Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Choroba wysokościowa

Streszczenie

  • Definicja: Choroba spowodowana brakiem adaptacji do niskiego ciśnienia parcjalnego tlenu na dużych wysokościach.
  • Częstość występowania: Może wystąpić podczas pobytu na wysokości powyżej 2000 m n.p.m., a zapadalność wzrasta wraz z coraz większą wysokością i prędkością przemieszczania się w górę.
  • Objawy: Objawy neurologiczne i oddechowe.
  • Badanie fizykalne: W umiarkowanie ciężkich przypadkach ból głowy, często bladość twarzy i typowy wyraz wyczerpania z ubogą mimiką. W ciężkich przypadkach ryzyko wystąpienia obrzęku mózgu i/lub obrzęku płuc.
  • Diagnostyka: Ewentualnie EKG, gazometria krwi, RTG klatki piersiowej, TK/RM serca.
  • Leczenie: Niezbędna jest szybka diagnoza i leczenie. Przed pobytem na znacznych wysokościach należy zadbać o profilaktykę. W razie wystąpienia łagodnych objawów należy przerwać przemieszczanie się w górę i przeprowadzić aklimatyzację. W cięższych przypadkach pacjent musi zostać zniesiony na niższą wysokość, ewentualnie może wymagać tlenoterapii. Leczenie farmakologiczne jest wskazane jako środek zapobiegawczy lub w celu złagodzenia objawów, ewentualnie również jako terapia uzupełniająca lub doraźna.

Informacje ogólne

Definicja

  • Choroba spowodowana brakiem adaptacji do niskiego ciśnienia parcjalnego tlenu na wysokości powyżej 2500  m1
    • Powoduje objawy neurologiczne i  ewentualnie oddechowe.
    • objawy uzależnione od wysokości i  prędkości przemieszczania się w  górę  
    • Objawy zwykle pojawiają się w ciągu 6-12 godzin po wejściu na dużą wysokość.
    • U  szczególnie podatnych osób zaobserwowano objawy choroby wysokościowej już powyżej poziomu 2000  m n.p.m., ale zdarza się to rzadko.
      • Na wysokości poniżej 2500  m n.p.m. nie należy wykluczać choroby wysokościowej, ale za bardziej prawdopodobne należy uznać inne potencjalne przyczyny prezentowanych objawów.
  • Różne postaci i  stopnie nasilenia
    • wysokościowy ból głowy (high altitude headache -  HAH)
      • Występuje w  ciągu 24 godzin od znalezienia się na wysokości powyżej 2500  m i  ustępuje w  ciągu 8 godzin od zejścia poniżej.
    • ostra choroba wysokogórska (wysokościowa) (acute mountain sickness -  AMS)
      • ból głowy i objawy neurologiczne występujące zwykle powyżej 2500  m n.p.m.
    • wysokościowy obrzęk mózgu (high-altitude cerebral edema -  HACE)
      • Ciężkie  objawy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego są prawdopodobnie kolejną zaawansowaną formą ostrej choroby wysokogórskiej, ale mogą również wystąpić bez wcześniejszych objawów AMS.
    • wysokogórski obrzęk płuc (high-altitude pulmonary edema -  HAPE)
      • w  około 50% przypadków bez innych poprzedzających objawów choroby wysokościowej

Ryzyko zależne od wysokości

  • Niziny (0–500  m)
    • brak problemów związanych z  wysokością
  • Niewielka wysokość (>500–2000  m)
    • niewielkie upośledzenie wydolności tlenowej
    • brak dodatkowych problemów u  stabilnych pacjentów ze współistniejącymi chorobami układu krążenia lub płuc
  • Umiarkowana wysokość (>2000–3000  m)
    • próg wystąpienia ostrej choroby wysokogórskiej
    • zwykle brak zagrożenia HACE i  HAPE
    • Aklimatyzacja jest ważna z  punktu widzenia wydolności i ewentualnego wysiłku fizycznego na tej wysokości.
    • W  przypadku chorób układu krążenia/płuc zwykle dobrze tolerowana, ale na wysokość >2000  m n.p.m. należy wchodzić powoli i  ograniczyć aktywność fizyczną w  pierwszych dniach.
      • przeciwwskazania dla przebywania na wysokościach >2000  m
  • Duże wysokości (3000–5500  m)
    • aklimatyzacja jako ważny czynnik w  zapobieganiu chorobie wysokościowej, znaczący spadek wydolności
    • w  przypadku współistniejących chorób układu krążenia/układu oddechowego przebywanie na wysokości do 4000  m tylko po dokonaniu dokładnej oceny stanu zdrowia i możliwości aklimatyzacyjnych
      • Przebywanie na wysokości >4000  m nie jest zalecane.
  • Ekstremalna wysokość (>5500  m)
    • Długotrwały pobyt na ekstremalnych wysokościach uruchamia reakcje kataboliczne.
    • krótkie pobyty wyłącznie dla zdrowych osób o  dobrej kondycji

Kategorie ryzyka

  • Ryzyko wystąpienia ostrej choroby wysokościowej można podzielić zasadniczo na trzy kategorie: niskie, średnie i  wysokie. Przejście między tymi kategoriami jest płynne.1
    • niskie
      • Osoby, które nie wchodzą wyżej niż na 2800  m n.p.m. i  nigdy wcześniej nie cierpiały na chorobę wysokościową.
      • Osoby, które potrzebują więcej niż 2 dni, aby wejść na wysokość 2500–3000  m n.p.m., które następnie potrzebują co najmniej 1 dnia, aby wejść na kolejne 500  m n.p.m. i  które uwzględniają dodatkowy dzień aklimatyzacji na każde 1000  metrów wysokości.
    • umiarkowane
      • Osoby, u  których już raz wystąpiła choroba wysokościowa i  które wchodzą na wysokość 2500–2800  m w  ciągu jednego dnia.
      • Osoby bez wcześniejszej choroby wysokościowej, które wchodzą na wysokość ponad 2800  m w  ciągu jednego dnia.
      • Osoby, które na wysokościach powyżej 3000  m n.p.m. pokonują więcej niż 500  metrów wysokości dziennie, ale uwzględniają jeden dzień aklimatyzacji na każde 1000  m n.p.m.
    • wysokie
      • Osoby, u  których już raz wystąpiła choroba wysokościowa i  które wchodzą na wysokość ponad 2800  m w  ciągu jednego dnia.
      • osoby z  HACE lub HAPE w  wywiadzie
      • Osoby, które wchodzą na wysokość ponad 3500  m w  ciągu jednego dnia.
      • Osoby, które na wysokościach powyżej 3000  m n.p.m. pokonują więcej niż 500  metrów wysokości dziennie i  nie uwzględniają dnia aklimatyzacji na każde 1000  m n.p.m.
      • bardzo szybkie wejścia (np. na Kilimandżaro w  mniej niż 7 dni)

