Informacje ogólne
Definicja
- Wydalanie glukozy z moczem przekraczające poziom fizjologiczny.
- Fizjologiczne wydalanie glukozy z moczem do 15 mg/dl (0,8 mmol/l)
- Glukozuria po przekroczeniu „progu nerkowego” (norma przy stężeniu glukozy we krwi około 160−180 mg/dl [8,9−10 mmol/l])
- Przy stężeniu glukozy we krwi powyżej progu nerkowego niewystarczająca reabsorpcja glukozy w kanaliku proksymalnym nefronu.
- Próg nerkowy może być
- wyższy, np.:
- u osób starszych
- przy chorobach nerek (np. nefropatii cukrzycowej).
- niższy, np.:
- u dzieci i młodzieży
- w okresie ciąży
- przy cukrzycy MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young)
- przy terapii inhibitorami SGLT2 (poprzez hamowanie kotransportera sodowo glukozowoego-2 następuje zwiększenie wydalania glukozy przez nerki).
wyższy, np.:niższy, np.:
- wyższy, np.:
Przyczyny
- Glukozuria może mieć przyczyny nerkowe i pozanerkowe.
Przyczyny nerkowe1
- Nabyte zaburzenia reabsorpcji kanalikowej
- w przebiegu śródmiąższowej choroby nerek
- terapia inhibitorami SGLT2.
- Wrodzone zaburzenia reabsorpcji kanalikowej (rzadko)
- rodzinna glukozuria nerkowa (Familial renal glycosuria)2
- dziedziczna wada nerek, spowodowana mutacją genu transportera SGLT2
- ciężka glukozuria do 200 g/24 godz. u pacjentów homozygotycznych
- ogólnie bezobjawowa, nie wymaga leczenia.
- zespół złego wchłaniania glukozy-galaktozy (SGLT1)
- zespół Fanconiego-Bickela (GLUT2).
- wrodzone zaburzenia nerkowych transporterów glukozy (SGLT, GLUT — glucose transporter, transporter glukozy)
- zespół De Toniego-Fanconiego z uogólnionymi zaburzeniami resorpcji w kanaliku proksymalnym.
Przyczyny pozanerkowe
- Cukrzyca typu 2 i cukrzyca typu 1 to najczęstsze przyczyny pozanerkowe (również najważniejsze rozpoznania różnicowe glukozurii ogółem)
- cukrzyca ciążowa: zaburzenia tolerancji glukozy, rozpoznawana w drugiej połowie ciąży za pomocą doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT — oral glucose tolerance test)
- cukrzyca typu HNF1A MODY (dawniej: MODY3): dziedziczona monogenowo cukrzyca z obniżonym progiem nerkowym, z objawami klinicznymi pojawiającymi się u młodych dorosłych (zwykle do 25 r.ż.).
- postacie szczególne
- Glukozuria poposiłkowa bez cukrzycy
- stan po gastrektomii z przemijającą poposiłkową hiperglikemią
- nadmierne spożycie glukozy, np. spożycie dużej ilości słodkich napojów przed pobraniem próbki.
Diagnostyka
Wykrywanie za pomocą testów paskowych do badania moczu
- Rutynowe badanie moczu zwykle z użyciem wieloparametrowych pasków testowych moczu
- Prosta półilościowa analiza
- Enzymatyczne wykrywanie metodą oksydazy glukozowej
- Próg wykrywalności 30−50 mg/dl (1,7−2,8 mmol/l)
- Zmiana koloru zależna od stężenia.
Diagnostyka w różnych okolicznościach/chorobach
Przypadkowe stwierdzenie przy użyciu testów paskowych do badania moczu
- Przyczyna glukozurii wykrytej przypadkowo powinna zostać wyjaśniona.
Cukrzyca
- Nowo wykryta glukozuria może wskazywać na nierozpoznaną wcześniej cukrzycę.
- Różnicowanie glukozurii nerkowej od cukrzycy za pomocą oznaczania glukozy w osoczu na czczo i poziomu HbA1c
- Czułość glukozurii w wykrywaniu cukrzycy jest jednak ograniczona (dlatego nie można wykluczyć cukrzycy przy negatywnym wyniku badania moczu).
- Negatywny wynik badania przy podwyższonym stężeniu glukozy we krwi, ale poniżej progu nerkowego (norma 160−180 mg/dl [8,9−10 mmol/l])
- Gdy już występuje nefropatia cukrzycowa próg nerkowy jest podwyższony (do 300 mg/dl [16,7 mmol/l]).
