Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Patrz również artykuł o objawach Zaburzenia erekcji.
• Zaburzenia erekcji definiuje się jako utrzymującą się przez co najmniej 6 miesięcy niezdolność do osiągnięcia lub utrzymania erekcji prącia umożliwiającej odbycie satysfakcjonującego stosunku seksualnego.¹
• U wielu osób dotkniętych tym problemem zaburzenia erekcji prowadzą do istotnych negatywnych następstw w zakresie jakości życia, poczucia własnej wartości i relacji partnerskiej.

Epidemiologia

• Chorobowość w zakresie zaburzeń erekcji wzrasta z około 2% w 3. dekadzie życia do ponad 50% w 7. dekadzie życia.
• W przypadku współwystępowania np. cukrzycy, chorób naczyń krwionośnych, choroby alkoholowej, przyjmujących niektóre leki chorobowość jest znacznie wyższa.
• Rozpowszechnienie zaburzenia rośnie z powodu wydłużania się średniej długości życia i zwiększania występowania chorób cywilizacyjnych, zwłaszcza cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowy oraz depresji.²

Etiologia i patogeneza

• W sferze seksualności czynniki psychologiczne, społeczne (zwłaszcza dotyczące związku partnerskiego) i organiczne są zawsze ze sobą powiązane. Dotyczy to również zaburzeń.
• Brak wystarczających danych, by określić częstość występowania zaburzeń erekcji o podłożu psychologicznym i somatycznym.

Patofizjologia

• Zaburzenia następujących układów mogą zmniejszać zdolność do erekcji:
  • uwarunkowania fizjologiczne erekcji pod wpływem stymulacji seksualnej:
    • prawidłowa czynność układu nerwowego
    • odruchowe rozszerzanie się tętnic ciał jamistych
    • sprawny mechanizm zamknięcia żylnego ciał jamistych
    • wystarczający poziom testosteronu
  • uwarunkowania psychiczne, które mogą w znacznym stopniu przyczynić się do zaburzeń erekcji:
    • obniżone libido
    • zdolność do rozluźnienia się w sytuacji seksualnej
    • brak pewności siebie
    • zaufanie do partnera/partnerki.

Psychicznie uwarunkowania zaburzenia erekcji

• Przykłady czynników psychologicznych, które mogą powodować, wyzwalać lub nasilać zaburzenia erekcji:
  • konflikty w związku
  • presja sukcesu
  • reakcja po stracie
  • zaburzenia psychiczne (np. depresja, uzależnienie).

Zaburzenia erekcji o podłożu neurogennym

• Zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym mające znaczenie dla erekcji, spowodowane np. przez:
  • zakrzepicę żył mózgowia
  • udar
  • chorobę Parkinsona
  • stwardnienie rozsiane
  • urazy rdzenia kręgowego.
• Zmiany w nerwach obwodowych mających znaczenie dla erekcji:
  • polineuropatia, występująca w:
    • cukrzycy: jest to najczęstsza przyczyna zaburzeń erekcji o podłożu neurogennym i czynnik ryzyka potencjalnie uszkadzający naczyniowy komponent erekcji
    • przewlekłym alkoholizmie
  • jatrogenne, po terapii radiacyjnej lub leczeniu chirurgicznym, np. :
    • raka odbytnicy
    • raka prostaty
  • zmiany w korzeniach nerwowych, spowodowane np.:
  • uszkodzeniem krążka międzykręgowego w odcinku lędźwiowym kręgosłupa
  • urazem miednicy
  • jazda rowerem:
    • ucisk na nerwy krocza może spowodować czasową utratę unerwienia prącia
    • u rowerzystów występuje dwukrotnie większe ryzyko zaburzeń erekcji niż u mężczyzn nieuprawiających tego sportu (po uwzględnieniu danych dotyczących wieku i chorób współistniejących)³
    • aby zapobiec uszkodzeniom nerwów, zasadne wydaje się więc zwrócenie uwagi na anatomicznie dopasowany kształt siodełka, wielokrotną zmianę pozycji siedzącej podczas jazdy oraz wstawanie co 10 minut
    • dla przepływu krwi i unerwienia krocza szczególnie oszczędzające są rowery poziome.

