Porfiria

• Istnieją różne porfirie, które są podzielone na dwie grupy: ostre i nieostre (przewlekłe).
• Ostre porfirie charakteryzują się głównie nagłymi atakami ostrego bólu brzucha. Ponadto występują inne objawy, takie jak wymioty, wysokie ciśnienie tętnicze aż do osłabienia mięśni lub omamów. Grupa ta obejmuje: ostrą porfirię przerywaną (AIP —acute intermittent porphyria), porfirię mieszaną (VP — variegate porphyria), dziedziczną koproporfirię (HCP — hereditary coproporphyria) i niezwykle rzadką porfirię ALA (aminolevulinic acid — kwas 5-aminolewulinowy) (tylko 10 przypadków znanych na całym świecie). VP i HCP mogą również powodować nadwrażliwość skóry na światło.
• Nieostre porfirie: porfiria skórna późna (PCT — łac. porphyria cutanea tarda), porfiria hepatoerytropoetyczna (HEP — hepatoerythropoietic porphyria), protoporfiria erytropoetyczna (EPP — erythropoietic protoporphyria) i niezwykle rzadka wrodzona porfiria erytropoetyczna (CEP) (zwana również chorobą Günthera) wpływają na skórę (pęcherze, wrażliwość na światło itp.), ale powodują również inne objawy.

Co to jest porfiria?

Porfiria to zbiorcza nazwa grupy rzadkich chorób charakteryzujących się zaburzeniami tzw. metabolizmu hemu. Hem to nazwa nadawana substancjommetabolicznych, które wynikają z zaburzeń w szlaku syntezy hemu — substancji zawierają między innymicej porfirynę., Najbardziej znanym przedstawicielemktóra jest hemoglobinakluczowym składnikiem hemoglobiny w czerwonych krwinkach. JednakHem hemjest iodpowiedzialny porfirynęza zawieratransport równieżtlenu wielew ważnychorganizmie, a porfiryna jest jego prekursorem. Choroby te związane są z uszkodzeniem jednego z enzymów., Wielektóre różnych enzymów bierzebiorą udział w tworzeniu (syntezie)hemu tychw waorganizmach ludzi, a ich zaburzenie prowadzi do odkładania się porfiryn w różnych substancjiczęściach wciała, szpikutakich kostnym ijak wątrobietroba, pracującszpik nieprzerwaniekostny, skóra, czy układ nerwowy.

W wyniku zaburzeń metabolicznych, substancje takie jak naporfiryny, liniiktóre produkcyjnej.powinny Jeślizostać jedenwydalone z tych enzymów jest uszkodzony lub obecny w niewystarczającej ilościorganizmu, produkcja zostaje zatrzymana. Substancje (porfiryny) wyprodukowane przed tym momentem gromadzą się i odkładają w organizmie (przede wszystkim w szpiku kostnymnim, wątrobieco i skórze). Prowadzi toprowadzi do zwiększonegorozwoju stężenia tak zwanych porfiryn objawów organizmie, czyli do porfiriichorobowych.

W zależności od tego, który enzym nie działa wystarczająco, produkcja cząsteczek hemu zostaje przerwana w innym miejscu. Odpowiednio do tego występują różne dolegliwości.  

Przyczyny

Przyczyną upośledzonej funkcji enzymuPorfirie są głównie zmianychorobami genetyczne.dziedzicznymi Chorobai jestwynikają dziedziczna.z Częstomutacji organizmgenetycznych, jestktóre prowadzą do nieprawidłowej funkcji enzymów biorących udział w stanie do pewnego stopnia utrzymać metabolizmprodukcji hemu. Jednakże,W jeśliwyniku określonytych produktmutacji proces metabolizmu hemu jestzostaje potrzebnyzaburzony, co prowadzi do nadmiernego gromadzenia się porfiryn w wiorganizmie.

