Serce
Serce składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór. Krew pozbawiona tlenu z całego ciała płynie żyłami do prawego przedsionka, a potem do prawej komory serca. Z prawej komory, krew jest pompowana do płuc, gdzie dochodzi do usunięcia dwutlenku węgla (CO2) i wzbogacenia jej w tlen (O2). Następnie, już natleniona, krew dociera do lewego przedsionka, skąd przepływa do lewej komory. Z lewej komory krew jest pompowana przez aortę i inne tętnice do całego organizmu. Serce otaczają również tętnice wieńcowe, które dostarczają tlen i składniki odżywcze bezpośrednio do mięśnia sercowego, wspierając jego funkcjonowanie.
Co to jest cewnikowanie serca?
Cewnikowanie serca to zaawansowana metoda diagnostyczna umożliwiająca wykrycie chorób naczyń wieńcowych, mięśnia sercowego oraz zastawek. Procedura ta polega na wprowadzeniu cewnika przez żyłę lub tętnicę, który kierowany jest do serca i umieszczany po jego prawej lub lewej stronie, zależnie od potrzeb badania. Dzięki wstrzyknięciu przez cewnik środka kontrastowego, struktury serca takie jak jamy i naczynia stają się widoczne na zdjęciach rentgenowskich. Zazwyczaj podczas takiego badania rejestrowane są zarówno obrazy, jak i krótkie sekwencje filmowe.
W przypadku cewnikowania lewego serca cewnik wprowadzany jest do lewej strony serca przez tętnicę znajdującą się w pachwinie, zgięciu łokcia lub nadgarstku. Po podaniu środka kontrastowego można dokładnie obrazować lewą komorę oraz jej ruchy. Procedura ta umożliwia również przeprowadzenie angiografii wieńcowej, czyli badania naczyń wieńcowych, które dostarczają krew do mięśnia sercowego. Wprowadzenie środka kontrastowego przez główną tętnicę, aortę, do naczyń wieńcowych pozwala na szczegółową diagnozę. Cewnikowanie lewego serca często łączy się z koronarografią, ponieważ te dwa badania korzystają z tej samej drogi dostępu. W razie wykrycia zwężenia naczyń, istnieje możliwość natychmiastowego leczenia za pomocą techniki przezskórnej interwencji wieńcowej (PCI).
Cewnikowanie prawego serca różni się tym, że cewnik jest wprowadzany przez żyłę, zazwyczaj w pachwinie lub zgięciu łokciowym, i kierowany do prawej komory oraz, w razie potrzeby, do tętnic płucnych. Dzięki temu badaniu można mierzyć ciśnienie w różnych częściach serca, co pozwala na ocenę funkcjonowania prawej komory oraz oporu naczyniowego, w tym naczyń płucnych. Podanie środka kontrastowego przez cewnik umożliwia również uwidocznienie struktury komory i warunków przepływu krwi.
Powody wykonania badania
Cewnikowanie serca jest procedurą diagnostyczną stosowaną w celu identyfikacji różnych chorób serca, szczególnie gdy objawy takie jak ból w klatce piersiowej lub duszności sugerują kardiologiczne problemy. Często wykorzystuje się ją do przeprowadzenia koronarografii, która służy do diagnozowania choroby wieńcowej lub jest używana w sytuacjach nagłych, na przykład przy zawale serca.
Cewnikowanie lewego serca jest przydatne do oceny funkcji mięśnia sercowego, szczególnie gdy podejrzewa się jego ograniczoną wydajność. Z kolei cewnikowanie prawego serca pozwala na badanie ciśnienia w krążeniu płucnym, co jest ważne dla pacjentów z możliwymi schorzeniami płuc lub zastoinową niewydolnością serca. Procedura ta umożliwia także ocenę stanu zastawek serca, co jest kluczowe dla rozpoznania i planowania odpowiedniego leczenia ich uszkodzeń.