Przyczyny i mechanizmy o podłożu naczyniowym

• Czynniki ryzyka miażdżycy ogólnej, takie jak hiperlipidemia, cukrzyca, palenie tytoniu, otyłość oraz nadciśnienie, są również związane ze zwiększonym ryzykiem miażdżycowego uszkodzenia naczyń prącia.
• Zaburzenia tętnicze mogą ograniczać przepływ krwi, a tym samym uniemożliwiać utrzymanie prawidłowego ciśnienia w zatokach ciał jamistych prącia.
• Niedostateczne wypełnienie naczyń zatokowych upośledza funkcję uszczelniania żylnego ciała jamistego.

Zaburzenia erekcji o podłożu hormonalnym

• Najczęstszym objawem obniżonego poziomu testosteronu jest zmniejszone libido.
• Niedobór testosteronu rzadko stanowi przyczynę zaburzeń erekcji.

Zaburzenia erekcji jako działanie niepożądane leków

• Do zaburzeń seksualnych mogą prowadzić leki wpływające na serotoninergiczny, dopaminergiczny i adrenergiczny układ nerwowy, np. :
  • leki przeciwpsychotyczne (leki neuroleptyczne)
  • leki przeciwdepresyjne (np. SSRI/SNRI)
  • leki przeciwnadciśnieniowe (amlodypina, enalapril, chlortalidon, doksazosyna). Beta blokery wykazują jedynie niewielki wpływ na zaburzenia wzwodu.
  • diuretyki tiazydowe
  • leki antyandrogenowe (cymetydyna)
  • estrogeny
  • leki antyandrogenowe
  • agoniści LHRH
  • steroidy anaboliczne
  • leki antyarytmiczne (np. amiodaron)
  • statyny:
    • statyny mają potencjalne działanie farmakologiczne pobudzające i zmniejszające erekcję
    • przypuszczalnie przeważa działanie lekko pobudzające erekcję.^4-8

Inne czynniki

• Czynnikami potencjalnie osłabiającymi erekcję są :
  • nikotyna
  • nadmierne spożywanie alkoholu
  • stosowanie konopi indyjskich
  • heroina
  • kokaina
  • pornografia
  • jazda na rowerze (zawodowe kolarstwo)
  • zaburzenia snu.

Zaburzenia narządów płciowych

• Choroby i wady rozwojowe ciał jamistych prącia:
  • zwłóknienie ciał jamistych w następstwie priapizmu
  • odchylenie prącia: skrzywione prącie:
    • wrodzone
    • nabyte: stwardnienie plastyczne prącia (choroba Peyroniego)
  • rozdarcie prącia.
• Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego.
• Zapalenie najądrza.
• Stulejka.

Czynniki predysponujące

• Następujące czynniki wydają się zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń erekcji⁹:
  • zaawansowany wiek
  • niski poziom wykształcenia, bezrobocie
  • nadwaga
  • brak aktywności fizycznej
  • cukrzyca
  • dyslipidemia/hipercholesterolemia
  • zaburzenia sercowo-naczyniowe
  • zaburzenia ze strony gruczołu krokowego
  • palenie tytoniu
  • nadciśnienie.
• Inne czynniki (patrz sekcja Etiologia i patogeneza):
  • psychiczne (np. depresja)
  • neurogenne
  • naczyniowe
  • hormonalne
  • leki
  • uraz narządw płciowych.

ICD-10

• F52 Zaburzenia seksualne niespowodowane zaburzeniem organicznym ani chorobą somatyczną.
  • F52.2 Brak reakcji genitalnej.
• N48 Inne patologie prącia.
  • N48.4 Impotencja z przyczyn organicznych.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Patrz sekcja Definicja.
• Rozpoznanie zaburzeń erekcji wymaga zróżnicowania:
  • braku libido
  • zaburzeń i zakłóceń orgazmu
  • zaburzeń w zakresie wytrysku.

Diagnostyka różnicowa

• Patrz sekcja Etiologia i patogeneza.

Wywiad lekarski

Główne aspekty wywiadu lekarskiego (więcej szczegółów w artykule Zaburzenia erekcji, objawy):

• seksualne
• medyczne
• społeczne.

Czynniki wskazujące na przyczyny psychiczne

• Nagłe pojawienie się problemu.
• Krótka erekcja.
• Dobre lub lepsze doświadczenia ze spontaniczną, samostymulowaną lub poranną erekcją.
• Zbyt wczesny wytrysk lub jego brak.
• Problemy lub zmiany w związku partnerskim.
• Ważne wydarzenia życiowe lub problemy psychiczne.

