Porfiria

• Istnieją różne porfirie, które są podzielone na dwie grupy: ostre i nieostre (przewlekłe).
• Ostre porfirie charakteryzują się głównie nagłymi atakami ostrego bólu brzucha. Ponadto występują inne objawy, takie jak wymioty, wysokie ciśnienie tętnicze aż do osłabienia mięśni lub omamów. Grupa ta obejmuje: ostrą porfirię przerywaną (AIP —acute intermittent porphyria), porfirię mieszaną (VP — variegate porphyria), dziedziczną koproporfirię (HCP — hereditary coproporphyria) i niezwykle rzadką porfirię ALA (aminolevulinic acid — kwas 5-aminolewulinowy) (tylko 10 przypadków znanych na całym świecie). VP i HCP mogą również powodować nadwrażliwość skóry na światło.
• Nieostre porfirie: porfiria skórna późna (PCT — łac. porphyria cutanea tarda), porfiria hepatoerytropoetyczna (HEP — hepatoerythropoietic porphyria), protoporfiria erytropoetyczna (EPP — erythropoietic protoporphyria) i niezwykle rzadka wrodzona porfiria erytropoetyczna (CEP) (zwana również chorobą Günthera) wpływają na skórę (pęcherze, wrażliwość na światło itp.), ale powodują również inne objawy.

Co to jest porfiria?

Porfiria to zbiorcza nazwa grupy rzadkich chorób metabolicznych, które wynikają z zaburzeń w szlaku syntezy hemu — substancji zawierającej porfirynę, która jest kluczowym składnikiem hemoglobiny w czerwonych krwinkach. Hem jest odpowiedzialny za transport tlenu w organizmie, a porfiryna jest jego prekursorem. Choroby te związane są z uszkodzeniem jednego z enzymów, które biorącego udział w tworzeniu hemu w organizmach ludziorganizmie, a ichdefekt zaburzenieenzymatyczny prowadzi do odkładania się porfiryn w różnych częściach ciała, takich jak wątroba, szpik kostny, skóra, czy układ nerwowy.

W wyniku zaburzeń metabolicznych, substancje takie jak porfiryny, które powinny zostać wydalone z organizmu, gromadzą się w nim, co prowadzi do rozwoju objawów chorobowych.

Przyczyny

Porfirie są głównie chorobami dziedzicznymi i wynikają z mutacji genetycznych, które prowadzą do nieprawidłowej funkcji enzymów biorących udział w produkcji hemu. W wyniku tych mutacji proces metabolizmu hemu zostaje zaburzony, co prowadzi do nadmiernego gromadzenia się porfiryn w organizmie.

Większość postaci porfirii dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący, co oznacza, że tylko jedna zmiana w genie (odziedziczona od jednego z rodziców) wystarczy, aby choroba się ujawniła. W przypadku niektórych postaci porfirii, takich jak porfiria skórna późna (PCT), choroba może mieć również przyczyny nabyte, związane z uszkodzeniem wątroby lub zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu C.

Porfiria może być wywołana przez czynniki środowiskowe, takie jak alkohol, leki, stres, niedożywienie, a także światło słoneczne, które w przypadku niektórych postaci porfirii wywołuje charakterystyczne uszkodzenia skóry.

Częstotliwostość występowania i objawy

Porfiria jest rzadką chorobą, ale w zależności od jej typu, może występować z różną częstotliwostością.

Ostre porfirie

Ostra porfiria przerywana (AIP) to najczęstsza postać ostrej porfirii na świecie. Choroba ta częściej dotykadotyczy kobietykobiet, zwykle w wieku 18-45 lat. W Europie mutacja genu AIP występuje u około 1 na 1300 osób, jednak nie u wszystkich rozwija się choroba (niska penetracja). Objawy tej postaci porfirii obejmują:

• Silnysilny ból brzucha
• Wymiotywymioty
• Zaparciazaparcia
• Zaburzeniazaburzenia neurologiczne (drętwienie skóry, osłabienie mięśni, paraliż mięśniowy)
• Drgawkidrgawki
• Skskóra zwykle pozostaje zdrowa, bez zmian skórnych. 

Porfiria mieszana (VP) pojawia się u około 1 na 100 000 osób w Europie. Dotyczy głównie kobiet i objawia się podobnymi dolegliwościami jak ostra porfiria przerywana, ale dodatkowo występują objawy skórne:

• Zwizwiększona wrażliwość na światło
• Powstawaniepowstawanie pęcherzy
• Skskórne zmiany bliznowate i strupowate na obszarach skóry narażonych na światło.