Większejkszość ilościpostaci porfirii dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący, co oznacza, że tylko jedna zmiana w genie (npodziedziczona od jednego z rodziców) wystarczy, aby choroba się ujawniła. doW rozkładu alkoholu lubprzypadku niektórych lekpostaci porfirii, takich jak porfiria skówrna późna (PCT), wówczaschoroba procesmoże metaboliczny jest „przeciążony”. Alkohol,mieć równieżne przyczyny nabyte, związane z uszkodzeniem wątroby lub zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu C.

Porfiria może być wywołana przez czynniki środowiskowe, takie jak alkohol, leki, stres, niedożywienie, a także żywnośćwiatło mogąsłoneczne, zatemktóre w przypadku niektórych postaci porfirii wywoływaćuje typowecharakterystyczne dolegliwości.

W różnych postaciach porfirii porfiryny odkładają się w różnych narządach, zwłaszcza w wątrobie, ale także w szpiku kostnym, układzie nerwowym iuszkodzenia skórze. W zależności od dotkniętego chorobą narządu, częściowo występują różne objawyry.

Częstotliwość występowania i objawy

Porfiria jest rzadką chorobą, ale w zależności od jej typu, może występować z różną częstotliwością.

Ostre porfirie

Ostra porfiria przerywana (AIP)

• Jest to najczęstsza ostra postać ostrej porfirii na świecie.
• Ok. 90%Choroba kobietta chorujeczęściej nadotyka tę chorobękobiety, zwykle rozpoczynaw się ona międzywieku 18-45 lat. a 45. rokiem życia.
• W Europie mutacja genu AIP występuje u około 1 na 1300 osób ma odpowiednią mutację genu, alejednak chorobanie u wszystkich rozwija się tylko u <1% z nich. Zmiana genu jest zatem kompensowana w większości przypadków i nie może się rozprzestrzenićchoroba (niska penetracja). 
 Objawy tej postaci porfirii obejmują:
• NajważniejszeSilny objawy to silny ból brzucha,
• Wymioty
• Zaparcia
• Zaburzenia wymioty, zaparcia występujące u zdecydowanej większości pacjentów. Ponad połowa wykazuje również zaburzenia percepcjineurologiczne (drętwienie niektórych części skóry), i funkcji motorycznych (osłabienie mięśni, paraliż mięśniowy) lub też drgawki.
• Drgawki
• Skóra zwykle pozostaje zdrowa., bez zmian skórnych

Porfiria mieszana (VP)

• W Europiepojawia się u około 1 na 100  000 osób chorujew naEuropie. tęDotyczy postać porfirii.
• W szczeggłólności dotyczy onawnie kobiet, ui których choroba pojawiaobjawia się popodobnymi okresie dojrzewania.
• Dolegliwodolegliwościciami jak wostra ostrejporfiria porfirii przerywanejprzerywana, ale dodatkowo często występują objawy skórne. :
  • Zwiększona wrażliwość na światło, powstawanie
  • Powstawanie pęcherzy,
  • Skórne zwiększonazmiany podatność na powstawanie strupówbliznowate i bliznstrupowate na obszarach skóry nieosłoniętych ubraniem.
  • U 60% chorych występuje jedynie dyskomfortnarażonych na skórze.światło

  Dziedziczna koproporfiria (HCP)

  • W Europiejest postacią, która dotyczy około 1 osoba na milion mieszkańcosób w maEuropie. naObjawy tę ostrsą postapodobne do AIP, ale mogą być choroby.
  • W szczegrólności dotyczy ona kobiet, u których choroba pojawia sięwnież połączone okresiez dojrzewania.
  • Opróczpęcherzami ostrychi objawów (bólów brzucha, objawy neurologiczne), dolegliwościuszkodzeniem skórnery na twarzy i dłoniach występują u około jednej trzeciej pacjentów.

  Niedobór dehydratazy ALA (porfiria ALAD/porfiria Dossa)

  • Niezwykle rzadka, opisano tylko przypadki 10 pacjentów na całym świecie.
  • Początek choroby w dzieciństwie.

