Na początek ważna informacja!
Jeśli natkniesz się na osobę w nagłym stanie splątania, proszę natychmiast skontaktować się:
- z Centrum Powiadamiania Ratunkowego
- albo z policją.
Co to jest splątanie?
Definicja
Splątanie może określać stan charakteryzujący się zaburzeniami percepcji i orientacji co do czasu, miejsca, sytuacji i własnej osoby. Zazwyczaj jest ono skutkiem przemijającego lub trwałego uszkodzenia mózgu i jeśli pojawi się nagle, musi być natychmiast zbadane i leczone przez lekarza, dotyczy to w szczególności majaczenia (patrz rozdział Działania w stanach nagłych).
Objawy
- Oprócz tego mogą pojawić się następujące objawy:
- zaburzenia świadomości
- zaburzenia pamięci
- objawy psychotyczne takie jak halucynacje lub urojenia
- rozdrażnienie i agresja
- lęk
- depresja
- apatia
- niepokój fizyczny i pobudzenie
- niepokój
- bezcelowe powtarzanie pewnych czynności (częściowo kompulsywnie)
- Osoby dotknięte tym zaburzeniem mogą być pozbawione zahamowań (np. seksualnych) i podejmować działania, których zdrowe osoby nie wykonałyby w tej samej sytuacji.
- Stany splątania ulegają nasileniu wraz z wiekiem. Splątanie często pojawia się w przypadku:
- zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego (np. otępienia)
- uszkodzeń mózgu (np. po wypadkach, wskutek zaburzeniach niedokrwiennych, niedoboru tlenu)
- u osób starszych z chorobami somatycznymi, które muszą zostać przyjęte do szpitala, na oddziały intensywnej opieki medycznej lub po operacjach
- U młodszych, zdrowych osób również może pojawić się splątanie, np. spowodowane zażywaniem/spożywaniem bądź odstawieniem narkotyków lub alkoholu.
Jakie mogą być przyczyny i czynniki wyzwalające?
Różne przyczyny i czynniki wyzwalające są odpowiedzialne za pojawienie się stanu splątania:
choroby somatyczne
- zakażenia
- urazy
- poważniejsze operacje
- niedobór tlenu (np. w zaburzeniach serca lub płucnych)
- dolegliwości bólowe
- niedożywienie
- poważne niedobory witamin (np. w przypadku choroby alkoholowej)
- zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca)
- udar
- krwotoki mózgowe
- Choroby układu nerwowego charakteryzujące się degeneracją lub uszkodzeniem komórek nerwowych, zwłaszcza w mózgu (np. otępienie w chorobie Alzheimera lub choroba Parkinsona).
Niektóre leki i substancje
- połączenia różnych leków z różnymi interakcjami
- leki przeciwdepresyjne i leki stosowane w leczeniu zaburzeń psychotycznych
- środki uspokajające i leki przeciwbólowe
- leki nasercowe
- leki stosowane w leczeniu epilepsji
- leki stosowane w chemoterapii
- Narkotyki i alkohol mogą wywołać splątanie bezpośrednio po spożyciu. W przypadku uzależnienia brak czynnika uzależniającego lub jego odstawienie również może wywołać splątanie.
Zaburzenia psychiatryczne
- otępienie
- przemijające ostre zaburzenia psychotyczne
- schizofrenia
- zaburzenia urojeniowe
- mania
- ciężka depresja
Trucizny
- Środki ochrony roślin
- rozpuszczalniki
- metale ciężkie
Czynniki środowiskowe
- Monotonne otoczenie, izolacja społeczna
- upośledzenie wzroku i słuchu
- nieznajome otoczenie
- stres
- trudności w samodzielnym poruszaniu się.
Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?
Osoba z ostrym stanem lękowym i splątaniem wymaga natychmiastowego leczenia, najczęściej w szpitalu.
Długotrwały lęk i splątanie u osoby starszej mogą wskazywać raczej na otępienie starcze. Zwykle w takim przypadku nie jest konieczna natychmiastowa pomoc medyczna.
Badania dodatkowe
Szczegółowa rozmowa
Często sami chorzy nie są w stanie udzielić informacji na temat swojego aktualnego stanu zdrowia. Dlatego bardzo ważne jest przeprowadzenie wywiadu z członkami rodziny lub opiekunami.
Lekarz może zadać następujące pytania:
- Jak długo utrzymuje się obecny stan?
- Czy choroba rozwijała się stopniowo czy gwałtownie?
- Czy występują choroby somatyczne (zakażenia, przebyte choroby, cukrzyca)?
- Czy chory przyjmuje określone substancje lub jest obecnie w trakcie ich odstawiania (alkohol, nikotyna, leki psychotropowe)?
- Czy leki są przyjmowane regularnie, czy dokonano zmian w ich przyjmowaniu?
- Czy występują już objawy otępienia?
- Jak chory radzi sobie w życiu codziennym?