Czynniki, które mogą wskazywać na przyczynę somatyczną

• Problem narasta stopniowo.
• Brak nocnych lub porannych erekcji.
• Normalny wytrysk.
• Normalne libido.
• Zaburzenia somatyczne, które mogą stanowić przyczynę.
• Operacje, radioterapia lub urazy w okolicy narządów płciowych.
• Przyjmowanie leków, w których jako potencjalne działanie niepożądane wskazane są zaburzenia erekcji (patrz sekcja Zaburzenia erekcji jako działania niepożądane leków).
• Palenie tytoniu.
• Nadmierne spożywanie alkoholu.
• Stosowanie narkotyków.

Badanie fizykalne

Informacje ogólne

• Badanie pierwszo- i drugorzędnych cech płciowych.
• Sprawdzenie, czy występuje ginekomastia i dalsza diagnostyka w kierunku:
  • guza wytwarzającego prolaktynę
  • przyjmowane leki (np. neuroleptyki, ketokonazol, enalapril).
• Obecność objawów miażdżycy: badanie tętna obwodowego, szmery nad tętnicą szyjną, wartość ciśnienia tętniczego.
• Badanie dolnej części jamy brzusznej w poszukiwaniu:
  • przepukliny pachwinowej
  • pełnego zstąpienia jądra.
• Badanie per rectum:
  • odruch odbytniczy
  • napięcie zwieracza
  • gruczoł krokowy.
• Poszukiwanie przyczyny neurologicznej:
  • orientacyjne badanie neurologiczne
  • odruch odbytniczy i mosznowy
  • badanie nerwów czaszkowych: np. w kierunku zaburzeń pola widzenia.

Fizykalno-andrologiczne

• Badanie to wymaga odpowiedniego doświadczenia w tej dziedzinie i w razie potrzeby powinno być przeprowadzone przez specjalistę.
• Oglądanie i badanie palpacyjne prącia pod kątem:
  • stulejki
  • obecności wydzieliny
  • bólu
  • nieprawidłowego kształtu
    • możliwe wyczuwalne stwardnienia w chorobie Peyroniego
  • guza, np. raka prącia.
• Badanie palpacyjne zawartości moszny w poszukiwaniu:
  • zaniku jąder
  • bólu jąder
  • guza jądra
  • zapalenia najądrza.
• Badania tkliwości w obszarze moczowo-płciowym i okołoodbytniczym.

Badania uzupełniające w gabinecie lekarza rodzinnego

• U wszystkich pacjentów oznaczyć poziom HbA1c, ewentualnie inne parametry glikemii.¹⁰
• Dalsze istotne badania:
  
  • TSH, ewentualnie fT4
  • kreatynina
  • elektrolity (Na, K, Ca)
  • badanie ogólne moczu
  • AST
  • GGTP 
  • PSA.

Diagnostyka specjalistyczna

• Testy hormonalne:
  • w przypadku zmian libido
  • w przypadku ewidentnych objawów niedoboru androgenów, np. :
    • ginekomastia
    • jądra atroficzne
    • nieprawidłowe owłosienie łonowe
  • testosteron, np. w podejrzeniu hipogonadyzmu
  • LH: przy obniżonym testosteronie 
  • prolaktyna:
    • w ginekomastii
    • przy obniżonym testosteronie
    • przy zaniku libido
  • ewentualne dalsze istotne badania:
    • globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG)
    • FSH.

Test iniekcji do ciała jamistego

• Może być wykonywany w celu oceny przepływów w naczyniach prącia - sprawdzenie działania leków rozszerzających naczynia przed ewentualnym włączeniem leczenia.
• Erekcja (pozytywny wynik testu) świadczy o prawidłowej czynności tętniczo-żylnej, aczkolwiek badanie daje ograniczone informacje na temat stanu naczyń krwionośnych.
• Wskazanym leczeniem w tym przypadku mogą być iniekcje leków roszerzających naczynia.

USG Doppler naczyń krwionośnych prącia

• Badanie bardziej dokładne od testu iniekcji, obrazowo ukazuje patologie hemodynamiczne odpowiedzialne za zaburzenia erekcji.
• W praktyce klinicznej jest zalecane u pacjentów z cukrzycą, chorobami nerek, wysokim ryzykiem sercowo- naczyniowym oraz miażdżycą naczyń obwodowych, czyli w populacji z wysokim ryzykiem uszkodzenia naczyń; także w przypadku braku efektu leczenia farmakologicznego.
• Może być wykonane przed włączeniem leczenia falą uderzeniową o niskiej intensywności.