  Nieostre porfirie

  WszystkieTe tepostacie postaci wykazujcharakteryzują objawysię naobjawami głównie skórze,rnymi którezwiązanymi sz nadwrażliwością spowodowane przezna światło (fotodermatoza). Przyczyną tego jest fakt, że porfiryny są naturalnymi barwnikami, które mogą absorbować światło o określonej długości fali. Kiedy porfiryny odkładają się w skórze, pochłaniają światło, a wkrótce potem uwalniają tę energię w postaci ciepła, co powoduje uszkodzenie skóry. Zwykłe filtry przeciwsłoneczne nie chronią przed światłem o tej długości fali.:

  • Porfiria skórna późna (PCT)

  • Występuje u od 2 do 10 na 100 000 mieszkańców i jestto najczęstsząstsza postaciąpostać porfirii na świecie.
  • Na tęDotyczy chorobę najczęściej chorujągłównie mężczyźniczyzn i może mieć przyczyny zarówno dziedziczne, jak i nabyte. Objawy obejmują:
    • Bezbolesne pęcherze
    • Oprócz postaci dziedzicznych istniejZwiększoną również postaci nabyte.
    • Osoby chore mają objawy skórne z bezbolesnymi pęcherzami, wrażliwą skórą i zwiększonym owłosieniemliwość skóry
    • Zwiększone owłosienie w miejscach narażonejonych na działanie światła, a także uszkodzenieo
    • Uszkodzenie wątroby (zapalenie, zmiany w tkankach, zapalenie lub nowotwór).
    • Ponad połowa chorującychosób chorych na tę chorobęPCT jest również zakażona zapaleniemwirusem zapalenia wątroby typu C. 

     Inne

  Protoporfiria protoporfirieerytropoetyczna (np.EPP) protoporfiria erytropoetyczna)

  • Znane są tu różne podtypy tej choroby.
  • Qystwystępuje onarzadziej u około(ok. 0,9 na 100  000 mieszkańcosów.
  • Chorobab) zwyklei rozpoczynazaczyna się w dzieciństwie:. Objawy obejmują bolesne zmiany skórne (podobneprzypominające do oparzeńoparzenia słonecznych)oneczne, zea strupamitakże powstają w wyniku ekspozycji na słońce.
  • Ponadto pojawiają się często kamienie żółciowe ai uproblemy niektórych osób poważne zaburzenia czynnościz wątrobytrobą.

  Wrodzona porfiria erytropoetyczna (CEP)

  • Występuje to bardzo rzadko.
  • Pacjencirzadka jupostać choroby, która prowadzi do ciężkich objawów od urodzenia, bardzotakich ciężkojak chorują (niedokrwistość hemolityczna) a także wykazująoraz poważne uszkodzenia kości i skóry.

  Porfiria hepatoerytropoetyczna (HEP)

  • Bardzo rzadka choroba, opisano mniej niż 40 przypadków
  • Choroba rozpoczyna się w dzieciństwie i atakuje skórę.

   PrzyczynyDiagnostyka

  Porfiria jest chorobą dziedziczną (z wyjątkiem nabytej postaci — PCT). Większość postaciRozpoznanie porfirii jest dziedziczona w sposób autosomalny dominujący. Oznacza to 50% ryzyko wystąpienia porfirii u dziecka, jeśli jedno z rodziców ma tę chorobę.

  Zwykle substancje wytwarzane u zdrowych osób podczas metabolizmu hemu lub porfiryny są wydalane przez kwasy żółciowe (wątroba) z kałem lub z moczem. Jednak w porfirii różne substancje gromadzą się w organizmie i prowadzą do pewnego rodzaju zatrucia.

