intensywnie ćwiczą.
- Ponad 15 godzin intensywnych ćwiczeń tygodniowo może spowodować zatrzymanie krwawienia miesiączkowego.
- Cierpienie psychiczne
- Każda forma stresu fizycznego lub psychicznego może prowadzić do opóźnienia wystąpienia miesiączki. Często występuje skłonność genetyczna.
- Ciąża
- Zawsze powinna być brana pod uwagę jako możliwa przyczyna u dziewcząt i
młodychkobietkobietw wieku rozrodczym.
- Zawsze powinna być brana pod uwagę jako możliwa przyczyna u dziewcząt i
Rzadkie przyczyny
- Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
- Typowe objawy to kołatanie serca, zmęczenie, nerwowość, drażliwość,
- U
- Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
- Występuje u około 1% populacji. Choroba dotyka kobiet nawet 5
- Typowe objawy to apatia, nietolerancja zimna, bóle mięśniowe, zwiększona potrzeba snu, niewielki przyrost masy ciała, zaparcie, zawroty głowy, zaburzenia czucia, suchość skóry,
- Występuje u około 1% populacji. Choroba dotyka kobiet nawet 5
- Guz przysadki mózgowej
- Może prowadzić do zmian hormonalnych, a tym samym do braku miesiączki.
- U wielu kobiet brak miesiączki jest jedynym objawem, ale występuje również wydzielanie mleka z piersi, obniżone libido, suchość pochwy oraz zmniejszenie gęstości kości (osteoporoza).
- Zespół Turnera (zaburzenie chromosomalne)
- Typowe cechy to: krótki wzrost,
brakopóżnienie dojrzewania, krótka, szeroka szyja, wysokie podniebienie, szeroko rozstawione sutki, odchylone ustawienie łokci, krótsze dłonie i stopy. - Diagnozę można postawić już w
łonietrakciematkidiagnostyki prenatalnej (przed urodzeniem) lub po urodzeniu. Często jednak następuje to dopiero podczas stwierdzenia niskiego wzrostu, braku dojrzewania lub miesiączki bądź po wielokrotnych poronieniach u matki.
- Typowe cechy to: krótki wzrost,
- Silnie rozwinięta błona dziewicza (hymen) lub inne
zamknięciabariery uniemożliwiającekrwawieniewydostawanie się wydzieliny miesiączkowej przez pochwę (atrezja błony dziewiczej lub przegroda pochwy) - Inne rzadkie wrodzone wady rozwojowe lub zaburzenia hormonalne
Co można zrobić we własnym zakresie?
- Należy ograniczyć nadmierne odchudzanie lub uprawianie sportów wyczynowych.
PozaMożliwościtymsamodzielnejniewieleterapiimożeszsązrobićograniczone,samodzielnie. Chorobachoroba ta wymaga leczenia pod nadzorem lekarza.
Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?
- Jeśli w 15. roku życia nie wystąpiła jeszcze miesiączka, brak jest rozwoju piersi i owłosienia łonowego, a wzrost jest zaburzony.
- Jeżeli po ukończeniu 16. roku życia miesiączka jeszcze nie wystąpiła, ale piersi i owłosienie łonowe są rozwinięte, a wzrost jest prawidłowy.
JakU postępują lekarze?lekarza
Historia choroby
Lekarz zada następujące pytania:
- Czy
miawystąpiłaśjuż miesiączkęczka? - Ile lat miała matka, gdy miała pierwszą miesiączkę? Ewentualnie, krwawienie menstruacyjne u siostry/sióstr?
- Czy odbyłaś stosunek seksualny?
- Czy uprawiasz sport wyczynowy lub intensywnie trenujesz?
- Czy stosujesz zdrową i zbilansowaną dietę?
- Czy występują problemy ze zdrowiem psychicznym?
- Kiedy rozpoczął się rozwój piersi?
- Czy
naw okolicy narządachdów płciowych i pod pachami pojawiły się włosy łonowe? - Czy wystąpiły jakieś bóle w podbrzuszu?
- Jeśli tak, to czy ból występował raz w miesiącu?
- Czy w rodzinie
swystępują jakieś poważne choroby? - Czy stosowano chemioterapię lub radioterapię?
- Czy zmysł węchu jest nienaruszony?
Badanie lekarskie
- Wysokość i waga są mierzone i porównywane z
normalnymiprawidłowymi krzywymi wzrostu. - Czy piersi są rozwinięte i czy występuje owłosienie łonowe i owłosienie pod pachami?
- Czy występują oznaki zauważalnego niskiego wzrostu, szerokiej szyi i szeroko rozstawionych sutków?
- Badanie ginekologiczne może być konieczne na przykład w celu wykrycia zamknięcia pochwy z powodu atrezji błony dziewiczej (zamknięcia pochwy przez błonę dziewiczą) lub innych wad
ginekologicznychanatomicznych.
Inne badania
- W razie potrzeby wykonuje się badania krwi w celu określenia stężenia różnych hormonów.
- Może zostać przeprowadzony test ciążowy.
- W razie potrzeby wykonuje się badanie ultrasonograficzne wewnętrznych narządów płciowych.
- Ponadto mogą zostać przeprowadzone badania uzupełniające, takie jak
RTGzdjęcieszkieleturentgenowskie kości, rezonans magnetyczny przysadki mózgowej i laparoskopia. - W niektórych przypadkach przydatna może być diagnostyka genetyczna (określenie kariotypu).
Skierowanie do specjalisty
- Jeśli do 16. roku życia nie wystąpiło krwawienie miesiączkowe, zdecydowanie zaleca się konsultację ginekologiczną.
- Badanie ginekologiczne należy przeprowadzić również w przypadku całkowitego zamknięcia błony dziewiczej lub pochwy.
Autorka
- Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden