Definicja: Zakaźna choroba dróg oddechowych, wywołana przez wirusa grypy H1N1 pochodzący od świń, przenoszona drogą kropelkową, rzadziej przez kontakt bezpośredni.
Częstość występowania: W czasie pandemii grypy w latach 2009-2010 w USA około 61 milionów zachorowań oraz około 12 500 zgonów.
Objawy: Objawy grypopodobne, często łagodny przebieg.
Badanie fizykalne: Gorączka, w ciężkich przebiegach możliwe objawy zapalenia płuc lub posocznicy.
Diagnostyka: Wykrycie wirusa metodą PCR.
Leczenie: Objawowe, w ciężkich przypadkach lub u pacjentów z grup ryzyka leczenie przeciwwirusowe w ciągu 48 godzin od wystąpienia objawów (oseltamiwir).
Informacje ogólne
Definicja
Zakaźna choroba dróg oddechowych, wywołana przez wirusa grypy H1N1 pochodzący od świń, przenoszona drogą kropelkową, rzadziej przez kontakt bezpośredni.
Pandemia grypy w latach 2009/2010 wywołana była nowym szczepem wirusa grypy A(H1N1)pmd09.
28.03.2009 r. pierwszy przypadek grypy wywołany przez nieznany wirus u 9-letniego dziecka w Kalifornii.1
Pojawienie się nowego wirusa grypy było efektem skoku antygenowego czterech różnych wirusów grypy A (północnoamerykańska świńska grypa, euroazjatycka świńska grypa, ptasia grypa, ludzka grypa).
Od 12 kwietnia 2009 do 10 kwietnia 2010 roku, CDC szacuje, iż w USA wystąpiło 60,8 milionów przypadków (zakres: 43,3 - 89,3 mln), 274304 hospitalizacji (zakres: 195086 - 402719) oraz 12469 zgonów (zakres: 8868 -18306) wywołanych wirusem A(H1N1)pdm09.
Globalnie, 80 % zgonów wywołanych tym wirusem wystąpiło u osób poniżej 65. roku życia, co odróżnia tę epidemię od epidemii grypy sezonowej, gdzie zgony dotyczą głównie osób w wieku ≥65 lat.
Etiologia i patogeneza
Powstanie wirusa prawdopodobnie w wyniku skoku antygenowego
Wirusy grypy różnych podtypów zakażają tę samą komórkę jednocześnie.
Nowo powstałe wirusy mogą zawierać składniki obu oryginalnych wirusów.
Świnie stanowiły rezerwuar, w którym miał miejsce skok antygenowy.
Stamtąd przeniesienie na ludzi.
Pochodzenie prawdopodobnie z targu świń w środkowym Meksyku.3
Droga zakażenia
Głównie poprzez bezpośredni kontakt ze świniami.
Przenoszenie wirusa z człowieka na człowieka odbywa się głównie drogą kropelkową lub rzadko przez kontkat bezpośredni.
Złotym standardem pod względem swoistości i czułości jest diagnostyka PCR.
wymaz z gardła, wymaz z nosa lub, w razie potrzeby, popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe.
Wskazania do hospitalizacji
Jeśli istnieją cechy ciężkiego przebiegu, np. zapalenie płuc.
Obowiązek zgłaszania
Podejrzenie lub rozpoznanie grypy podlega zgłoszeniu na druku ZLK-1 (w formie elektronicznej lub papierowej).
Grypa ptaków u ludzi lub grypa wywołana innymi szczepami pochodzenia zwierzęcego u ludzi.
Grypa wywołana nowym lub niesubtypowalnym szczepem wirusa.
Grypa (sezonowa) - wyłącznie w przypadku zachorowań potwierdzonych dodatnim wynikiem badań laboratoryjnych, mających na celu izolację wirusa grypy lub wykrycie kwasu nukleinowego wirusa grypy.
Leczenie
Ogólne informacje o leczeniu
U większości pacjentów leczenie objawowe jest wystarczające:6
odpoczynek w łóżku
zwiększone spożycie płynów
ew. anaglezja i środki przeciwgorączkowe
izolacja domowa przez 7 dni lub 24 godziny po ustąpieniu wszystkich objawów (należy wybrać dłuższą opcję).
W ciężkich przypadkach lub u pacjentów z grupy ryzyka rozpoczęcie leczenia przeciwwirusowego w ciągu 48 godzin. 7
W przypadku ciężkiego przebiegu lub znacznego pogorszenia stanu klinicznego, należy jak najszybciej rozpocząć leczenie oseltamiwirem.
Dotyczy wszystkich grup pacjentów, w tym kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz dzieci.
Pacjenci >12 lat: doustnie 75 mg 1–0–1 przez 5 dni
przy immunosupresji w razie potrzeby 150 mg 1–0–1 i rozważenie wydłużenie czasu trwania terapii
niemowlęta do 12. miesiąca życia: doustnie 3 mg/kg m.c. 2 razy na dobę.
Chemioprofilaktykę oseltamiwirem należy rozważyć u pacjentów wysokiego ryzyka mających kontakt z osobami zakażonymi.
Terapią drugiego wyboru jest zanamiwir (niedostępny w Polsce), np. w przypadku nietolerancji lub braku dostępności oseltamiwiru.
Jeśli to możliwe, należy unikać ogólnoustrojowego stosowania glikokortykosteroidów.
U hospitalizowanych pacjentów z naciekaniem płuca na zdjęciu RTG klatki piersiowej, należy zastosować wczesną i intensywną antybiotykoterapię oraz leczenie przeciwwirusowe.8
Podanie oseltamiwiru w ciągu 48 godzin od wystąpienia objawów9
Szybkie włączenie leków przeciwwirusowych, np. oseltamiwiru, jest również zalecane kobietom w ciąży.5
Nie stwierdzono korelacji między terapią a negatywnymi skutkami u matki lub dziecka.10
Profilaktyka
Ogólne zasady higieny
Unikanie podawania rąk, kaszlu, kichania.
Unikanie dotykania oczu, nosa lub ust.
Używanie i bezpieczna utylizacja jednorazowych chusteczek do nosa.
Odpowiednia wentylacja pomieszczeń.
Dokładne mycie rąk po kontakcie z innymi osobami, korzystaniu z urządzeń sanitarnych i przed jedzeniem, a także po kontakcie z przedmiotami lub materiałami, które mogą być zanieczyszczone wydzielinami z dróg oddechowych chorych osób (np. podczas opieki nad krewnymi — pościel lub bielizna osobista, naczynia, powierzchnie w pobliżu pacjentów).
Leczenie osób chorych na grypę, zwłaszcza pacjentów należących do jednej ze szczególnie wrażliwych grup ryzyka (ciąża, przewlekłe choroby podstawowe).
Osobom z gorączką zaleca się pozostanie w domu, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się zakażenia.
Unikanie bezpośredniego kontaktu z osobami, które mogą być chore.
Szczepienie
Skład szczepionek przeciwko grypie jest aktualizowany co roku. We wszystkich dostępnych w Polsce w sezonie 2024/2025 szczepionkach przeciwko grypie, występują antygeny wirusa grypy A(H1N1), zgodnie z zaleceniami WHO.11
Szczególowe dane dotyczące stosowania poszczególnych preparatów, zawierają charakterystyki produktu leczniczego poszczególnych szczepionek.
Szczepionki są refundowane w różnym zakresie, zgodnie z odpowiednimi rozporządzeniami Ministra Zdrowia.
Przebieg i rokowanie
Większość zakażeń miała przebieg podobny do grypy sezonowej.6
Globalnie, 80% zgonów wywołanych wirusem A(H1N1)pdm09, wystąpiło u osób poniżej 65. roku życia, co odróżnia tę epidemię od epidemii grypy sezonowej, gdzie zgony dotyczą głównie osób w wieku ≥65 lat.
Źródła
Wytyczne
World Health Organization (WHO). Recommended composition of influenza virus vaccines for use in the 2025-2026 northern hemisphere influenza season. 2025. www.who.int
Piśmiennictwo
Novel Swine-Origin Influenza A (H1N1) Virus Investigation Team, Dawood FS, Jain S, et al. Emergence of a novel swine-origin influenza A (H1N1) virus in humans. N Engl J Med 2009; 360: 2605-15. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Mena I, Nelson MI, Quezada-Monroy F, et al. Origins of the 2009 H1N1 influenza pandemic in swine in Mexico. eLife 2016; 5: e16777. www.ncbi.nlm.nih.gov
Myles PR, Semple MG, Lim WS, et al. Predictors of clinical outcome in a national hospitalised cohort across both waves of the influenza A/H1N1 pandemic 2009-2010 in the UK. Thorax 2012; 67(8): 709-17. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Jamieson DJ, Honein MA, Rasmussen SA, et al. H1N1 2009 influenza virus infection during pregnancy in the USA. Lancet 2009; 374(9688): 451-8. www.thelancet.com
Bronze MS. H1N1 Influenza (Swine Flu). Medscape, last updated May 18, 2020. emedicine.medscape.com
WHO. WHO guidelines for pharmacological management of pandemic (H1N1) 2009 influenza and other influenza viruses. Stand 2010. www.who.int
Jain S, Benoit SR, Skarbinski J, et al. Influenza-associated pneumonia among hospitalized patients with 2009 pandemic influenza A (H1N1) virus--United States, 2009. Clin Infect Dis 2012; 54(9): 1221-9. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Yu H, Liao Q, Yuan Y, et al. Effectiveness of oseltamivir on disease progression and viral RNA shedding in patients with mild pandemic 2009 influenza A H1N1: opportunistic retrospective study of medical charts in China. BMJ 2010; 341: c4779 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Greer LG, Sheffield JS, Rogers VL, et al. Maternal and neonatal outcomes after antepartum treatment of influenza with antiviral medications. Obstet Gynecol 2010; 115: 711-6. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
World Health Organization (WHO). Recommended composition of influenza virus vaccines for use in the 2025-2026 northern hemisphere influenza season. 2025. (dostęp 29.06.2025) www.who.int
Definicja: Zakaźna choroba dróg oddechowych, wywołana przez wirusa grypy H1N1 pochodzący od świń, przenoszona drogą kropelkową, rzadziej przez kontakt bezpośredni.