Klasyfikacja ostrej choroby wysokościowej

  • Łagodna postać AMS (ostrej choroby wysokogórskiej)
    • objaw główny: ból głowy i  co najmniej jeden inny objaw o  niewielkim nasileniu
      • nudności/wymioty
      • zmęczenie/apatia
      • zawroty głowy
      • brak apetytu
      • zaburzenia snu
    • objawy encefalopatii: brak
  • Umiarkowana i  ciężka postać AMS  (ostrej choroby wysokogórskiej)
    • objaw główny: ból głowy i  co najmniej jeden inny objaw o  nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego
      • nudności/wymioty
      • wyczerpanie/apatia
      • zawroty głowy
    • objawy encefalopatii: brak
  • HACE (wysokościowy obrzęk mózgu)
    • Główne objawy to ataksja w  obrębie tułowia uniemożliwiająca chód i/lub zaburzenia świadomości, które w  ciągu kilku godzin mogą przejść w  śpiączkę.
    • ponadto zwykle nasilenie objawów obserwowanych w  umiarkowanej i  ciężkiej AMS
    • objawy encefalopatii
      • ataksja
      • wyraźna apatia i  wyczerpanie
      • zaburzenia świadomości
  • HAPE (wysokościowy obrzęk płuc)
    • Może wystąpić w  postępującej chorobie wysokościowej, ale także bez innych poprzedzających objawów.
    • objawy
      • spadek wydolności
      • duszność
      • duszność wymuszająca przyjęcie pozycji siedzącej lub stojącej
      • kaszel

Częstość występowania

  • Ostra choroba wysokogórska
    • Zwykle występuje podczas przebywania na wysokości powyżej 2500  m. Zapadalność wzrasta wraz z  wysokością i  prędkością przemieszczania się w  górę.
    • W  Szwajcarii przeprowadzono badanie2  nad zapadalnością na ostrą chorobę wysokogórską na różnych wysokościach:
      • na wysokości 2850  m: 9%
      • na wysokości 3050  m: 13%
      • na wysokości 3650  m: 34%
      • na wysokości 4559 m: 53%
      • W  przypadku bezpośredniego lotu na wysokość 3800  m n.p.m. zapadalność wyniosła 85%.
  • W  niewyselekcjonowanej populacji wspinaczy górskich zapadalność na HACE na wysokości 4500  m wynosi 0,5–1%, a  HAPE — około 6%.
    • W  HACE często występuje powikłanie w  postaci jednoczesnego HAPE.3

Etiologia i  patogeneza

Informacje ogólne

  • Ciśnienie powietrza spada wraz ze wzrostem wysokości.
  • Niskie ciśnienie parcjalne tlenu jest przyczyną większości zmian fizjologicznych, które występują na dużych wysokościach powodując objawy AMS.
  • Gdy ciśnienie parcjalne tlenu w  otaczającym powietrzu spada, maleje również ciśnienie parcjalne w  naczyniach i  saturacja.
  • Organizm próbuje wyrównać te zmiany, gwałtownie zwiększając wentylację płuc - zwiększenie częstości oddechów.
  • Rośnie także częstość akcji serca i  pojemność minutowa.
  • Znacznie przyspieszone oddechy skutkują odpowiednio zwiększoną utratą płynów z  wydychanym powietrzem. Zmniejsza się objętość osocza.
  • Rośnie ciśnienie płucne.
  • Osoba o  niskiej sprawności fizycznej traci około 1% pułapu tlenowego (VO2 max) na każde 100  m na dystansie powyżej wysokości 1500  m, co skutkuje utratą wydolności o  10% na dystansie 2500  m, 25% na dystansie 4000  m i  65% na dystansie 8000  m.
  • Po 2–3 tygodniach przebywania na wysokości powyżej 2000  m n.p.m.  zwiększa się produkcja czerwonych krwinek pod wpływem wzrostu stężenia erytropoetyny i tym samym  rośnie zdolność wiązania tlenu (aklimatyzacja wysokościowa).  
  • Wydolność rośnie, zaś częstość akcji serca ponownie się obniża.
    • Pobyty na wysokości powyżej >4000  m n.p.m. nie prowadzą już do zwiększania wydolności pomimo aklimatyzacji, z  powodu redystrybucji przepływu krwi na korzyść mięśni.

Ostra choroba wysokogórska

  • Patofizjologia AMS, HACE i  HAPE nie jest w  pełni wyjaśniona i prawdopodobnie jest  uwarunkowana wieloczynnikowo.
  • Niskie ciśnienie parcjalne tlenu i  niedotlenienie tkanek wywołują reakcje neurohumoralne i  hemodynamiczne, które mogą prowadzić do zwiększonego przepływu przez drobne naczynia, zwiększonego hydrostatycznego ciśnienia włośniczkowego, zwiększonej przepuszczalności naczyń i  w efekcie do powstawania obrzęków mózgowych, płucnych i  obwodowych.
  • Czynnikiem przyczynowym w  rozwoju AMS, choć o mniejszym znaczeniu, może być również przyspieszenie oddechu.
  • Ponieważ ból głowy przypomina migrenę, jako przyczynę rozważa się również pobudzenie układu trójdzielno-naczyniowego.
    • Liczne badania RM mózgowia nie wykazały istotnego obrzęku mózgu.
  • Niskie ciśnienie parcjalne tlenu wywołuje zmiany w  procesach metabolicznych, równowadze hormonalnej, funkcjach mózgu i  regulacji snu.
  • Dochodzi też do zaburzeń równowagi elektrolitowej i  pH krwi, co wpływa na bilans płynowy nerek i  również zwiększa ryzyko obrzęków.

Wysokościowy obrzęk mózgu

  • Zakłada się, że niedotlenienie naczyń mózgowych prowadzi do kompensacyjnej wazodylatacji, a  tym samym do zwiększenia mózgowego przepływu krwi i  mózgowej objętości krwi.
  • Ten zwiększony przepływ i  podwyższone ciśnienie włośniczkowe zwiększają przepuszczalność naczyń krwionośnych, powodując przecieki i  powstawanie obrzęków.
  • W  dalszym przebiegu niedotlenienie powoduje również chemicznie indukowaną nieszczelność naczyń włosowatych (dysfunkcja mitochondriów, kwasica mleczanowa, uwalnianie czynników przepuszczalności śródbłonka, tworzenie rodników O2), a  tym samym dalsze zaburzenie autoregulacji naczyń mózgowych z  narastającym obrzękiem.
  • W  zaawansowanym stadium uwalniane są cytokiny odpowiedzialne za wystąpienie gorączki i  zaburzenie bariery krew-mózg. Upośledza to przepuszczalność naczyń krwionośnych do tego stopnia, że oprócz wycieku wody i  białek mogą również wystąpić mikrokrwotoki.
  • Istnieje teoria, według której obrzęk mózgu w różnym stopniu rozwija się u  wszystkich osób narażonych na znaczne wysoskości, ale powoduje objawy mózgowe choroby wysokościowej tylko u  tych, którzy nie są w  stanie tego obrzęku wystarczająco dobrze skompensować.4

Wysokościowy obrzęk płuc

  • Geneza jest wieloczynnikowa.
  • Zaczyna się prawdopodobnie od genetycznie uwarunkowanego nadmiernego i  niejednorodnego zwężenia tętnicy płucnej spowodowanego niedotlenieniem.
  • Wskutek wysokiego ciśnienia dochodzi do mechanicznego wycieku i  przedostawania się płynu do pęcherzyków płucnych.
  • Ponadto prawdopodobnie zwiększa się przepuszczalność naczyń włosowatych, co umożliwia wypływ większych cząsteczek i  komórek.
  • U  szczególnie podatnych osób może również dojść do zaburzenia śródbłonkowej pompy sodowo-potasowej, odpowiedzialnej za transport wody z  pęcherzyków płucnych do śródmiąższu.
  • W  późniejszych stadiach HAPE występują procesy zapalne i  krwotoki w  obrębie miąższu płuc.
  • Przypuszcza się, że w  HAPE dochodzi do tego jeszcze komponent adrenergiczny, taki jak w  neurogennym obrzęku płuc.

Czynniki predysponujące

  • Brak przeprowadzenia odpowiedniej aklimatyzacji
  • Głównymi czynnikami ryzyka są prędkość przemieszczania się w  górę - kluczowa, osiągnięta wysokość, wysokość, na której się śpi oraz indywidualne cechy fizjologiczne organizmu i choroby współistniejące.1
    • Kluczowe znaczenie ma prędkość przemieszczania się w  górę. Na wysokościach powyżej 2000  m n.p.m. ryzyko zachorowania wzrasta przy pokonywaniu ponad 300–600  m wysokości dziennie.5
    • Wysokość, na której się śpi, ma większe znaczenie niż wysokość, na którą się wchodzi w  ciągu dnia.
    • Dobra kondycja nie chroni przed chorobą wysokościową. Jednak duże obciążenie wysiłkiem fizycznym zwiększa ryzyko zachorowania, spotęgowane niedoborem płynów wynikającym z ich utraty (hiperwentylacja, pocenie się). Szczególnie narażone są osoby lubiące sport, które często się przeciążają.
  • Jeśli już raz doszło do rozwinięcia się choroby wysokościowej lub obrzęku mózgu/obrzęku płuc, podatność na ponowne zachorowanie jest zwiększona i  uznaje się ją za czynnik ryzyka w  przypadku kolejnych pobytów na dużych wysokościach (predyspozycje genetyczne).
  • Stosowanie substancji nasennych (np. leków nasennych, alkoholu) lub innych leków  wpływających hamująco na ośrodek oddechowy
  • Inne choroby, zwłaszcza niedokrwistość lub przewlekłe choroby układu krążenia lub oddechowego, ale także aktywne zakażenia
  • Osoby starsze wydają się być nieco mniej podatne na chorobę wysokościową niż osoby młodsze.
  • Brak znaczących różnic między płciami4
  • Niska temperatura jest dodatkowym czynnikiem ryzyka.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Wysokościowy ból głowy
    • Ból głowy, który pojawia się w  ciągu 24 godzin od wejścia na wysokość powyżej 2500  m n.p.m. i  ustępuje w  ciągu 8 godzin od zejścia.6
    • Ból głowy nasila się często w  nocy/nad ranem i  pogarsza się w trakcie wysiłku.
  • Ostra choroba wysokogórska
    • ból głowy i  co najmniej jeden z  następujących objawów:
      • utrata apetytu, nudności/wymioty
      • zmęczenie/wyczerpanie
      • zawroty głowy
      • problemy z  zasypianiem
    • Objawy pojawiają się 6–12 godzin po osiągnięciu danej wysokości i  zwykle ustępują w  ciągu 1–3 dni.
  • Wysokościowy obrzęk mózgu
    • Występuje niemal wyłącznie po co najmniej 48-godzinnym pobycie na wysokości >4000  m.
    • zwykle progresja ostrej choroby wysokogórskiej wraz z  dołączeniem się:
      • zaburzeń świadomości i  upośledzenia zdolności umysłowych
      • letargu, ewentualnie osłupienia
      • ataksji
      • Nieleczona może w  ciągu 24 godzin prowadzić do śpiączki i  śmierci.
  • Wysokościowy obrzęk płuc
    • Zwykle rozwija się po bardzo szybkim wejściu na wysokość >4000  m w  ciągu 48–72 godzin.
    • Może wystąpić bez wcześniejszych objawów choroby wysokościowej.
    • nasilona duszność i  niewspółmierne ograniczenie wydolności fizycznej
    • Suchy kaszel, który w  dalszym przebiegu staje się mokry i  towarzyszy mu odksztuszanie krwawo podbarwionej wydzieliny z  dróg oddechowych
    • w badaniu osłuchowym rzężenia    
    • Obrzęk płuc na niewielkiej wysokości - do wykluczenia  zator tętnicy płucnej lub jednostronny brak tętnicy płucnej  

Diagnostyka różnicowa

Wywiad  

  • Objawy podczas przebywania na dużych wysokościach lub wchodzenia na duże wysokości
    • szybkie wejście z  wysokości poniżej 1500  m n.p.m. na wysokość powyżej 2500  m n.p.m. (głównie powyżej 3500  m n.p.m.)
  • Pierwszym i  najczęstszym objawem są często bóle głowy związane z  przebywaniem na wysokości.
  • Zazwyczaj objawy pojawiają się po 6–10 godzinach od wejścia, czasem mogą rozwinąć się nawet po 1 godzinie lub po 1 dobie.

Ostra choroba wysokogórska (AMS)

  • Objawy: bóle głowy +
    • nudności/wymioty, utrata apetytu
    • zmęczenie/wyczerpanie
    • zawroty głowy
    • zaburzenia snu/bezsenność
    • obrzęki obwodowe
    • stany podgorączkowe lub gorączka do 38,5°C
    • zaburzenia psychiczne/świadomości:  wahania nastroju (euforia i  depresja), zaburzenia pamięci, trans i  omamy („wyjście z  siebie”)
      • Należy przypisać je hiperwentylacji, a  także niedotlenieniu.
  • Objawy mogą narastać i może rozwinąć się obrzęk mózgu (HACE), któremu może towarzyszyć:
    • zmieniony i  zaburzony stan świadomości
    • splątanie
    • letarg/apatia
    • chwiejny chód (ataksja)7
  • Obrzęk płuc (HAPE) jest najbardziej niebezpieczną formą AMS i  zazwyczaj występuje w  drugim dniu (1–4 dni) po wejściu na wysokość.
      • HAPE często rozwija się po łagodniejszych objawach ostrej choroby wysokogórskiej, ale może również wystąpić bez wcześniejszych poprzedzających objawów ostrzegawczych.

