Co to jest perforacja przełyku?
W perforacji przełyku dochodzi do pęknięcia przełyku, które przechodzi przez całą jego ścianę. Technicznie nazywa się to spontaniczną perforacją przełyku, spontanicznym rozerwaniem przełyku lub zespołem Boerhaave'a. Perforacja przełyku jest bardzo rzadkim, ostrym medycznie stanem nagłym o wysokiej śmiertelności. Taka nagła sytuacja może wystąpić w wyniku silnych wymiotów. Przeżycie pacjentów może zapewnić tylko wczesne rozpoznanie i leczenie. Choroba została po raz pierwszy opisana przez Hermana Boerhaave'a w 1724 roku.
Mniej ciężkim wariantem choroby jest powierzchowne rozdarcie błony śluzowej przełyku, technicznie znane jako zespół Mallory'ego-Weissa. Przełyk jest nienaruszony i nie ma żadnych otworów.
Spontaniczna perforacja przełyku jest niezwykle rzadka. Choroba dotyka częściej mężczyzn niż kobiety i występuje najczęściej w grupie wiekowej 50–70 lat, ale może wystąpić u osób w każdym wieku.
Przyczyny
W większości przypadków choroba jest wywoływana przez silne, uporczywe wymioty. Podstawową przyczyną jest często wysokie spożycie alkoholu i/lub przejedzenie. Silne wymioty mogą doprowadzić do ogromnego wzrostu ciśnienia w przełyku, co może spowodować powstanie rozdarcia. Perforacja występuje zwykle w najsłabszym miejscu przełyku. Najczęstszym umiejscowieniem jest zatem lewa tylno-boczna ściana w dolnej jednej trzeciej przełyku. Dotyczy to 90% wszystkich przypadków.
Dlaczego perforacja przełyku jest tak niebezpieczna?
W wyniku perforacji przełyku płyn i resztki pokarmu mogą swobodnie wyciekać przez otaczające tkanki do jamy klatki piersiowej. W wyniku działania chemicznych substancji drażniących i bakterii uwalnianych w organizmie, w jamie klatki piersiowej dochodzi do silnej reakcji zapalnej, która może rozprzestrzeniać się na inne narządy, takie jak opłucna, płuca, serce i tkanki wokół jamy klatki piersiowej. Ostatecznie może rozwinąć się zakażenie krwi (sepsa), w której bakterie dostają się do krwiobiegu, wywołują wstrząs poprzez silną reakcję immunologiczną i prowadzą do niewydolności narządów.
Nieleczona choroba może stanowić zagrożenie dla życia
Objawy
Typowy przebieg choroby rozpoczyna się nudnościami i silnymi wymiotami, po których następuje silny ból w dolnej części klatki piersiowej i górnej części brzucha. Ból może promieniować do pleców lub lewego barku i nasilać się przy przełykaniu. Nagromadzenie płynu w jamie opłucnowej (wysięk opłucnowy) może powodować ból w klatce piersiowej oraz duszność. W zaawansowanym stadium choroby może dojść do powstania odmy podskórnej.
Diagnostyka
Obraz kliniczny może być różny, a w niektórych przypadkach brakuje typowych wyników, co może komplikować rozpoznanie.
Podczas badania lekarskiego pacjenci zwykle odczuwają silny ból. Oddech jest szybki, a brzuch odczuwany jako twardy z powodu napięcia mięśni. Pacjent może mieć zimne poty lub gorączkę i być w stanie wstrząsu. Im później zostanie ustalone rozpoznanie, tym bardziej obraz kliniczny charakteryzuje się objawami zakażenia krwi i niewydolności narządów.
Tomografia komputerowa (TK) klatki piersiowej pozwala na ustalenie jednoznacznego rozpoznania. Wcześniejsze połknięcie środka kontrastowego pozwala na zlokalizowanie otworu lub pęknięcia, a także ukazuje rozległość urazu. Często po tym zabiegu wykonywana jest endoskopia przełyku, podczas której pęknięcie może być również leczone terapeutycznie. Alternatywnie można wykonać badanie rentgenowskie.
Leczenie
Perforacja przełyku wymaga natychmiastowej pomocy medycznej w szpitalu. Na początku stabilizuje się stan pacjenta poprzez podawanie płynów do krwi za pomocą infuzji. Urządzenie ssące służy do usunięcia resztek pokarmu i płynów z żołądka. Pacjentom natychmiast podaje się antybiotyk o szerokim spektrum działania i silne środki przeciwbólowe. Nie wolno przyjmować doustnie pokarmów ani płynów.
Szczególnie ważna jest decyzja o koniecznej operacji. Jeśli rozpoznanie zostanie ustalone we wczesnym stadium choroby, a pęknięcie jest tak małe, że wydostaje się z niego tylko odrobina płynu, można zastosować leczenie lekami (patrz wyżej). Jednak objawy i wyniki badań często pojawiają się dopiero w późnym i zaawansowanym stadium.
Podczas endoskopii przełyku można umieścić stent, aby zamknąć pęknięcie. Jeśli to konieczne, w tym samym czasie wprowadza się sondę żołądkową do karmienia. Większe ilości płynu w jamie klatki piersiowej można odprowadzić za pomocą drenu.
Alternatywnie można wykonać zabieg operacyjny, najlepiej w ciągu pierwszych 24 godzin od perforacji. Operacje w jamie klatki piersiowej są bardzo skomplikowane i może dojść do powikłań.
Rokowanie
Jeśli rozpoznanie nie zostanie szybko ustalone, obraz kliniczny ulega dramatycznemu pogorszeniu. Mogą wystąpić takie powikłania jak zakażenie krwi (sepsa), wstrząs, zapalenie śródpiersia i niewydolność oddechowa.
Śmiertelność choroby wynosi od 25% do 90%. Jeśli leczenie rozpocznie się w ciągu 24 godzin, śmiertelność wynosi 25%, ale jeśli leczenie nie zostanie rozpoczęte w ciągu pierwszych 24 godzin, śmiertelność wzrasta do ponad 65%. Jeśli do leczenia upłynie więcej niż 48 godzin, śmiertelność wynosi 75–90%.
Dodatkowe informacje
- Zakażenie krwi (sepsa)
- Wstrząs
- Wymioty
- Nadużywanie alkoholu
- Spontaniczna perforacja przełyku – informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Marcin Major, lekarz, Kraków (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden