Czym jest nerwobólneuralgia nerwu trójdzielnego?
Definicja
Przy neuralgii (nerwobólu) nerwu trójdzielnego dochodzi do nawracających ataków silnego, krótkiego, ostrego bólu w obszarze unerwienia przez czuciowy nerw twarzowy (nerw trójdzielny). Ból pojawia się zwykle błyskawicznie w odpowiedzi na jakiś bodziec.
Nerw trójdzielny jest nerwem czaszkowym i w przebiegu dzieli się na trzy gałęzie. W nerwobóluneuralgii nerwu trójdzielnego ból pochodzi zwykle z 2. lub 3. gałęzi, która unerwia środkowe i dolne obszary twarzy czuciowo (percepcja ucisku, dotyku, wibracji, bólu, temperatury) i częściowo motorycznie (kierowanie ruchami mięśni).
Objawy
Ból twarzy, który jest zwykle jednostronny, ma duże natężenie i jest opisywany jako przypominający wstrząs elektryczny, strzelający, kłujący lub ostry. Może trwać sekundy, a w ciężkich przypadkach nawet do 2 minut.
Wywoływany jest przez nieszkodliwe bodźce docierające do dotkniętej gałęzi nerwu trójdzielnego, np. jedzenie, picie, mówienie, mycie zębów i dotykanie twarzy. Typowym czynnikiem wyzwalającym jest zimny powiew powietrza.
Typowo dotknięta jestdotyczy tylko jedna zjednej gałęzi nerwu trójdzielnego, zwykle 2. lub 3. gałąź (nerw szczękowy lub nerw żuchwowy).
Ataki bólu zwykle powtarzają się i występują zwykle powtarzalnie i najczęściej po jednej stronie. AtakiSą sąone zwykle krótkotrwałe i mogą występować kilka razy dziennie przez tygodnie do miesięcy, po czym następują okresy bezobjawowe. Między atakami pacjenci zwykle nie doświadczają bólu, ale około połowa cierpi nazgłasza towarzyszący ciągły ból w dotkniętymdanym obszarze. Podczas napadu bólu mięśnie mimiczne czasami napinają się mimowolnie z jego powodu, co może być błędnie interpretowane przez osoby postronne jako zaburzenie tikowe.
W wyniku nieadekwatnych strategii radzenia sobie z bólem mogą rozwinąć się zaburzenia psychiczne takie jak depresja oraz lęk.
Przyczyny
Można wyróżnić kilka przyczyn neuralgii (nerwobólu) nerwu trójdzielnego. Przy klasycznym nerwobólu nerwu trójdzielnego ma miejsce podrażnienie nerwu w miejscu jego wyjścia z pnia mózgu przez sąsiadujące naczynie krwionośne. Ucisk lub przemieszczenie przez naczynie krwionośne prowadzi do utraty osłonki nerwu w miejscu dotkniętym urazemucisku. Uważa się, że może to prowadzić do zwarć w obrębie nerwu, wskutek których impulsy z włókien czuciowych, które np. odpowiadają za odczuwanie dotyku lub temperatury „zwierają się” z włóknami przekazującymi sygnały bólowe. Efektem są napady bólu. KlasycznyKlasyczna nerwobólneuralgia nerwu trójdzielnego stanowi około 80-90% wszystkich przypadków.
Wtórny nerwoból nerwu trójdzielnego jest spowodowany innymi (neurologicznymi) chorobami podstawowymi. Dotyczy on około 10–15% pacjentów cierpiz neuralgiących na nerwoból nerwu trójdzielnego. Czynnikami wyzwalającymi mogą być udary w pniu mózgu, guzy, zniekształcenia naczyniowe lub stwardnienie rozsiane. Pacjenci cierpiącyze nastwardnieniem stwardnienie rozsianerozsianym są znacznie bardziej narażeni na wystąpienie nerwobólu nerwu trójdzielnego (prawdopodobieństwo od 2 do 5%).
W niektórych przypadkach nie można znaleźć żadnej przyczyny. Jest to tzw. idiopatyczny nerwoból nerwu trójdzielnego.