Wysokościowy obrzęk mózgu (HACE)

  • Często  jako pogorszenie stanu u osoby, która rozwinęła już objawy choroby wysokościowej.
  • Objawy
    • splątanie
    • zaburzenia widzenia, światłowstręt, oczopląs
    • Zaburzenia ruchowe; jednym z  najwcześniejszych objawów jest ataksja tułowia z  niestabilnym chodem i  zaburzeniami równowagi, upadkami.
    • napady drgawek
    • omamy8
    • niedowłady mięśni ruchowych oka, usztywniona szyja i  objawy piramidowe z  przeciwstronnym porażeniem połowiczym (objawy podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego/wgłobienie podnamiotowe)
    • zaburzenia świadomości: senność — letarg — śpiączka — śmierć
  • Progresja w  ciągu godzin lub dni

Wysokościowy obrzęk płuc (HAPE)

  • Zwykle występuje drugiej nocy, kiedy osoba znajduje się ponownie na wysokości powyżej 3000  m n.p.m. w czasie dłuższym niż 4 dni po wejściu na wysokość.
  • Objawy
    • zmniejszona wydolność fizyczna
    • suchy kaszel  
    • Duszność; duszność spoczynkowa jest objawem ciężkiej postaci.
    • w  dalszym przebiegu sinica

Badanie przedmiotowe

  • Ostra choroba wysokogórska
    • w przypadku łagodnych objawów brak typowych  znalezisk w badaniu przedmiotowym
    • częste w  umiarkowanie ciężkich przypadkach
      • bladość twarzy
      • typowo osowiały wyraz twarzy, uboga mimika
      • nierzadko obrzęki obwodowe (powieki, kończyny)
  • Wysokościowy obrzęk mózgu
    • Globalna encefalopatia prowadzi do silnego bólu głowy, splątania, osłabionej reakcji na próbę kontaktu aż do śpiączki włącznie, drażliwości, ataksji i  ewentualnie drgawek.
    • Możliwe objawy ogniskowe obejmują zaburzenia widzenia, fotofobię, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego i  krwotoki do siatkówki.
    • gorączka
    • niedowłady mięśni ruchowych oka, sztywność karku i  objawy piramidowe z  przeciwstronnym porażeniem połowiczym (objawy podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego/wgłobienie podnamiotowe)
  • Wysokościowy obrzęk płuc
    • wyraźna i  nasilająca się duszność, tachypnoe (przyśpieszony oddech), kaszel, ucisk w  klatce piersiowej, ewentualnie także sinica
    • spadek wydolności, tolerancji wysiłku
    • często stan podgorączkowy lub gorączka do 38,5°C
    • osłuchowo rzężenia drobnobańkowe, zwykle najpierw słyszalne po stronie prawej, później obustronnie
    • Później może pojawić się ciężka duszność z  czerwonawą, pienistą wydzieliną z  dróg oddechowych, duszność zmuszająca do przyjęcia pozycji siedzącej lub stojącej.
    • Ciężkie niedotlenienie może sprawić, że pacjenci będą bezkrytyczni i  nie rozpoznają, w  jak poważnym stanie się znajdują.

Diagnostyka specjalistyczna

  • Skala Lake Louise AMS9
    • Pozwala ustalić rozpoznanie przy sumie ≥3 punktów przy ocenie dolegliwości w związku z niedawną wspinaczką lub przemieszczeniem się na dużą wysokość w czterech następujących obszarach:
      • objawy żołądkowo-jelitowe
      • zmęczenie/osłabienie
      • zawroty głowy/oszołomienie
      • wpływ na funkcjonowanie
    • w każdym obszarze ocena w skali od 0 (brak dolegliwości/zaburzeń) do 3 (ciężkie nasilenie dolegliwości/zaburzeń)
    • Do rozpoznania AMS konieczny jest co najmniej jeden punkt z powodu zawrotów głowy/oszołomienia.
    • Mimo braku silnych dowodów, AMS można zaklasyfikować jako:
      • łagodną – 3 do 5 punków
      • umiarkowaną – 6 do 9 punków
      • ciężką – 10 do 12 punktów
    • Dzięki tej skali można oszacować, udokumentować i  porównać przebieg poszczególnych przypadków.
  • Pulsoksymetria
    • Należy zwrócić uwagę, że saturacja krwi tętniczej (SpO2) u  aklimatyzowanych alpinistów może obniżyć się o  dodatkowe około 10%, aby wywołać takie same objawy, jak u  osób nieaklimatyzowanych.
      • brak objawów AMS SpO2 >90% (>80% z  aklimatyzacją)
      • łagodna postać AMS SpO2 >80-90% (>70-80% z aklimatyzacją)
      • umiarkowana postać AMS >70-80% (>65-70% z aklimatyzacją)
      • ciężka postać AMS/HACE <70% (<65%)
  • Glasgow Coma Scale (GCS)
  • Oftalmoskopia
    • obrzęk tarczy nerwu wzrokowego jako objaw podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego
  • EKG
    • Może wykazywać tachykardię zatokową, często prawokomorową niewydolność serca, odchylenie osi serca w  prawo, blok prawej odnogi pęczka Hisa i  zmiany załamka P.
  • RTG klatki piersiowej
    • zazwyczaj bez kardiomegalii, widoczne wypełnione tętnice płucne i  niejednolite nacieki, zwykle ograniczone do prawego środkowego i  dolnego płata w  łagodnych postaciach płucnych, w  cięższych przypadkach w  obu płucach  
  • Gazometria
  • TK lub RM mózgowia
    • obrzęk mózgu, mikrokrwotoki