Sposób przeprowadzania
Cewnikowanie serca odbywa się w specjalnie przystosowanej do tego pracowni cewnikowania serca. Podczas zabiegu pacjent pozostaje na specjalnym stole zabiegowym, a lekarz dokonuje szczegółowej oceny funkcji układu krążenia. Jeśli pacjent wyrazi takie życzenie, może otrzymać środek uspokajający, co zwiększa komfort procedury. Po zastosowaniu miejscowego znieczulenia, wykonuje się nakłucie naczynia w pachwinie lub przedramieniu. Następnie, z wykorzystaniem obrazowania RTG, cewnik jest precyzyjnie przesuwany w kierunku serca. Przez cewnik można podawać środek kontrastowy, co umożliwia lepsze uwidocznienie struktur serca oraz monitorowanie parametrów takich jak ciśnienie tętnicze, temperatura ciała oraz saturacja krwi tlenem (SpO2). Procedura ta umożliwia również przeprowadzanie bezpośrednio przez cewnik niektórych zabiegów leczniczych, w tym przezskórnej interwencji wieńcowej. Po zakończeniu badania miejsce wkłucia jest starannie opatrywane bandażem uciskowym, co ma na celu zapobieganie krwawieniu.
Przygotowanie i opieka po badaniu
Przed wykonaniem cewnikowania serca zazwyczaj przeprowadza się szereg innych badań diagnostycznych, takich jak EKG, wybrane testy laboratoryjne krwi oraz inne niezbędne badania kardiologiczne, aby przygotować pacjenta i zebrać pełne informacje o jego stanie zdrowia. Pacjenci są zobowiązani do pozostania na czczo na kilka godzin przed zabiegiem, aby uniknąć komplikacji podczas badania. Niezwykle ważne jest również, aby poinformować personel medyczny o wszelkich alergiach, zwłaszcza na jod, ponieważ używany środek kontrastowy często go zawiera. Samo badanie, dzięki zastosowaniu znieczulenia miejscowego, na ogół nie jest bolesne, chociaż wstrzyknięcie środka kontrastowego może czasami wywołać uczucie kołatania serca lub gorąca.
Po zakończeniu badania, pacjentom, którym wykonano nakłucie w pachwinie, zwykle zaleca się kilkugodzinny odpoczynek w pozycji leżącej. Jeśli nakłucie wykonano w ramieniu, pacjent może wcześniej rozpocząć ruchy ramieniem. Niezależnie od miejsca wkłucia, stosuje się ucisk oraz opatrunek uciskowy — w przypadku tętnicy ucisk jest dłuższy, a w przypadku żyły wystarczy krótszy czas ucisku. Po badaniu, ze względu na podany środek kontrastowy, zaleca się również zwiększone spożycie płynów, aby wspomóc wydalanie kontrastu z organizmu.
Powikłania
Cewnikowanie serca jest uznawane za bardzo bezpieczną metodę diagnostyczną, umożliwiającą szczegółowe badanie serca bez potrzeby przeprowadzania inwazyjnych interwencji chirurgicznych. Powikłania pojawiają się stosunkowo rzadko, występując w przybliżeniu w jednym na sto przypadków. Najczęstszym powikłaniem jest krwawienie w miejscu, gdzie wprowadzony został cewnik. Inne, rzadsze powikłania to mogą być zaburzenia rytmu serca, reakcje alergiczne na środek kontrastowy, tworzenie się zakrzepów, udar, zawał serca oraz zapalenie żył.
Ocena wyników badania
Cewnikowanie serca dostarcza różnorodnych wyników, które są analizowane w kontekście podejrzewanych chorób serca. Jednym z częstych wyników jest stwierdzenie zwężenia naczyń wieńcowych, które można często leczyć metodą przezskórnej interwencji wieńcowej jeszcze podczas tego samego badania. Cewnikowanie lewego serca pozwala na wykrycie takich problemów jak ograniczony ruch lub osłabienie mięśnia lewej komory, a także na diagnozowanie chorób zastawek serca. Natomiast podczas cewnikowania prawego serca można przeprowadzić pomiary ciśnienia, które są niezbędne do oceny wysokiego ciśnienia tętniczego w krążeniu płucnym.
Dodatkowe informacje
- Miażdżyca
- Dławica piersiowa
- Zawał serca
- Przezskórna interwencja wieńcowa
- Choroba wieńcowa, zapobieganie powikłaniom
- Zawał serca — informacje dla lekarzy
- Dławica piersiowa, stabilna — informacje dla lekarzy
- Dławica piersiowa, niestabilna — informacje dla lekarzy
- Nadciśnienie płucne i serce płucne — informacje dla lekarzy
Autorzy
- Jonas Klaus, lekarz, Freiburg i Br.
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, MSSW (edytor)