Co to jest nietrzymanie kału?
Definicja
Nietrzymanie kału, znane również jako inkontynencja kałowa, to stan, w którym osoba nie jest w stanie kontrolować procesu wypróżniania. To oznacza, że nie można zatrzymać wypróżnienia, co zmusza do natychmiastowego udania się do toalety, aby uniknąć mimowolnego wypróżnienia. Często z nietrzymaniem kału wiąże się również wydostawanie się gazów i śluzu z jelita, co dodatkowo pogłębia problem.
Przyczyny
- Brak kontroli nad wypróżnieniami może być wynikiem wieku, a co za tym idzie słabszych mięśni i kontroli mięśniowej w obszarze dna miednicy i odbytu.
- Czasami przyczyną są urazy po wypadkach lub złamania kości w okolicy miednicy.
- Zmiany w dnie miednicy, takie jak w przypadku przetoki lub wypadnięcia odbytnicy, mogą prowadzić do nietrzymania kału.
- Dodatkowo brak kontroli może być spowodowany uszkodzeniem mięśnia zwieracza po ciężkich porodach pochwowych lub interwencjach medycznych na odbytnicy. Wcześniejsza operacja hemoroidów lub wypadnięcie odbytu sprzyjają wystąpieniu nietrzymania kału.
- Choroby neurologiczne mogą wpływać na kontrolę mięśnia zwieracza; na przykład osoby ze stwardnieniem rozsianym, demencją, po udarze, guzie w tej okolicy lub innych chorobach, które zaburzają funkcję nerwów, tracą zdolność trzymania stolca. Osoby z cukrzycą również mogą być dotknięte tym problemem.
- Zespół jelita drażliwego, choroby psychiczne lub umysłowe, a także niepełnosprawność fizyczna mogą być powodem, dla którego osoby dotknięte chorobą nie mogą odwiedzić toalety na czas.
- Również w przypadku osób, które z różnych powodów (np. z powodu przewlekłych chorób jelit lub niektórych leków) cierpią na bardzo płynne stolce, może wystąpić nietrzymanie kału.
- Wrodzone wady rozwojowe są rzadką przyczyną nietrzymania kału.
Częstotliwość występowania
Szacuje się, że od 2 do 5 procent dorosłej populacji ma problemy z nietrzymaniem kału, a odsetek ten wzrasta do około 10 procent wśród osób starszych. Nietrzymanie kału często jest tematem tabu, co sprawia, że osoby dotknięte tym problemem niechętnie rozmawiają o swoich dolegliwościach. Najczęściej dotyka ono kobiet, które cierpią na nie od 4 do 5 razy częściej niż mężczyźni. Anatomia kobiet, charakteryzująca się krótszą odbytnicą, oraz potencjalne uszkodzenia jelita i odbytu w trakcie porodu, są głównymi przyczynami tego zjawiska.
Badania dodatkowe
- Podczas badania fizykalnego ogląda się odbyt, a następnie kanał odbytu i odbytnicę palcem w rękawiczce. Tutaj można ocenić siłę mięśnia zwieracza. Szczególną uwagę zwraca się także na urazy, pęknięcia i hemoroidy.
- Dodatkowo dolna część jelita może być oceniana za pomocą rektoskopu – sztywnego urządzenia do badania w kształcie rurki o długości 25 cm. Badanie nie jest bolesne, ale może być nieco niekomfortowe.
- Często zalecana jest również kolonoskopia. Jest to najważniejsze badanie pozwalające wykluczyć raka jelita.
- Procedury obrazowania
- Zwieracz odbytu można również dokładniej zbadać w badaniu ultrasonograficznym (endosonografia przezodbytnicza).
- RM przedstawia w wysokiej rozdzielczości zarówno zwieracz, jak i mięśnie dna miednicy.
- Czasami zalecana jest tomografia komputerowa jamy brzusznej.
- Funkcję nerwów dla zwieracza ocenia się w badaniu neurofizjologicznym. Badanie to (elektromiografia igłowa) oferowane jest przez specjalistów.