Częstość występowania
Na nerwobólNeuralgia nerwu trójdzielnegocierpiwystępuje u około 170 na 100- Typowy wiek to 60-70 lat. Choroba
dotyka kobietnawet dwukrotnie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. 90% pacjentów ma w chwili rozpoznania ponad 40 lat. - U 80–90% pacjentów występuje klasyczny nerwoból nerwu trójdzielnego. Wtó
rnyrnanerwobólneuralgia nerwu trójdzielnego występuje u 10–15%. - Idiopatyczny nerwoból nerwu trójdzielnego, czyli stan chorobowy bez możliwości określenia przyczyny, występuje bardzo rzadko.
Badania
Rozpoznanie stawia się zwykle na podstawie wywiadu lekarskiego (historii choroby) poprzez opisanie typowych objawów. Przeprowadza się również badanie neurologiczne.
Zalecane jest wykonanie rezonansu magnetycznego (MRIRM) w celu wykluczenia innych chorób podstawowych. W określonych przypadkach przeprowadza się również pomiary aktywności elektrycznej nerwu (elektrofizjologię). W zależności od wstępnego rozpoznania konieczne mogą być inne swoistespecjalistyczne badania.
Możliwe inne choroby podstawowe (wybór):
migrenamigrenaklasterowyklasterowy ból głowyszyjnopochodnyszyjnopochodny ból głowy- półpasiec
zapaleniezapalenie tętnicy skroniowejstwardnieniestwardnienie rozsiane.
Leczenie
Celem leczenia jest złagodzenie bólu, zapobieganie nowym napadom i w razie potrzeby leczenie chorób podstawowych.
Zapobieganie napadom
Aby zmniejszyć częstotliwość napadów, pacjenci mogą starać się unikać czynników ryzyka, czyli np. zakrywać twarz szalikiem, gdy jest zimno, myć zęby letnią wodą i w miarę możliwości żuć po stronie, niebpo któlowejrej nie odczuwają bólu.
Leki
Farmakoterapia jest prowadzona w postaci podawania leków zapobiegających, które są stosowane także w epilepsjipadaczce. Lekiem pierwszego wyboru przy klasycznym i wtórnym nerwobólu nerwu trójdzielnego jest karbamazepina. Zatrzymuje ona przekazywanie impulsów bólowych. Leczenie „klasycznymi” środkami przeciwbólowymi, jak np. NLPZ, zwykle nie jest obiecująceskuteczne, ponieważ ich działanie ujawnia się dopiero po ustaniu napadu, a niektóre leki przeciwbólowe nie mają wystarczającego działania łagodzącego ból. Stosowanie leków przeciwbólowych należy omówić z lekarzem.
Ważne jest, aby w chwili ustąpienia objawów próbować robić przerwę w przyjmowaniu leków, ponieważ w przebiegu nerwobólu nerwu trójdzielnego objawy często ulegają osłabieniu i trwają bez przerwy jedynie u około 1/3 pacjentów.
DalszeInne metody leczenia
Inwazyjny zabieg chirurgiczny można rozważyć u pacjentów, którzy nie reagują na leczenie farmakologiczne lub u których ból nawraca mimo leczenia profilaktycznego. W takim przypadku można np. przerwać operacyjnie kontakt naczyniowo-nerwowy i zamostkowazespolić odpowiednie miejsca wprowadzając małe kawałki obcego dla organizmu, sztucznego materiału (np. włókniny teflonowej). Najczęstszym powikłaniem tego zabiegu jest zaburzenie słuchu po stronie dotkniętej chorobąchorej (do 10% przypadków).
Innym zabiegiem może być sklerotyzacja chorego zwoju nerwowego. Powikłaniem, którego należy się obawiać, w wyniku zabiegu (do 4% przypadków) jest intensywny ciągły ból (bolesne zniesienie czucia).
Rokowanie
Przebieg jest bardzo zróżnicowany w zależności od pacjenta. Nerwoból nerwu trójdzielnego nie zwiększa śmiertelności, ale jakość życia może ulec znacznemu pogorszeniu. Istnieją jednak dobre możliwości leczenia, dzięki którym większość osób dotkniętych chorobąchorych może naprzez dłuższąugi metęczas nie odczuwać dolegliwości.
Dodatkowe informacje
NerwobólNeuralgia nerwu trójdzielnego – informacje dla personelu medycznego.
AutorkaAutorzy
Lek.Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)- Susanna Allahwerde,
specjalistalekarzchorób wewnętrznych, Berlin(recenzent/redaktor) Lek.Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)