Leczenie

Cele leczenia

  • Profilaktyka choroby wysokościowej
  • Leczenie choroby wysokościowej

Ogólne informacje o  leczeniu

Optymalne postępowanie

  • Ból głowy bez innych objawów
    • Może być leczony zachowawczo odpoczynkiem i  łagodnymi środkami przeciwbólowymi oraz szybko ustępuje po zastosowaniu tlenoterapii.
  • W  przypadku łagodnych objawów ostrej choroby wysokogórskiej należy przerwać wspinaczkę na czas aklimatyzacji.
    • Większość osób wraca do zdrowia bez zejścia z  wysokości w  ciągu 24–48 godzin, jednak powinni oni unikać wysiłku fizycznego na wysokości.4
    • Unikać szoku termicznego pod wpływem niskiej temperatury, pić ciepłe napoje i  nosić wystarczająco ciepłą (i suchą) odzież.
    • Świadoma hiperwentylacja może zwiększyć podaż tlenu.
    • powstrzymanie się od spożywania napojów alkoholowych i  leków przeciwbólowych lub nasennych, działających na ośrodkowy układ nerwowy10
    • Po ustąpieniu ostrej choroby wysokogórskiej dalsze wspinaczki powinny być podejmowane z  dużą ostrożnością, ewentualnie z  profilaktycznym stosowaniem acetazolamidu.
    • Zaleca się zejście na niższą wysokość, jeśli objawy się nasilą lub będą utrzymywać się dłużej niż 1–2 dni pomimo odpowiedniego leczenia.
  • Zejście
    • Pacjentów, którzy nie reagują na leczenie, należy sprowadzić na niższą wysokość.
    • Ciężkie objawy zagrażają życiu, tak więc takich chorych należy pilnie przetransportować na niższą wysokość.
    • Loty ratunkowe często kończą się niepowodzeniem, ponieważ akcja ratunkowa często trwa zbyt długo, lokalizacja osób poszkodowanych jest często trudna do ustalenia, a  ponadto śmigłowiec często nie jest w  stanie wylądować w  odpowiednim miejscu.

Różne strategie terapeutyczne

  • Najważniejszym środkiem terapeutycznym jest zejście na niższą wysokość i  ewentualnie tlenoterapia.
    • W umiarkowanej chorobie wysokościowej zalecane jest zejście. Ten środek jest bardziej skuteczny niż tlenoterapia.
      • Zejście do momentu ustąpienia objawów, zwykle wystarcza od 300 do 1000  m.
      • Ciężka/zagrażająca życiu choroba wysokościowa wymaga dalszego leczenia (patrz poniżej).
      • Chorym należy towarzyszyć podczas zejścia.
  • Dostarczenie wystarczającej ilości tlenu w  celu osiągnięcia saturacji krwi włośniczkowej powyżej 90% może być realną alternatywą dla zejścia, jeśli zejście nie jest możliwe ze względów praktycznych.1
    • Tlen podaje się przez maskę lub kaniulę nosową, a  saturację należy monitorować.
      • Pobyty w  barach tlenowych nie są zalecane w  leczeniu choroby wysokościowej.
  • Mobilna komora hiperbaryczna1
    • Symulowane zejście przy użyciu mobilnej komory hiperbarycznej jest również skutecznym środkiem, ale wymaga ciągłego nadzoru i  jest trudne w  przypadku osób z  klaustrofobią i  pacjentów, którzy wymiotują.
    • Ten środek jest zalecany, gdy zejście lub tlenoterapia nie są możliwe.
      • Takiego postępowania nie należy stosować, jeśli spowalnia konieczne zejście, ale w  niektórych przypadkach może prowadzić do tymczasowej poprawy, która ułatwia zejście.
    • praktyczne przeprowadzenie leczenia
      • Po wykonaniu próby Valsalvy, pacjentów umieszcza się w  pozycji, w  której górna część ciała jest uniesiona pod kątem 30 stopni, w  niemal hermetycznym plastikowym worku, który jest stale nadmuchiwany, tak aby ciśnienie powietrza w  komorze było wyższe niż ciśnienie powietrza na zewnątrz komory.
      • W ten sposób można symulować zejście na wysokość 2500–3000  m.
      • Jedna godzina leczenia łagodzi objawy, po około 12 godzinach mogą one jednak powrócić.3
  • Leczenie farmakologiczne
    • Jeżeli ww. środki nie są dostępne, decydujące znaczenie ma leczenie farmakologiczne. Leki podaje się do momentu ustąpienia objawów.
    • Preferowanym lekiem jest acetazolamid (z  wyjątkiem HAPE).
    • Deksametazon stosuje się, gdy acetazolamid nie jest tolerowany lub niedostępny.3
      • Jeśli acetazolamid został zastosowany jako profilaktyka choroby wysokogórskiej, nie można go użyć w  celach terapeutycznych.
      • W przypadku acetazolamidu zaleca się maksymalną dawkę 500-1000 mg na dobę (2,5  mg/kg m.c. u  dzieci).
      • deksametazon 4  mg 4 razy na dobę
      • Możliwe jest jednoczesne podawanie acetazolamidu i  deksametazonu.

Aklimatyzacja

  • Aklimatyzacja, czyli odczekanie, aż organizm dostosuje się do rosnącej wysokości podczas wspinaczki, może zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby wysokościowej.
    • Ryzyko wystąpienia ostrej choroby wysokościowej maleje, jeśli przed rozpoczęciem wspinaczki na problematyczne wysokości spędzi się od 6 do 7 dni na wysokości od 2200 do 3000  m.1
      • Nie wyjaśniono, czy istnieją korzyści z  krótszych pobytów na tej wysokości i  pobytów na niższych wysokościach (np. 1500  m).
  • Konieczne jest powolne wchodzenie i  aklimatyzacja na różnych poziomach wysokości.11
    • Na wysokościach powyżej 3000  m - wysokość, na której się nocuje nie powinna wzrastać o  więcej niż 500  m dziennie.
      • Często zaleca się, aby na wysokościach powyżej 3000  m nie wspinać się więcej niż 300  m dziennie i  robić dzień odpoczynku na każde 1000  m przewyższenia.4,6
  • Jeśli istnieje ryzyko wystąpienia choroby wysokościowej, należy unikać dużych obciążeń fizycznych.
  • Ważne jest przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów - co najmniej 3–4 litry dziennie. Należy unikać spożywania alkoholu.
  • Należy unikać wychłodzenia.