Terapia
- Leczenie zależy od przyczyny wywołującej:
- Na zaparcia mogą pomóc środki przeczyszczające, lewatywy lub masaż jelita grubego.
- Preferowane środki przeczyszczające to makrogol i laktuloza.
- Doodbytniczo stosuje się np. glicerynę, bisakodyl lub lewatywę.
- Na biegunkę można spróbować zastosować loperamid.
- Leczenie farmakologiczne nie jest skuteczne w każdym przypadku. Leki mogą również powodować skutki uboczne w postaci zaparć i bólu brzucha.
- Fizjoterapia
- instruktaż ćwiczeń mających na celu wzmocnienie mięśni dna miednicy i zwieracza
- Biofeedback: sonda analna jest połączona z urządzeniem pomiarowym, które mierzy zmiany w mięśniu zwieracza podczas napięcia i w spoczynku oraz przekazuje informację zwrotną osobie dotkniętej chorobą. W ten sposób można wyćwiczyć kontrolę nad mięśniem zwieracza.
- Nie ma pewności, czy metoda ta jest lepsza od innych wymienionych możliwości leczenia.
- Elektrostymulacja: nerwy rdzenia kręgowego są stymulowane impulsami elektrycznymi poprzez sondę. Mięsień zwieracza napina się i zamyka ujście odbytu. Uruchamia to procesy uczenia się, które mogą pomóc osobom dotkniętym problemem nietrzymania kału.
- Nie zostało jeszcze udowodnione ponad wszelką wątpliwość, czy ta metoda rzeczywiście działa.
- Tampon analny
- Przed użyciem tampon jest wielkości czopka. Jest on wprowadzany w stanie ściśniętym, a następnie się rozszerza.
- Tampon usuwany jest za pomocą taśmy ściągającej o długości 10 cm.
- Tampon zapobiega wydostawaniu się stolca i gazów.
- Metoda wymaga motywacji, cierpliwości i fachowych wskazówek!
- Leczenie chirurgiczne
- Jednym z zabiegów jest wstrzykiwanie do mięśnia zwieracza substancji zwiększających objętość, dzięki czemu ulega on rozszerzeniu.
- chirurgiczna naprawa mięśnia zwieracza (sfinkteroplastyka) po urazie
- zwłaszcza po trudnym porodzie
- Wskaźnik sukcesu jest najwyższy u osób poniżej 35 roku życia.
- Pacjentkom z dużym rozdarciem krocza i nietrzymaniem kału proponuje się cięcie cesarskie w kolejnej ciąży.
- wszczepienie elektrod stymulujących mięśnie dna miednicy
- Nie ma jeszcze wielu badań dotyczących tej procedury.
- Z reguły przed implantacją zakładana jest elektroda próbna w celu sprawdzenia.
Co możesz zrobić sam?
- Unikać pewnych pokarmów:
- pokarmy wzdymające
- napoje gazowane (np. piwo)
- kawa
- żywność zawierająca laktozę lub fruktozę
- Należy uważać na spożycie błonnika:
- Błonnik zwiększa częstotliwość wypróżnień i sprawia, że są one bardziej miękkie.
- W zależności od tego, czy nietrzymanie kału jest spowodowane zaparciem, czy biegunką, można zwiększyć lub zmniejszyć spożycie błonnika pokarmowego.
- Ruch powinien być regularny.
- Należy unikać dłuższego siedzenia.
- Unikać silnego parcia i długich sesji w toalecie.
- Pielęgnacja odbytu
- mycie i w razie potrzeby stosowanie kremów lub maści po każdym wypróżnieniu
- Jeśli to konieczne, należy regularnie zmieniać podkładki.
- Pomóc może również relaksacja i redukcja stresu.
Zapobieganie
- Regularne wypróżnienia
- Dieta z dostosowanym spożyciem błonnika i płynów
- Ruch
Rokowanie
- Problem ten można zazwyczaj leczyć z dobrym skutkiem.
Dodatkowe informacje
- Nietrzymanie kału – informacje dla personelu medycznego
Autorka
- Dr n. med. Hannah Brand, Berlin
- Lek. Marcin Major , recenzent/edytor, Kraków