Wskazania do skierowania do specjalisty

• W celu szczegółowego badania i dalszego postępowania. W zależności od przyczyny zaburzenia można rozważyć skierowanie do specjalistów w następujących dziedzinach:
  • urologia
  • andrologia 
  • psychoterapia, psychosomatyka:
    
    • terapia par
    • terapia seksualna
  • neurologia
  • endokrynologia
  • kardiologia.
• Jeśli nie można w sposób pewny wyjaśnić podstawowej przyczyny zaburzeń erekcji w gabinecie lekarza rodzinnego.
• Jeśli leczenie inhibitorami PDE-5 nie przynosi efektu.

Lista kontrolna przy skierowaniu do specjalisty

Leczenie

Cele leczenia

• Przywrócenie erekcji.

Ogólne informacje o leczeniu

• Przed rozpoczęciem leczenia pacjentów należy poinformować o przyczynach rozpoczęcia i opcjach terapeutycznych:
  • w proces leczenia należy w miarę możliwości zaangażować partnerów.

Ukierunkowane na przyczynę

• Leczenie przyczyny i profilaktyka są na pierwszym miejscu, np. w przypadku:
  • przyczyny natury psychicznej
  • cukrzycy
  • łagodnego rozrostu gruczołu krokowego
  • zaburzeń neurologicznych
  • zaburzeń endokrynologicznych, np. niedobór testosteronu.
• Wskazabe wdrożenie również zmian stylu życia, nawyków i nałogów (patrz poniżej).
• Dopiero potem, w razie potrzeby, leczenie objawowe:
  • odkąd na rynku pojawiły się inhibitory PDE-5, ta kolejność często nie jest zachowana
  • inne opcje terapii narządowej są rzadko stosowane i zarezerwowane dla lekarzy specjalistów.

Zalecenia dla pacjentów

• W przypadku nadwagi: redukcja masy ciała:
  • 30% mężczyzn zmagających się z zaburzeniami erekcji i wyraźną otyłością może odzyskać i utrzymać funkcje seksualne po zmniejszeniu masy ciała i podjęciu/kontynuowaniu aktywności fizycznej.
• Zaprzestanie palenia tytoniu.
• Unikanie innych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.
• Ograniczenie spożycia alkoholu.
• Odpoczynek i unikanie stresu.

Konsultacja i psychoterapia

• W zależności od problemu, jako interwencja indywidualna, grupowa lub w parze.
• Połączenie psychoterapii grupowej ze stosowaniem sildenafilu jest skuteczniejsze niż sama farmakoterapia.

Inhibitory fosfodiesterazy typu 5

Informacje ogólne

• Skuteczność:
  • wyższa skuteczność niż placebo
  • poprawę można uzyskać u niemal 80% mężczyzn z zaburzeniami erekcji
  • efekt poprawiający erekcję występuje tylko przy stymulacji seksualnej
  • oprócz objawów zaburzeń erekcji, inhibitory PDE-5 mogą również wpłynąć na poprawę dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych
    • więcej informacji można znaleźć w artykule Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH).
• Tolerancja:
  • najczęstsze działania niepożądane inhibitorów fosfodiesterazy typu 5 to:
    • ból głowy
    • uderzenia gorąca
    • zaczerwienienie twarzy
    • uczucie zatkania nosa
    • dyspepsja
    • zawroty głowy
    • ostry ból pleców (szczególnie tadalafil; ze względu na długi okres półtrwania należy uważać na interakcje z innymi lekami, np. SSRI)
    • wrażliwość na światło i przejściowe zaburzenia postrzegania kolorów (sildenafil).
• Bezpieczeństwo:
  • u większości pacjentów z chorobami serca lub leczonych z powodu nadciśnienia tętniczego nie występuje wzrost ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego. Są jednak wyjątki (patrz również sekcja Przeciwwskazania):
    • pacjenci leczeni lekami zawierającymi azotany
    • pacjenci, u których ryzyko sercowo-naczyniowe jest tak duże, że stosunek płciowy stanowiłby dla nich zagrożenie
  • przed przepisaniem leku należy ocenić ryzyko sercowo-naczyniowe.
• Przeciwwskazania:
  • leczenie azotanami i donorami NO (np. molsidominem)
  • „poppersy” (azotyn amylu lub azotan amylu)
  • blokery receptora alfa-adrenergicznego
    • np. doksazosyna w leczeniu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego
    • po zażyciu 50 lub 100 mg sildenafilu w ciągu 4 godzin od przyjęcia alfa-blokera odnotowano nasiloną hipotonię ortostatyczną.
  • substancje, które mogą opóźniać eliminację inhibitorów PDE-5 poprzez hamowanie CYP3A4, nie powinny być podawane w połączeniu z inhibitorami PDE-5 lub nalezy je podawać po odpowiednim dostosowaniu dawki.
  • nadciśnienie tętnicze z wartościami powyżej 170/110 mmHg
  • stosowanie złożonych leków przeciwnadciśnieniowych
  • zawał mięśnia sercowego, udar lub arytmia w ciągu ostatnich 6 miesięcy
  • kardiomiopatia:
    • obstrukcyjna lewokomorowa 
    • przerostowa
  • zwężenie aorty
  • niedociśnienie tętnicze z wartościami ciśnienia tętniczego poniżej 90/50 mmHg:
    • np. hipotonia ortostatyczna pod wpływem leków przeciwnadciśnieniowych
  • barwnikowe zapalenie siatkówki
  • zdekompensowana niewydolność wątroby
  • przednia nietętnicza neuropatia niedokrwienna nerwu wzrokowego (NAION - non-arteritic anterior ischemic optic neuropathy.):
    • możliwe nagłe zaburzenia widzenia i trwała utrata wzroku w związku czasowym z przyjmowaniem inhibitorów PDE-5
  • w przypadku nagłego upośledzenia lub utraty słuchu w związku czasowym z przyjmowaniem leku należy odstawić inhibitory PDE-5.
• Substancje czynne:
  • do stosowania dopuszczono awanafil, sildenafil, tadalafil i wardenafil
  • nie ma istotnych różnic pomiędzy poszczególnymi inhibitorami PDE-5 pod względem skuteczności i ogólnej tolerancji
  • różnice dotyczą głównie początku działania i czasu trwania działania. Profil działań niepożądanych i częstość ich występowania w przypadku poszczególnych substancji różnią się tylko nieznacznie.