Leczenie farmakologiczne

Ostra choroba wysokogórska

  • Łagodna postać AMS
    • ból głowy
      • NLPZ, np.  ibuprofen  400  mg (maks. 4/dobę) lub
      • paracetamol 500–1000  mg (maks. 4  g/dobę) doustnie
    • nudności i  wymioty
    • acetazolamid
      • Wspomaga aklimatyzację i  zmniejsza objawy łagodnej postaci choroby wysokogórskiej (AMS).1
      • dawkowanie: 250  mg 2-3 razy na dobę (dzieci: 2,5  mg/kg m.c., maks. dawka 125  mg)
      • Nie jest wskazany, jeśli był stosowany profilaktycznie.
      • Osoby, u  których wystąpiły łagodne objawy choroby wysokościowej, powinny profilaktycznie przyjmować acetazolamid, jeśli chcą kontynuować wspinaczkę po ustąpieniu objawów.
      • Dłuższe stosowanie jest przedmiotem dyskusji.
        • zwiększone ryzyko zakrzepicy z  powodu działania moczopędnego
        • potencjalne ryzyko nasilenia objawów HACE i  HAPE z  powodu zwiększenia hiperkapnii poprzez hamowanie wchłaniania zwrotnego wodorowęglanów
  • Ciężka postać AMS
    • deksametazon
      • Łagodzi objawy ciężkiej postaci AMS i  HACE, ale nie wspomaga aklimatyzacji.
      • dawkowanie: 4–8  mg doustnie co 6 godzin
      • prawdopodobnie lepsza opcja leczenia niż acetazolamid

Wysokościowy obrzęk mózgu (HACE)

  • Najważniejsze jest natychmiastowe zejście o 500–1000  m.
  • Tlenoterapia, ewentualnie CPAP lub O2 przez maskę
    • przepływ 2–4  l tlenu/minutę
  • Glikokortykosteroidy
    • deksametazon
      • W  piśmiennictwie podaje się różne zalecenia dotyczące dawkowania: 4  mg deksametazonu dożylnie co 6 godzin lub 8  mg deksametazonu doustnie (domięśniowo/dożylnie, zastosowanie poza wskazaniami rejestracyjnymi) na początku, a  następnie 4  mg 4 razy na dobę doustnie.
    • alternatywnie 40  mg metyloprednizolonu w  tabletkach/w zastrzyku, następnie 20  mg 4 razy na dobę
  • Acetazolamid?
    • Jest pewną opcją, jeśli nie był wcześniej używany, ale działa wolniej, dopiero po 12–24 godzinach.

Wysokościowy obrzęk płuc (HAPE)

  • Najważniejsze jest sprowadzenie pacjenta co najmniej 600  m w  dół (pojazdem lub na noszach).
  • Tlenoterapia + zejście we wczesnej fazie
    • Może prowadzić do cofnięcia się obrzęku płuc.
    • przepływ tlenu 4–6  l/minutę do czasu poprawy, następnie 2–4  l/minutę
    • tlenoterapia hiperbaryczna (mobilna komora hiperbaryczna)
      • EPAP i  CPAP nie przynoszą udokumentowanych dodatkowych korzyści w  porównaniu z  podawaniem tlenu w  zwykły sposób, ale mogą być stosowane próbnie jako terapia uzupełniająca.1
  • Antagonista wapnia (nifedypina) (lek pierwszego wyboru)
    • Obniża ciśnienie tętnicze w  naczyniach płucnych i  poprawia gradient tlenu między pęcherzykami płucnymi a  naczyniami krwionośnymi.
    • Może być przydatna, gdy zejście i  tlenoterapia nie są możliwe lub podczas zejścia.
    • Podawana co 12 godzin w  postaci tabletki o  przedłużonym uwalnianiu w  dawce 30  mg (stosowanie poza wskazaniami rejestracyjnymi).
  • Inhibitory fosfodiesterazy1
    • Tadalafil lub sildenafil są możliwą alternatywą, jeśli nifedypina nie jest dostępna.
      • Nie należy łączyć tadalafilu/sildenafilu i  nifedypiny, ponieważ może to spowodować poważny spadek ciśnienia tętniczego.
  • Podawanie glikokortykosteroidów w  ciężkim HAPE nie wiąże się z  ryzykiem (Ia).12
    • glikokortykosteroidy (deksametazon)1
      • Deksametazon może mieć znaczenie w  leczeniu HAPE, ale jego działanie nie zostało potwierdzone w  badaniach.
      • Należy stosować w  przypadku jednoczesnego podejrzenia HACE.
  • Acetazolamid1
    • Nie powinno się go stosować w  leczeniu HAPE.

Zapobieganie

  • Powolne wspinanie się1
    • Od wysokości 2500  m nie należy wspinać się więcej niż średnio 400–600  m dziennie.
    • W miarę możliwości spać na niskich wysokościach (wspinanie się wysoko, spanie nisko).
    • Różnica wysokości pomiędzy miejscami do spania podczas dwóch kolejnych nocy na wysokości powyżej 3000  m nie powinna przekraczać 300  metrów.
    • odpoczynek co 3 dni lub co 1000  metrów przewyższenia
    • Unikanie szybkiego, zmotoryzowanego wspinania się drogą lądową lub powietrzną na wysokość powyżej 3500  m (helikopter, kolejka górska, itp.)
    • W  pierwszych dniach po przybyciu na dużą wysokość należy ograniczyć aktywność fizyczną do minimum.
    • Aby się zaaklimatyzować, może być pomocny tydzień na wysokości około 3000  m przed dalszą wspinaczką.
    • Jeśli wchodzenie na wysokości odbywa się w  zalecanym tempie, profilaktyka farmakologiczna nie przynosi żadnych korzyści.
  • Wskazania
    • W  przypadku osób o  niskim ryzyku wystąpienia choroby wysokościowej leki profilaktyczne nie są konieczne, jednak należy je rozważyć u  osób o  umiarkowanym lub wysokim ryzyku.
      • Wolniejsze wspinanie się jest lepszym środkiem zapobiegawczym niż farmakoterapia.