- Znaczenie dla kontroli leczenia cukrzycy
- Testy paskowe do badania moczu (10 razy tańsze niż samodzielne pomiary stężenia glukozy we krwi), mogą być stosowane pomiędzy dwoma pomiarami HbA1c, aby wyjaśnić, czy objawy są rzeczywiście związane z hiperglikemią i towarzyszącą jej glukozurią.
- Nie udało się udowodnić dodatkowej korzyści z samodzielnego pomiaru glukozy w osoczu w porównaniu z oznaczaniem glukozy w moczu u pacjentów z cukrzycą insulinoniezależną.
- Oznaczenia stężenia glukozy w moczu (i w osoczu) straciły na znaczeniu u pacjentów z cukrzycą insulinoniezależną ze względu na regularne kontrole HbA1c.
- W pewnych sytuacjach jednak oznaczenie glukozy w moczu jest przydatne:
Leczenie inhibitorami SGLT2
- U tych pacjentów (wskazaniem jest także przewlekła niewydolność serca lub przewlekła choroba nerek) glukozuria jest przede wszystkim wyrazem stosowania się do terapii, a nie uszkodzenia nerek.
Ciąża
- Glukozuria z powodu obniżonego progu nerkowego u nawet 40% kobiet w ciąży mimo prawidłowej tolerancji glukozy.
- Z drugiej strony glukozuria występuje tylko u <10% kobiet w ciąży z cukrzycą ciążową.
- Badanie moczu nie jest zatem odpowiednie jako metoda przesiewowa dla cukrzycy ciążowej.
Dzieci i młodzież
- Niższy próg nerkowy (140−160 mg/dl [7,8−8,9 mmol/l]) niż u dorosłych.
ICD-10
- R81 Glikozuria (glukozuria)
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego po wykryciu glukozurii
Oznaczanie glukozy w osoczu (krwi żylnej)3-4
- Glukozę we krwi można zmierzyć podczas tej samej konsultacji, podczas której wykryto glukozurię (oznaczenie glikemii przygodnej).
- rozpoznanie cukrzycy przy stężeniu glukozy w osoczu ≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) i jednoczesnym występowaniu typowych objawów hiperglikemii (wzmożone pragnienie, wielomocz, osłabienie)
- Oznaczenie HbA1c i stężenia glukozy w osoczu na czczo
- glukoza w osoczu na czczo ≥126 mg/dl (≥7,0 mmol/l) oznaczona 2-krotnie (w różne dni)
- HbA1c ≥6,5% (tylko oznaczona w laboratorium metodą certyfikowaną przez NGSP - National Glycohemoglobin Standardization Program - w praktyce rzadko mamy informację czy wynik oznaczany jest certyfikowaną metodą)
- Cukrzycę rozpoznajemy gdy:
- HbA1c w zakresie 5,7– 6,4% może świadczyć o stanie przedcukrzycowym; potwierdzić oznaczeniem glikemi na czczo i/lub wykonać doustny test tolerancji glukozy.3
- OGTT (doustny test tolerancji glukozy)
- badanie glikemii w krwi żylnej na czczo i 2 godziny po wypiciu roztworu 75 g glukozy
- wskazania do wykonania OGTT4:
- glikemia na czczo 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l)
- glukozuria przy prawidłowej glikemii na czczo
- podejrzenie nietolerancji glukozy lub cukrzycy przy prawidłowej glikemii na czczo
- diagnostyka cukrzycy ciążowej
- mukowiscydoza (po 10. roku życia).
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Źródła
Wytyczne
- Araszkiewicz A, Borys S, Broncel M. et al. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą – 2025. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diabetes, 2025; 5 (1): 1–163. ptdiab.pl
- Mastalerz-Migas A, Czupryniak L, Fabian W. et al. Wytyczne rozpoznawania i leczenia cukrzycy dla lekarzy rodzinnych Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Lekarz POZ 2022;4:229-251. termedia.pl
Piśmiennictwo
- Zawadzki J. Glukozuria nerkowa. W: Gajewski P. Jaeschke R (red.) Interna Szczeklika 2023, s.1698-9. Medycyna Praktyczna. Kraków, 2023.
- Calado J, Loeffler J, Sakallioglu O, et al. Familial renal glucosuria: SLC5A2 mutation analysis and evidence of salt-wasting. Kidney Int 2006; 69: 852. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Araszkiewicz A, Borys S, Broncel M. et al. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą – 2025. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diabetes, 2025; 5 (1): 1–163. ptdiab.pl
- Sieradzki J. Glukozuria. W: Gajewski P. Jaeschke R (red.) Interna Szczeklika 2023, s. 1546. Medycyna Praktyczna. Kraków, 2023.
Autorzy
- Tomasz Tomasik (recenzent)
- Marek Oleszczyk (recenzent)
- Adam Windak (redaktor)
- Aleksandra Cegiel (recenzent)