- Czy występują trudności ze wzrokiem lub słuchem?
- Czy chory niedawno upadł lub przeszedł jakąś operację?
- Czy chory lub ktoś z jego bliskiej rodziny cierpi z powodu zaburzeń psychicznych lub uzależnień?
- Czy chory był narażony na ekstremalny stres psychiczny lub wysiłek fizyczny na krótko przed pojawieniem się splątania?
- Czy chory cierpi z powodu padaczki lub zaobserwowano u niego napad?
Badanie przedmiotowe
W celu rozpoznania ostrego stanu zagrażającego życiu i przedmiotowych przyczyn splątania, należy natychmiast przeprowadzić dokładne badanie przedmiotowo-neurologiczne, podczas którego mierzone są również temperatura, ciśnienie tętnicze oraz tętno. Uzupełniająco wykonuje się badanie krwi i EKG.
Badania dodatkowe u specjalisty
W niektórych przypadkach przydatne może być również wykonanie EEG, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego oraz wykonanie tomografii komputerowej lub zdjęcia rentgenowskiego.
Skierowanie do szpitala
Ostry lęk i splątanie w większości przypadków wymagają wyjaśnienia w warunkach szpitalnych, aby stwierdzić, czy za tymi objawami nie kryje się niebezpieczna choroba.
Jeśli choroba jest na tyle poważna, że chorzy stanowią istotne zagrożenie dla siebie lub innych osób (np. w przypadku ostrej psychozy ze słyszeniem głosów nakazujących wykonanie pewnych czynności), konieczna może być przymusowa hospitalizacja w celu dalszego wyjaśnienia przyczyn i leczenia.
Leczenie
Leczenie stanu splątania zależy od przyczyny choroby podstawowej. Należy wziąć pod uwagę niżej wymienione działania ogólne i realizować je niezależnie od przyczyny choroby.
Środki ogólne
Chorzy nie powinni pozostawać sami i należy ich przenieść do pomieszczenia, w którym panuje spokojna atmosfera. Należy stale monitorować pacjentów, zwłaszcza pod kątem ich czynności życiowych i zagrożenia, jakie stanowią dla siebie i innych. Orientację i poczucie bezpieczeństwa mogą oprócz tego zapewnić:
- Systematyczna obecność osób zaufanych opiekunów
- możliwie najmniejsza ilość osób zaangażowanych w proces leczenia
- elementy wyposażenia ułatwiające orientację w czasie i przestrzeni (np. wyraźnie widoczne zegary)
- otoczenie z możliwie najmniejszą ilością rzeczy — poza aktualnie potrzebnymi
- regularny rytm okołodobowy
- prowadzenie rozmów w języku ojczystym chorego
- używanie okularów i aparatów słuchowych
- rozmowy o bieżących wydarzeniach lub o tym, gdzie dana osoba aktualnie się znajduje
- usunięcie przeszkód i rzeczy grożących potknięciem się
Działania w stanach nagłych
Jeśli przyczyna choroby została sklasyfikowana jako zagrażająca życiu, należy zapewnić choremu monitorowanie i leczenie na oddziale intensywnej terapii lub oddziale ratunkowym szpitala.
Najczęstszymi przyczynami takich stanów nagłych są majaczeniemajaczenie alkoholowe wskutek ostrego uszkodzenia już przedtem uszkodzonego mózgu, charakteryzuje je najczęściej:
- Nagła zmiana zdolności umysłowych
- obecność choroby somatycznej
- widzenie rzeczy i/lub osób, nieistniejących w rzeczywistości
- zmienny stan świadomości
- nagłe wystąpienie objawów psychicznych u osób bez wcześniejszego zaburzenia psychicznego
- gwałtowne pojawienie się nowych lub innych objawów psychiatrycznych u osób ze rozpoznanym zaburzeniem psychicznym.
Leczenie przyczyny podstawowej
Leczenie szpitalne przyczyny podstawowej ma ogromne znaczenie. Na przykład, w przypadku przyjmowania leków, które mogą spowodować splątanie, lekarze powinni rozważyć ich odstawienie lub zmniejszenie dawki. W przypadku ostrego niedotlenienia można je zrekompensować podaniem tlenu, a w razie potrzeby także poprzez adekwatne sztuczne oddychanie.
Co możesz zrobić jako członek rodziny?
W sytuacji lęku i splątania chorzy nie są w stanie sami o siebie zadbać.
Dlatego też członkowie rodziny są szczególnie zobowiązani do zapewnienia choremu pomocy medycznej i towarzyszenia mu jako zaufani opiekunowie w procesie dalszego leczenia.
Dodatkowe informacje
- Ostre splątanie — Informacje dla personelu medycznego
Autor
- Catrin Grimm, lekarka w trakcie specjalizacji z psychiatrii i psychoterapii dzieci i młodzieży, Klingenberg nad Menem