Profilaktyka farmakologiczna ostrej choroby wysokościowej i  HACE

  • W  ramach profilaktyki choroby wysokościowej zaleca się przede wszystkim acetazolamid (lek pierwszego wyboru) lub deksametazon.
    • Deksametazon i acetazolamid mają rejestrację w Polsce do leczenia i profilaktyki ostrej choroby wysokościowej.
  • W przypadku podróży do obszarów położonych na większych wysokościach, podczas których osoba pozostaje na wysokości, leczenie profilaktyczne można przerwać po 3 dniach bez objawów.
    • Jeśli wznoszenie było wyjątkowo szybkie, leczenie profilaktyczne można kontynuować do 4 dni po przybyciu do miejsca docelowego (brak naukowego uzasadnienia tego zalecenia).1
    • Jeżeli dana osoba nie pozostaje na wysokości, leczenie profilaktyczne można przerwać po rozpoczęciu schodzenia.
  • Acetazolamid: 125  mg 2 razy na dobę13
    • Leczenie profilaktyczne należy rozpocząć w  miarę możliwości na 1 do 2 dni przed wspinaczką.
    • Prowadzi do hiperwentylacji wywołanej kwasicą ze wzrostem wysycenia tlenem w  wyniku wzmożonego wydalania wodorowęglanów przez nerki.
      • Czasami mogą wystąpić silne reakcje alergiczne, dlatego zaleca się przyjęcie dawki próbnej w  domu.
        • przeciwwskazania: alergia na sulfonamidy
      • Inne działania niepożądane to mrowienie, parestezje i  zaburzenia odczuwania smaku napojów gazowanych.
    • UWAGA: to nie jest profilaktyka HAPE!
    • Wyższe dawki nie przynoszą dodatkowych korzyści, a  ostatnie badania (2020) sugerują, że dalsze zmniejszenie dawki o  połowę (62,5  mg) nie prowadzi do utraty działania, a  jedynie do ograniczenia reakcji niepożądanych.14
    • Przyjmowanie acetazolamidu przerywa się w  momencie rozpoczęcia schodzenia.
    • Jeśli podczas wspinaczki wystąpią objawy choroby wysokościowej i  wspinaczka zostanie przerwana w  celu aklimatyzacji, przed kontynuacją wspinaczki należy rozpocząć profilaktykę acetazolamidem.
  • Deksametazon ma działanie zapobiegające chorobie wysokościowej. U  osób dorosłych z  umiarkowanym lub wysokim ryzykiem wystąpienia choroby wysokościowej, jest alternatywą dla acetazolamidu w  przypadku jego nietolerancji.1
    • Zalecana dawka dla dorosłych wynosi 2  mg co 6 godzin lub 4  mg co 12 godzin.
      • Nie zaleca się stosowania w  ramach profilaktyki u  dzieci.
    • Wysokie dawki (do 4  mg co 6 godzin) są zalecane tylko jako rozwiązanie awaryjne, np. podczas akcji ratunkowych itp., gdy należy spodziewać się dużego obciążenia fizycznego wkrótce po szybkim wznoszeniu się.
    • zwiększone ryzyko wystąpienia supresji nadnerczy
      • Jeśli leczenie trwa dłużej niż 5 dni, zaleca się stopniowe zmniejszanie dawki.
  • Ibuprofen1,15-16
    • Ibuprofen ma działanie zapobiegające chorobie wysokościowej, jednak jego efekt jest nieporównywalny z  efektem acetazolamidu i  deksametazonu. Stanowi alternatywę, jeśli nie można zastosować zalecanego leczenia.17
    • dawkowanie: 600  mg 3 razy na dobę
  • Leki przebadane w  stosowaniu profilaktycznym/terapeutycznym, których jednak nie uwzględniono w oficjalnych zaleceniach1:
    • ginkgo biloba
    • budezonid do podawania wziewnego
    • paracetamol
    • liście koki, herbata z  koki lub inne pochodne
    • sumatryptan
    • diuretyki

Profilaktyka farmakologiczna HAPE

  • Profilaktyka farmakologiczna HAPE jest zalecane u  osób z  grupy ryzyka.
    • Profilaktykę farmakologiczną należy stosować u  osób z  wysokogórskim obrzękiem płuc w  wywiadzie.
  • Nifedypina
    • Zapobiega wysokościowemu obrzękowi płuc (HAPE) i  jest lekiem pierwszego wyboru.
    • zalecana dawka: 30  mg 2 razy na dobę
    • początek leczenia na 24 godziny przed rozpoczęciem wspinania się i  zakończenie leczenia po 5 dniach na wysokości docelowej
  • Deksametazon
    • zalecana dawka: 8  mg 2 razy na dobę
    • Może zapobiec wystąpieniu wysokogórskiego obrzęku płuc, jeśli podawanie rozpocznie się co najmniej 24 godziny przed ekspozycją na wysokość.
  • Tadalafil i  sildenafil
    • Sugerowane środki do profilaktyki HAPE, ale ich efekt nie został wystarczająco udokumentowany.18
      • Obniżają ciśnienie w  tętnicach płucnych.
    • tadalafil
      • zalecana dawka: 10  mg 2 razy na dobę19
    • sildenafil
      • zalecana dawka: 50  mg 3 razy na dobę

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Przebieg

  • Łagodne dolegliwości zwykle ustępują w  ciągu 24–48 godzin od zaprzestania wspinaczki. Nocowanie powinno odbyć się na tej samej wysokości co noc wcześniej.
  • Tylko u  niewielkiego odsetka osób z  łagodną lub umiarkowaną chorobą wysokościową (8% na wysokości 4200  m n.p.m.) rozwijają się jej ciężkie, zagrażające życiu postaci.
  • W  przypadku ciężkiej choroby wysokościowej z  zaburzeniami świadomości lub obrzękiem płuc, istnieje bezpośrednie zagrożenie życia. Chorzy muszą zostać przeniesieni na niższą wysokość i  wymagają intensywnej terapii.
    • Bez odpowiedniej terapii wysokościowy obrzęk mózgu ma przebieg śmiertelny. Zgon może nastąpić w  ciągu 24 godzin z  powodu wklinowania pnia mózgu do otworu wielkiego, jako powikłanie obrzęku mózgu.
    • Nawet przy prawidłowej i natychmiastowej terapii, śmiertelność nadal wynosi około 40%.

Powikłania

  • Ciężkie postaci mogą mieć przebieg śmiertelny.
    • Obrzęk płuc (HAPE) odpowiada za większość zgonów spowodowanych chorobą wysokościową.
    • Drugą typową przyczyną zgonu jest wgłobienie pnia mózgu spowodowane HACE.

Rokowanie

  • Osoby z  chorobą wysokościową w  wywiadzie są narażone na znacznie większe ryzyko ponownego wystąpienia takiej reakcji.
  • Dotyczy to w  szczególności wysokogórskiego obrzęku płuc. W  przypadku późniejszych wspinaczek i wyjazdów wysokogórskich należy więc rozważyć działania profilaktyczne (nifedypina).

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

  • Konsultacja medyczna dotycząca przebywania na wysokościach obejmuje:
    • ocenę ryzyka wystąpienia choroby wysokościowej
    • rozpoznanie podstawowych schorzeń układu krążeniowo-oddechowego i  ocena ich znaczenia dla ekspozycji na przebywanie na wysokości
      • Zasadniczo dobra tolerancja przebywania na umiarkowanych wysokościach u  pacjentów z zaburzeniami układu oddechowego i krążenia, którzy są skąpoobjawowi lub bezobjawowi, stabilni i  odpowiednio leczeni.
      • przeciwwskazania  do przebywania na umiarkowanych wysokościach
      • Pacjenci powinni oszczędzać się  do czasu poprawy zaopatrzenia w  tlen w  wyniku aklimatyzacji, która na umiarkowanych wysokościach trwa tylko od 2 do 3 dni.
        • Dotyczy to np. narciarzy, którzy jeżdżą na nartach tylko w  ciągu dnia na wysokości od 2000 do 3000 metrów.
        • Zobacz także sekcję  Aklimatyzacja.
        • W  przypadku ekspozycji na wysokości >3000  m, u pacjentow z z  chorobami współistniejącymi, wskazana jest konsultacja ze specjalistami posiadającymi rozległą wiedzę w  tej dziedzinie.
    • ocena rezerwy wydajności, biorąc pod uwagę wysokość oraz planowaną aktywność
      • anamneza sportowa uwzględniająca zmniejszenie wydajności związanej z  wysokością
        • Szacuje się, że każdy, kto jest w  stanie odbyć kilkugodzinną wędrówkę w  Alpach na wysokości od 2500 do 3000  m w  zwykłym czasie bez żadnych dolegliwości, będzie również w  stanie poradzić sobie z  takim obciążeniem o  jeden poziom wyżej podczas trekkingu.
      • ew. spiroergometria w  przypadku niepewności
    • poinformowanie pacjentów o  objawach choroby wysokościowej i  ich leczeniu