  Niektóre leki i alkohol mogą wywoływać objawy ostrej porfiriitrudne, ponieważ aktywujobjawy często przypominają jużinne upośledzony metabolizm hemuschorzenia. DlategoZwykle ważne jest, aby osoby z dziedziczną predyspozycją do ostrej porfirii unikały określonych leków. Istnieją spisy leków, które mogą być przyjmowane przez osoby z porfirią. Najlepiej zalecapodejrzewa się szczegółowją, konsultacjgdy u pacjenta wystę z lekarzem.pują:

  W

  • Silne niektbórychle postaciachbrzucha
  • Zmiany porfirii światło słoneczne może powodować uszkodzeniaw skóryrze (fotodermatozę),szczególnie piekący ból i pęcherze, a także kruchość skóry, strupy i blizny. Dlatego ważne jest zakrywanie ciała i głowy oraz unikanie silnego światła słonecznego. Wrawrażliwość na światło)
  • Neurologiczne możeobjawy być tak wyraźna(drgawki, paraliże, osobyzaburzenia dotkniczucia)

  Diagnostyka opiera sięte tąna chorobąbadaniach mają poważnie utrudnienialaboratoryjnych, w codziennymtym:

  • Badania życiumoczu, ponieważkrwi musząi cakałkowicie unikać światła. 

    Diagnostyka

    Lekarzom często trudno jest rozpoznać porfirię. Z jednej strony choroby te są raczej rzadkie, z drugiej objawy przypominają wiele innych chorób. Pacjenci mogą mieć nagłe ataki bardzo silnego bólu brzucha, gorączkę, wysokie ciśnienie tętnicze a często także doznają paraliżu mięśni, zaburzeń czucia, napadów drgawek lub też omamów. Można również zaobserwować typowy dyskomfort skóry lub zwiększone owłosienie na twarzy, które w podobny sposób występujpozwalają przy innych chorobach.

    Jeśli jednak objawy są typowe i/lub lekarz uważa, że może to być porfiria, chorobę można zwykle rozpoznać na podstawie badania próbek moczu, krwi, a czasem stolca. W próbkach można wykryć różne produkty metabolizmu hemu, takie jak porfiryny.

  • W Uprzypadku niektórych pacjentówpostaci porfirii, mocz z powodu wramożliwych na światło porfiryne zmieniać kolor na czerwony lub ciemnobrązowy, jeślipod jest pozostawiony przez dwpłuższy czas na działanieywem świtawiatła.

  Osoby

  • Wywiad chorującerodzinny s– choroba ma charakter dziedziczny, więc lekarze mogą również pytanezapytać o to, czy ktoś z ich rodziny ma tę chorobę. Warto też przebadać krewnych pod kątem porfirii. Po rozpoznaniuprzypadki porfirii skórnej późnej lekarz przeprowadzi również badanie na obecność hemochromatozy lub zapalenia wątroby typu C, ponieważ są to częste choroby współistniejące.

    Lekarze rodzinni zazwyczaj kierują pacjentów do ośrodka (gabinetu/szpitala) specjalizującego się w leczeniu porfiriirodzinie.

  Terapia

  Leczenie porfirii zależy od jej postaci, nasilenia objawów oraz dotkniętych narządów. W ostrych przypadkach konieczneostrych, jesttakich leczeniejak AIP, może być konieczna hospitalizacja w szpitalu,celu często na oddziale intensywnej terapii. Oprócz terapiileczenia bólu, metabolizmnormalizacji metabolizmu porfiryn jest(np. normalizowanyza przezpomocą wlewy niektwlewórychw leków.) Dodatkowooraz stosujeleczenia sięobjawów leczenietakich przeciwkojak nudnościom i wymiotom. Jeśli pojawiły się nadciśnienie, napady drgawek czy przyspieszone tętnicze, przyspieszone bicie serca, napady drgawek lub inne poważne dolegliwości, będą one oczywiście odpowiednio leczonetno.

  W przypadku porfirii skórnej późnej (PCT) stosuje się chlorochinęleki takie jak chlorochina, która jednakchociaż nie jest ona oficjalnie zatwierdzona do tego celu. ObecniePacjenci istniejez równieżporfirią erytropoetyczną (EPP) mogą korzystać z preparat,ów któryaktywujących melaniny w przypadku tak zwanej porfirii erytropoetycznej aktywuje naturalny pigment skóry melaninęrze, a tym samymco chroni skóręją przed światłem słonecznym.