Dziedziczna koproporfiria (HCP) jest postacią, która w Europie dotyczy około 1 osoby na milion osób w Europie. Objawy są podobne do AIP, ale mogą być również połwystączone zpić pęcherzamicherze i uszkodzeniemuszkodzenia skóry na twarzy i dłoniach.

Nieostre porfirie

Te postacie charakteryzują się objawami głównie skórnymi związanymi z nadwrażliwością na światło:

• Porfiria skórna późna (PCT) to najczęstsza postać porfirii na świecie. Dotyczy głównie mężczyzn i może mieć przyczyny zarówno dziedziczne, jak i nabyte. Objawy obejmują:
  • Bezbolesnebezbolesne pęcherze
  • Zwizwiększoną wrażliwość skóry
  • Zwizwiększone owłosienie w miejscach narażonych na światło
  • Uszkodzenieuszkodzenie wątroby (zapalenie, zmiany w tkankach, nowotwór)
  • Ponad połowa osób chorych na PCT jest również zakażona wirusem zapalenia wątroby typu C.

Protoporfiria erytropoetyczna (EPP) występuje rzadziej (ok. 0,9 na 100 000 osób) i zaczyna się w dzieciństwie. Objawy obejmują bolesne zmiany skórne przypominające oparzenia słoneczne, a także kamienie żółciowe i problemy z wątrobą.

Wrodzona porfiria erytropoetyczna (CEP) to bardzo rzadka postać choroby, która prowadzi do ciężkich objawów od urodzenia, takich jak niedokrwistość hemolityczna oraz poważne uszkodzenia kości i skóry.

Diagnostyka

Rozpoznanie porfirii jest trudne, ponieważ objawy często przypominają inne schorzenia. Zwykle podejrzewa się ją, gdy u pacjenta występują:

• Silnesilne bóle brzucha
• Zmianyzmiany w skórze (szczególnie wrażliwość na światło)
• Neurologiczne objawy neurologiczne (drgawki, paraliż, zaburzenia czucia).

Diagnostyka opiera się na badaniach laboratoryjnych, w tym:

• Badania moczu, krwi i kału, które pozwalają wykryć produkty metabolizmu hemu, takie jak porfiryny.
• W przypadku niektórych postaci porfirii, mocz może zmieniać kolor na czerwony lub ciemnobrązowy pod wpływem światła.
• Wywiad rodzinny – choroba ma charakter dziedziczny, więc lekarze mogą zapytać o przypadki porfirii w rodzinie.

TerapiaLeczenie

Leczenie porfirii zależy od jej postaci, nasilenia objawów oraz dotknizajętych narządów. W przypadkach ostrych, takich jak AIP, może być konieczna hospitalizacja w celu leczenia bólu, normalizacji metabolizmu porfiryn (np. za pomocą wlewów leków) oraz leczenia objawów takich jak nadciśnienie, napady drgawek czy przyspieszone tętno.

W przypadku porfirii skórnej późnej (PCT) stosuje się leki takie jak chlorochina, chociaż nie jest ona oficjalnie zatwierdzona do tego celu. Pacjenci z porfirią erytropoetyczną (EPP) mogą korzystać z preparatów aktywujących melaninymelaninę w skórze, coktóra chroni ją przed światłem słonecznym.

NawrotyNawrotom choroby mogąmożna byzapobiegać zapobiegane poprzez unikanie czynników wywołujących objawy, takich jak:

• Śświatło słoneczne
• Niektniektóre leki (należy unikać substancji, które mogą aktywować porfiryny)
• Stresstres
• Alkoholalkohol
• Postpost, nikotyna.

Ważna jest także dieta bogata w węglowodany i błonnik, aby uniknąć zaparć. W niektórych przypadkach, jak w porfirii erytropoetycznej, przeszczepienie szpiku kostnego może być konieczne przeszczepienie szpiku kostnego.

Rokowanie

Rokowanie w przypadku porfirii zależy od postaci choroby oraz stopnia przestrzegania zaleceń. Wiele osób z porfirią może prowadzić normalne życie, o ile unika czynników wywołujących objawy i przestrzega zaleceń terapeutycznych. Jednak niektóre postacie, zwłaszcza ostre formy porfirii, mogą prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak uszkodzenie wątroby i nerek, a także nowotwory wątroby. W przypadku porfirii skórnej, wrażliwość na światło może bardzo utrudniać codzienne życie.

Dodatkowe informacje

• Zapalenie wątroby typu C.
• Hemochromatoza.
• Kamienie żółciowe.
• Niedokrwistość hemolityczna.
• Niedobór witaminy D.
• Porfiria — informacje dla lekarzy.