Materiały edukacyjne dla pacjentów

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Luks AM, Auerbach PS, Freer L, et al. Wilderness Medical Society Clinical Practice Guidelines for the Prevention and Treatment of Acute Altitude Illness: 2019 Update. Wilderness Environ Med. 2019;30(4S):S3‐S18. doi:10.1016/j.wem.2019.04.006 DOI
  2. Maggiorini M, Buhler B, Walter M, et al. Prevalence of acute mountain sickness in the Swiss Alps. BMJ 1990;301:853-855. British Medical Journal
  3. Gallagher SA, Hackett P. Acute mountain sickness and high altitude cerebral edema. UpToDate, last updated Jun 25, 2018. UpToDate
  4. Hackett PH, Roach RC. High-altitude illness. N Engl J Med 2001; 345: 107-14. PubMed
  5. Dumont L, Mardirosoff C, Tramer MR. Efficacy and harm of pharmacological prevention of acute mountain sickness: quantitative systematic review. BMJ 2000;321:267-272. British Medical Journal
  6. Imray C, Booth A, Wright A, Bradwell A. Acute altitude illnesses. Clinical review. BMJ 2011; 343: d4943. BMJ (DOI)
  7. Bird BA, Wright AD, Wilson MH, et al. High altitude ataxia--its assessment and relevance. Wilderness Environ Med 2011; 22: 172-6. pmid:21664562 PubMed
  8. Firth PG, Bolay H. Transient high altitude neurological dysfunction: an origin in the temporoparietal cortex. High Alt Med Biol 2004; 5: 71-5. PubMed
  9. Roach RC, Hackett PH, Oelz O et al. The 2018 Lake Louise Acute Mountain Sickness Score. High Alt Med Biol. 2018;19(1): 4–6. doi: 10.1089/ham.2017.0164 DOI
  10. Roeggla G, Roeggla H, Roeggla M, Binder M, Laggner AN. Effect ofg alcohol on acute ventilatory adaptation to mild hypoxia at moderate altitude. Ann Intern Med 1995; 122: 925-7. PubMed
  11. Purkayastha SS, Ray US, Aurora BS. Acclimatization at high altitude in gradual and acute induction. J Appl Physiol 1996; 79: 487-92. PubMed
  12. Nieto Estrada VH, Molano Franco D, Medina RD, Gonzalez Garay AG, Martí-Carvajal AJ, Arevalo-Rodriguez I. Interventions for preventing high altitude illness: Part 1. Commonly-used classes of drugs. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Jun 27. 6:CD009761. Cochrane (DOI)
  13. Basnyat B, Gertsch JH, Johnson EW, et al. Efficacy of low-dose acetazolamide (125 mg BID) for the prophylaxis of acute mountain sickness: a prospective, double-blind, randomized, placebo-controlled trial. High Alt Med Biol 2003; 4: 45-52. PubMed
  14. McIntosh SE, Hemphill M, McDevitt MC, et al. Reduced Acetazolamide Dosing in Countering Altitude Illness: A Comparison of 62.5 vs 125 mg (the RADICAL Trial). Wilderness Environ Med. 2019;30(1):12‐21. doi:10.1016/j.wem.2018.09.002 DOI
  15. Harris NS, Wenzel RP, Thomas SH. High altitude headache: efficacy of acetaminophen vs. ibuprofen in a randomized, controlled trial. J Emerg Med. 2003;24(4):383‐387. doi:10.1016/s0736-4679(03)00034-9 DOI
  16. Gertsch JH, Lipman GS, Holck PS, et al. Prospective, double-blind, randomized, placebo-controlled comparison of acetazolamide versus ibuprofen for prophylaxis against high altitude headache: The Headache Evaluation at Altitude Trial (HEAT). Wilderness Environ Med 2010; 21: 236-43. PubMed
  17. Burns P, Lipman GS, Warner K, et al. Altitude Sickness Prevention with Ibuprofen Relative to Acetazolamide. Am J Med. 2019;132(2):247‐251. doi:10.1016/j.amjmed.2018.10.021 DOI
  18. Jones BE, Stokes S, McKenzie S, Nilles E, Stoddard GJ. Management of high altitude pulmonary edema in the Himalaya: a review of 56 cases presenting at Pheriche medical aid post (4240 m). Wilderness Environ Med. 2013;24(1):32‐36. doi:10.1016/j.wem.2012.07.004 DOI
  19. Maggiorini M, Brunner-La Rocca H-P, Peth S, et al. Both tadalafil and dexamethasone may reduce the incidence of high-altitude pulmonary edema. Ann Intern Med 2006; 145: 497-506. Annals of Internal Medicine

Autorzy

  • Natalia Jagiełła, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Krakowie (recenzent)
  • Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Kristine Scheibel, Dr med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Norderney
mountain sickness; Høydesyke
Niskie ciśnienie parcjalne tlenu; Wysokość; Ból głowy na wysokości; Przebywanie na wysokościach; Ostra choroba wysokościowa; Ostra choroba górska; Wysokościowy obrzęk mózgu; Obrzęk mózgu na dużych wysokościach; HACE; Obrzęk płuc na dużych wysokościach; Wysokogórski obrzęk płuc; HAPE; Niedotlenienie; Obrzęk mózgu związany z wysokością; Obrzęk płuc związany z wysokością; Aklimatyzacja wysokościowa
Choroba wysokościowa
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Choroba spowodowana brakiem adaptacji do niskiego ciśnienia parcjalnego tlenu na dużych wysokościach. Częstość występowania: Może wystąpić podczas pobytu na wysokości powyżej 2000 m n.p.m., a zapadalność wzrasta wraz z coraz większą wysokością i prędkością przemieszczania się w górę.
Profilaktyka/Promocja zdrowego trybu życia
Choroba wysokościowa
/link/f27895dd21ba4222aa08480239f92480.aspx
/link/f27895dd21ba4222aa08480239f92480.aspx
choroba-wysokosciowa
SiteDisease
Choroba wysokościowa
K.Reinhardt@gesinform.de
K.Reinhardt@gesinform.de
pl
pl
pl