  Nawroty Umożliwiachoroby to niektórym pacjentom ponownmogą ekspozycjębyć nazapobiegane śpoprzez unikanie czynników wywołujących objawy, takich jak:

  • Światło.  
     słoneczne

  Nawrotom

  • Niektóre możnaleki zasadniczo zapobiegać poprzez ustalenie, czego pacjent nie toleruje. Następnie (należy upewniunikać się, że pacjent unika czynnikówsubstancji, które mogą wywołaaktywować chorobę. W większości przypadków są to światło słoneczneporfiryny)
  • Stres
  • Alkohol
  • Post, niektórenikotyna

  Ważna leki, post, stres i alkohol, ajest także używaniedieta nikotynybogata w węglowodany i błonnik, aby uniknąć zaparć. CzynnikiemW niektórych przypadkach, któryjak wywołujew objawyporfirii erytropoetycznej, mogąprzeszczepienie byćszpiku również hormony, dlatego kobietomkostnego może być odradzane przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych. 

  Ważne jest również, aby zwracać uwagę na właściwą dietę, aby uniknąć problemów z chorobą. Aby uniknąć zaparć powinno się spożywać dużo węglowodanów i błonnika. Nosiciele dziedzicznej predyspozycji do porfirii powinni unikać zarówno nieumiarkowania w jedzeniu, jak i diety/postu. Zazwyczaj bardzo pomocna jest specjalna konsultacja dietetyczna.

  Pacjenci z EPP powinni unikać bezpośredniego światła słonecznego. Zwykła ochrona przeciwsłoneczna (krem, a także odpowiednie okna w domu/samochodzie) są nieskuteczne, dlatego najlepiej jest całkowicie zakryć ciało nieprzezroczystą odzieżą. Dostępne są specjalne kremy i folie ochronne na okna. Ponieważ bez światła słonecznego w skórze nie jest wytwarzana witamina D ważne jest, aby ją substytuować.

  Niektórym pacjentom z niewydolnością wątroby może pomóc jej przeszczep. W przypadku innych porfirii (erytropoetycznych) pomocny może być przeszczep szpiku kostnego.

  Zasadniczo zaleca się posiadanie karty identyfikacyjnej pacjenta z odpowiednimi informacjami i noszenie jej przy sobie, aby lekarze mogli odpowiednio leczyć pacjenta w nagłych wypadkachkonieczne.

  Rokowanie

  Rokowanie w przypadku porfirii zależy od postaci choroby oraz stopnia przestrzegania zaleceń. Wiele osób z porfirią może prowadzić normalne życie, o ile przestrzegajunika czynników wywołujących oneobjawy określonychi zasadprzestrzega zaleceń terapeutycznych. WażneJednak jestniektóre postacie, abyzwłaszcza unikaćostre substancjiformy porfirii, których się nie toleruje. Jeśli chorzy muszą przejść operację lub inną terapię, należy poinformować lekarzy o chorobie, aby nie zostały podane leki szkodliwe dla chorych na porfirię.

  Choroba występuje w różnym stopniu nasilenia. Niektórzy pacjenci mogą chorowaprowadzić bardzodo ciępoważko.nych Wkomplikacji, ostrychtakich postaciachjak istnieje ryzyko zaburzeń czynnościuszkodzenie wątroby i nerek w przebiegu choroby, a także nowotworównowotwory wątroby. W niektprzypadku porfirii skórych postaciachrnej, wrażliwość skóry na światło mamoże dużybardzo negatywny wpływ nautrudniać codzienne życie. Inni chorzy mają jedynie łagodne dolegliwości, jeśli prowadzą odpowiedni styl życia.

  Dodatkowe informacje

  • Zapalenie wątroby typu C
  • Hemochromatoza
  • Kamienie żółciowe
  • Niedokrwistość hemolityczna
  • Niedobór witaminy D
  • Porfiria — informacje dla lekarzy

  Autoren

  • Susanne Meinrenken, dr. med., Bremen
  • Lek. Kalina van der Bend, recenzent