Co to jest zaburzenie hipochondrycznelękowe przed chorobą?
Definicja
Zaburzenie hipochondryczne lub zaburzenie lękowe przed chorobą to lęk związany z przekonaniem o istniejącej już od dłuższego czasu jednej lub kilku ciężkich chorobach.
Objawy
Typowe objawy zaburzenia lękowego przed chorobą mogą być następujące:
- Trwająca co najmniej 6 miesięcy nadmierna obawa o posiadanie jednej lub kilku poważnych chorób somatycznych, bądź zachorowania na nie
- Chory
- uporczywie skarży się na dolegliwości somatyczne, w których prawidłowe czynności organizmu (np. bicie serca, ruchy jelit) są postrzegane jako wyraz (poważnej) choroby
- bardzo obawia się o swoje zdrowie i/lub łatwo ogarnia go niepokój z tym związany
- jest nadmiernie zaabsorbowany kontrolowaniem własnego ciała
- przesadnie często odwiedza lekarzy lub unika wizyt u lekarza
- często skupia swoją uwagę na jednym lub dwóch konkretnych narządach lub układach narządów (np. przewód pokarmowy, układ sercowo-naczyniowy).
- Zaburzeniu
hipochondrycznemuczęsto towarzyszy depresja i zaburzenie lękowe.
Najczęstsze lęki dotyczą następujących poważnych chorób (w kolejności malejącej pod względem częstotliwości występowania):
- Choroba nowotworowa
- choroba serca
- Zaburzenia układu nerwowego, które poważnie ograniczają chorych (np. stwardnienie rozsiane).
- choroba zakaźna (np. AIDS).
Często zaburzenie lękowe przed chorobą rozwija się, gdy chory cierpi już na jedną z następujących chorób:
- depresja
- zaburzenie lękowe
- zaburzenie lękowe z napadami lęku [lęk paniczny]
- zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
- psychoza paranoidalna
- zaburzenie somatyzacyjne
Przyczyny
Zaburzenie hipochondryczne rozwija się prawdopodobnie w wyniku połączenia różnych czynników. Rozważa się przy tym następujące:
- Czynniki dziedziczne i wpływy środowiskowe, a także wzajemne oddziaływanie obu tych czynników
trudnoTrudności w radzeniu sobie ze stresem (przynależny układ hormonalny jest stale aktywowany)stresStres psychiczny, doświadczenia straty i traumystresujStresujące doświadczenia we wczesnym dzieciństwie i opiekunowie, na których trudno polegać.
Następujące czynniki wydają się zwiększać podatność na zaburzenie hipochondrycznelęku przed chorobą:
ZachowanieZachowania rodzicielskie: Liczne badania wykazały, że nadmierne zwracanie uwagi na objawy somatyczne i silny lęk o zdrowie występujący u rodziców może utorować drogę do podatności na lęk przed chorobą u ich dzieci.- Pewne cechy osobowości, np. częste zaabsorbowanie chorego zdrowiem i ciałem oraz poczucie podatności na choroby.
wykorzystywanieWykorzystywanie seksualne i maltretowanie: w porównaniu z grupą kontrolną, osoby cierpiące z powodu hipochondrii częściej zgłaszały napaści na tle seksualnym i przemoc fizyczną w dzieciństwie.- Ważne wydarzenia życiowe: myśli hipochondryczne mogą być wywołane poważną chorobą w najbliższej rodzinie, śmiercią lub nową sytuacją życiową związaną z nowymi obowiązkami, np. rodzicielstwem.
Częstotliwość występowania
W ciągu roku u około 1-10% populacji rozwija się lęk przed chorobą, kobiety i mężczyźni chorują mniej więcej tak samo często, dzieci również mogą zachorować.
Badania dodatkowe
Powtarzające się wizyty chorego u lekarza są zwykle typowe dla zaburzenia lęku przed chorobą, zaburzenia hipochondrycznego. Często ludzie odwiedzają różnych lekarzy, ponieważ nie zgadzają się z kolejnymi co do rozpoznania lub sposobu postępowania. Mogą również mocno wierzyć, że istnieje poważna przyczyna ich dolegliwości, pomimo wielokrotnych badań, które nie potwierdzają takiego stanu rzeczy.
Historia choroby – rozmowa z lekarzem
Objawy wskazujące na zaburzenie hipochondryczne mogą być wykrytezdjagnozowane przez lekarzy w szczegółowej rozmowie z chorym. Aby uzyskać jak najdokładniejszy obraz zaburzenia, pytania mogą dotyczyć np.
- rodzaju lęku (np. chory obawia się, że zachoruje na raka, AIDS bądź poważną chorobę serca lub że wkrótce umrze)
- nastroju podstawowego
- dotychczasowego rozwoju zaburzenia
- obecnej sytuacji życiowej i stylu życia
- obciążeń rodzinnych
- innych chorób psychicznych i/lub somatycznych
- dolegliwości somatycznych.