Farmakoterapia miejscowa

• Jeśli przyjmowanie inhibitorów PDE-5 zgodnie z potrzebami jest nieskuteczne lub nie jest wskazane ze względu na działania niepożądane:
  • prostaglandyna E1 (alprostadil) działa bezpośrednio w ciele jamistym:
    • rozluźnienie mięśni gładkich
    • zwiększony dopływ krwi tętniczej
    • zmniejszony odpływ żylny
    • podwyższona objętość krwi.
• MUSE (medical urethral system for erection):
  • miejscowe aplikowanie peletek zawierających alprostadil do cewki moczowej
  • prowadzi do satysfakcjonującej erekcji u 40% mężczyzn
  • potencjalne działania niepożądane: ból prącia lub cewki moczowej u 1/3 pacjentów
  • stosowane jako uzupełnienie leczenia inhibitorami PDE-5.
• Miejscowa aplikacja kremu z alprostadilem:
  • możliwość stosowania alprostadiu w kremie, miejscowo w okolicy ujścia cewki moczowej
  • preparat zawiera wzmacniacz przenikania
  • działania niepożądane obejmują rumień, pieczenie prącia i ból ustępujące w ciągu 2 godzin od zastosowania.
•   Atoiniekcja do ciał jamistych (cavernous body autoinjection therapy):
  • alprostadil 5/10/20 mcg/ml
  • przeznaczony do wstrzykiwania do ciała jamistego przed aktywnością seksualną:
  • pacjent może samodzielnie przeprowadzać zabieg po szczegółowym instruktażu i przećwiczeniu w gabinecie specjalistycznym
  • erekcja jest niezależna od stymulacji seksualnej:
    • występuje u 60–80% pacjentów.
    • trwa 30–60 minut
  • działania niepożądane:
    • przedłużające się erekcje, łącznie z priapizmem
    • zakrzepica i miejscowe zwłóknienie ciał jamistych z możliwą trwałą utratą czynności
  • wiele osób przerywa leczenie, bo uważa je za nieprzyjemne.

Miejscowe środki pomocnicze

• Prezerwatywa wspomagająca wzwód.
• Pierścień na prącie.
• Pompki próżniowe:
  • zasada działania:
    • na prąciu umieszcza się cylinder próżniowy
    • za pomocą żelu zamyka się go szczelnie wokół podstawy prącia
    • pompka wytwarza podciśnienie w cylindrze; dzięki temu krew jest zasysana do ciał jamistych
    • po osiągnięciu pełnej erekcji ciasny gumowy pierścień jest zwijany wokół podstawy prącia, aby utrzymać je w stanie erekcji
  • jedynie sporadyczne i łagodne powikłania:
    • miejscowe krwiaki skóry
    • bóle
  • niemniej jest to alternatywa możliwa do zaakceptowania tylko przez nielicznych pacjentów:
    • wielu mężczyzn uważa pompkę próżniową i ciasny pierścień za nieprzyjemne i preferuje samodzielne iniekcje alprostadilu do ciała jamistego.
• Miejscowa elektroterapia:
  • stymulacja mięśnia kulszowo-jamistego
  • jako monoterapia w przypadku łagodnych i umiarkowanych zaburzeń okluzji żylnej
  • w celu poprawy odpowiedzi na farmakoterapię doustną.