Ponadto do oceny rodzaju i nasilenia zaburzeń lękowych można wykorzystać kwestionariusze. Wywiad może być również uzupełniony o rozmowy z osobami bliskimi. Możliwe jest skierowanie do specjalistów w celu przeprowadzenia dalszych badań, określenia stopnia nasilenia, stwierdzenia ewentualnych dalszych dolegliwości psychicznych lub chorób oraz do rozpoczęcia leczenia.
Badanie przedmiotowe
W celu wykluczenia przyczyn somatycznych, można wykonać dodatkowo w ramach badania przedmiotowego EKG i badania krwi (np. morfologię krwi, poziom cukru we krwi, hormony tarczycy). W niektórych przypadkach mogą być przydatne dalsze badania przeprowadzone przez specjalistów. W przypadku wymienionych badań przedmiotowych należy podkreślić, że służą one wykluczeniu przyczyn somatycznych. Jeśli już zostały przeprowadzone, to kolejne badania nie przynoszą żadnych dalszych korzyści, a raczej niepokoją lub dodatkowo wywołują kolejne nowe obawy.
Jeśli przyczyny somatyczne zostaną wykluczone, a po 3 miesiącach nie nastąpi poprawa, badanie powinno zostać przeprowadzone przez specjalistów w dziedzinie psychiatrii/medycyny psychosomatycznej.
Leczenie
Cele leczenia
Cele powinny być ustalane indywidualnie przez pacjenta i terapeutę. Jest szczególnie ważne, aby osoba cierpiąca z powodu lęku przed chorobą zrozumiała kontekst swojego zaburzenia (np. błędne koło lęku) i nauczyła się go akceptować.
W ramach leczenia pacjenci mogą nauczyć się technik, które pomagają:
- lepiej sobie radzić sobie z chorobą (z dolegliwościami lub pomimo nich).
- łagodzić dolegliwości i poprawić jakość życia
- sprawić, aby choroba nie stała się przewlekła
- doświadczyć większej samoskuteczności, tj. wpływania na to, jak się czują
- pozostać aktywnym fizycznie
- wznowić lub utrzymywać kontakty towarzyskie
- uczyć się regeneracji i relaksu.
Psychoterapia
Psychoterapia jest zwykle metodą leczenia zaburzenia hipochondrycznego. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest tą formą psychoterapii, której działanie jest najlepiej udowodnione i która jest obecnie zalecana jako terapia z wyboru. Może być ona zainicjowana przez odpowiednio wykwalifikowanych lekarzy rodzinnych; dalszą opiekę zapewniają zwykle specjaliści (psychoterapeuci).
Leczenie farmakologiczne
W przypadku zaburzeń lękowych przed chorobą nie wykazano pozytywnego wpływu leczenia farmakologicznego, chyba że dana osoba cierpiała również nadepresję lub zaburzenie urojeniowe.
Co możesz zrobić sam?
- Należy również poinformować lekarza o wszelkich dolegliwościach, które nie mają związku z zasadniczym powodem wizyty.
- Należy uprawiać sport i być aktywnym w życiu codziennym, rozwijać swoje hobby i kontakty towarzyskie — nie unikając wysiłku, ani nie przeciążając się.
- Należy unikać nadmiernego skupienia na swoim ciele, tak samo, jak zaniedbania wyglądu. Optymalne jest przeplatanie faz aktywności ze świadomym relaksem i regeneracją. Najlepszym sposobem na to jest nauczenie się metody relaksacyjnej, którą można stosować samodzielnie w domu.
- Prowadź zdrowy tryb życia, dbaj ozdrowe odżywianie się oraz regularny ruch.
- Spotykaj się z ludźmi, z którymi możesz porozmawiać, np. uczestnicząc w grupie wsparcia.
- Zdobywaj informacje o swojej chorobie z wiarygodnych źródeł, ale unikaj zajmowania się wyłącznie nią i uzyskiwania informacji z wątpliwych źródeł w Internecie.
- Przyjmij pomoc!
Rokowanie
- Rokowanie w przypadku zaburzeń hipochondrycznych zależy od tego, jak poważnie chory był pacjent przed pojawieniem się tego zaburzenia.
- Przebieg jest różny; samoistne wyleczenie jest rzadkie, jeśli dolegliwości trwają ponad 12 miesięcy.
- Wyleczenie uzyskuje się u 30-50% pacjentów, z wysokim wskaźnikiem sukcesu w przypadku zastosowania terapii poznawczo-behawioralnej.
- Bez odpowiedniego leczenia choroba może trwać przez całe życie, chorzy poddają się licznym badaniom i próbom leczenia, często bez powodzenia.
Dodatkowe informacje
- depresja
- zaburzenie lękowe
- zaburzenie urojeniowe
- zaburzenie lękowe przed chorobą (zaburzenie hipochondryczne) — Informacje dla personelu medycznego
Autor
- Catrin Grimm, lekarka w trakcie specjalizacji z psychiatrii i psychoterapii dzieci i młodzieży, Klingenberg nad Menem