Zabiegi chirurgiczne

• Umieszczana w ciele jamistym proteza prącia, półsztywny lub funkcjonalnie nadmuchiwany implant:
  • zabieg chirurgiczny powinien być terapią ostatniego wyboru:
    • po implantacji protezy prącia dochodzi do trwałego uszkodzenia tkanek, co uniemożliwia rozluźnienie mięśni gładkich
  • 70% pacjentów i 90% ich partnerów jest zadowolonych z implantacji protezy prącia
  • najczęstszym powikłaniem wszczepienia implantu prącia jest zakażenie protezy, które występuje w 2–4% przypadków
  • połowa pacjentów wymaga ponownego zabiegu z powodu powikłań.

Testosteron^11-13

• W przypadku hipogonadyzmu:
  • więcej informacji można znaleźć w artykułach Hipogonadyzm u mężczyzn oraz Leczenie testosteronem.
• Skuteczność:
  • w większości przypadków bez istotnego wpływu na erekcję
  • może zwiększać libido u pacjentów z hipogonadyzmem.
• Badania przed rozpoczęciem leczenia:
  • badanie hematologiczne i sercowo-naczyniowe oraz badanie klatki piersiowej i gruczołu krokowego.¹¹
• Dalsze badania kontrolne w substytucji testosteronu (szczegóły w artykule Leczenie testosteronem):
  • PSA
  • Ht, Hb
  • kontrola kardiologiczna u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym.

Pozaustrojowa terapia falą uderzeniową o niskiej intensywności (LI-ESWT)

• Jest to nowa metoda leczenia zaburzeń erekcji^14-15:
  • LI-ESWT wywołuje mikrourazy, co ma stymulować uwalnianie czynników angiogennych, a tym samym neowaskularyzację leczonej tkanki jamistej
  • badania potwierdzają istotną poprawę funkcji erekcji i hemodynamiki prącia przy dobrej tolerancji
  • konieczne są jednak dalsze badania.

Zaburzenia erekcji po radykalnej prostatektomii

• W zaburzeniach erekcji występujących po prostatektomii radykalnej z zachowaniem nerwów, poprawę erekcji można zaobserwować w okresie do 2 lat po operacji.
• Brak nocnych erekcji prowadzi do niedotlenienia w ciałach jamistych, co może powodować włóknienie i tym samym upośledzenie krążenia żylnego w tkance odpowiedzialnej za erekcję.
• Wczesne rozpoczęcie leczenia inhibitorami PDE-5 lub innymi środkami poprawiającymi erekcję może przynieść lepszy efekt końcowy u tych pacjentów.
• Nie wykazano wyższości inhibitorów PDE-5 nad placebo u pacjentów po operacji lub radioterapii prostaty.¹⁶

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Częstość występowania choroby wzrasta wraz z wiekiem.
• Nasilenie problemu może zmieniać się w czasie.

Rokowanie

• Przyczyny zaburzeń erekcji mogą być bardzo różne u poszczególnych osób i często występuje złożona interakcja czynników organicznych i psychicznych (patrz sekcja Wywiad lekarski):
  • u większości pacjentów nie można w sposób wiarygodny ustalić, jakie są ich rokowania, również ze względu na brak odpowiednich parametrów prognostycznych.
• Badania retrospektywne wskazują, że mężczyźni z naczyniowymi zaburzeniami erekcji są również narażeni na zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń naczyń wieńcowych, mózgowych i obwodowych:
  • wielu mężczyzn, u których rozpoznaje się chorobę wieńcową, zmaga się z zaburzeniami erekcji już od około 3 lat.

Dalsze postępowanie

• Stopniowe pogorszenie sugeruje organiczną przyczynę zaburzeń erekcji i może wskazywać na konieczność rewizji rozpoznania.
• Informacje o badaniach kontrolnych dotyczących substytucji testosteronu przedstawiono w sekcji Testosteron.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Zaburzenia erekcji (zaburzenia potencji).

Ilustracje