Definicja: Metanol jest metabolizowany w organizmie do formaldehydu, a następnie do kwasu mrówkowego, co powoduje kwasicę metaboliczną i może prowadzić do trwałego uszkodzenia oczu i niewydolności narządowej.
Częstość występowania: Zatrucia są zasadniczo bardzo rzadkie; często występuje kilka przypadków jednocześnie, jeśli kilka osób piło napoje alkoholowe zawierające metanol.
Objawy: Objawy pojawiają się z opóźnieniem w zależności od spożytej ilości. Hiperwentylacja i zaburzenia widzenia występują średnio 24 godziny po spożyciu. Inne objawy to zmęczenie, ból głowy, splątanie, zawroty głowy, nudności, wymioty i ból brzucha.
Wyniki: Wyniki badań przedmiotowych to zaburzenia świadomości i hiperwentylacja o różnym stopniu nasilenia.
Diagnostyka: Testy diagnostyczne polegają na pomiarze stężenia metanolu w surowicy i równowagi kwasowo-zasadowej, co wskazuje na kwasicę metaboliczną.
Leczenie: We wczesnej fazie aspiracja treści żołądkowej, leczenie kwasicy, ewentualnie podanie antidotum — fomepizolu, ewentualnie także kwasu folinowego; możliwe, że będzie konieczne wykonanie hemodializy.
Informacje ogólne
Definicja
Przypadkowe lub celowe spożycie metanolu może prowadzić do poważnych objawów zatrucia.
Metanol jest bezbarwną, lotną i wysoce łatwopalną cieczą o słabym, nieprzyjemnym zapachu. Zapach jest trudny do rozpoznania i nie można go odróżnić od zapachu etanolu.
Wczesne rozpoznanie i leczenie mają kluczowe znaczenie dla rokowania1.
Częstość występowania
Bardzo rzadkie
Nadal zdarzają się masowe zatrucia, gdy alkohole zawierające metanol wchodzą do obiegu lub są spożywane grupowo2.
Podczas pandemii COVID-19 na całym świecie odnotowano dużą liczbę zatruć metanolem, częściowo z powodu spożycia środków dezynfekujących.
Etiologia i patogeneza
Metanol jest składnikiem różnych substancji, takich jak środki przeciw zamarzaniu lub paliwo do modeli samochodów i samolotów3.
Może być również dodawany do napojów zawierających alkohol, zwykle w wyniku niewłaściwej produkcji4.
Wchłanianie następuje przez spożycie, wdychanie lub przez skórę4.
Działanie odurzające metanolu jest słabsze niż etanolu.
Patofizjologia
Rozkład
30–60% wchłoniętego metanolu jest wydychane w postaci niezmienionej.
Odbywa się z udziałem dehydrogenazy alkoholowej w wątrobie do formaldehydu (okres półtrwania <1 min) i dalej do kwasu mrówkowego — kwas mrówkowy jest szkodliwym metabolitem>1.
Potrzeba 15–72 godzin, zanim w organizmie nagromadzi się wystarczająca ilość kwasu mrówkowego, aby wywołać początkowe objawy, takie jak hiperwentylacja (w celu skompensowania kwasicy) i zaburzenia widzenia3.
W przypadku łączenia etanolu i metanolu
Etanol i metanol konkurują o ten sam enzym metabolizujący (dehydrogenazę alkoholową), ale etanol charakteryzuje się wyższym powinowactwem.
Dlatego jednoczesne spożywanie etanolu powoduje osłabienie działania metanolu3.
Narażone obszary
Najbardziej zagrożone są nerwy wzrokowe i skorupa (jądra podstawne mózgu).
Uszkodzenie prowadzi do zaniku nerwu wzrokowego i/lub objawów parkinsonizmu.
Dawka śmiertelna
Dawka śmiertelna wynosi 30–200 ml (ok. 1 g/kg masy ciała), ślepota już po 4–15 ml.
Śmiertelne stężenie metanolu wynosi 100–250 mg/100 ml krwi.
Jeśli metanol nie zostanie zmetabolizowany, organizm wydala go w postaci niezmienionej z moczem i wydychanym powietrzem z okresem półtrwania wynoszącym 48–54 godziny1.
Czynniki predysponujące
Niedobór kwasu foliowego prowadzi do zahamowania rozkładu kwasu mrówkowego.
Narażenie zawodowe
ICD-10
X4 Wypadkowe zatrucie przez narażenie na działanie szkodliwych substancji
T51.1 Toksyczne skutki działania alkoholu: Metanol
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Głównym objawem zatrucia metanolem jest kwasica metaboliczna z wysoką osmolalnością i luką anionową.
Diagnostyka różnicowa
Zatrucie innym czynnikiem
Wpływ innej przyczyny na OUN
Wywiad lekarski
Objawy często pojawiają się późno, w zależności od spożytej ilości. Od spożycia do wystąpienia objawów mijają średnio 24 godziny, choć możliwy jest również znacznie wcześniejszy lub późniejszy początek objawów3.
W przypadku jednoczesnego spożycia metanolu i etanolu czas do wystąpienia objawów może wydłużyć się do kilku dni.
Najczęściej zgłaszane są zaburzenia widzenia.
Inne objawy obejmują zmęczenie, ból głowy, splątanie, zawroty głowy, nudności, wymioty, hiperwentylację i ból brzucha.
W najcięższych przypadkach dochodzi do deficytów neurologicznych (zwykle parkinsonizmu), ślepoty, śpiączki, drgawek i zatrzymania akcji oddechowej.
Wyjaśnienie możliwych zachowań ryzykownych
Celowe spożycie może być ukrywane z powodu poczucia wstydu, dlatego tak ważne jest zebranie odpowiedniego wywiadu lekarskiego.
Podanie: ilość, ramy czasowe, czy pacjent jest pozbawiony zahamowań wskutek spożycia?
Czy pacjent przyjmował dodatkowo leki lub narkotyki? Co i w jakiej ilości?
Czy zatrucie może dotyczyć innych osób?
Czy dana osoba ma przewlekły problem alkoholowy? Tacy pacjenci mogą tolerować większą ilość metanolu, zanim wystąpią objawy zatrucia.
Do zatrucia może również dojść podczas prac w przemyśle, ewentualnie wskutek wchłaniania przezskórnego lub wdychania.
Badanie przedmiotowe
Krótko po spożyciu mogą nie występować żadne nieprawidłowości.
W dalszym przebiegu występują:
różne stopnie zamroczenia
hiperwentylacja. Typowy „oddech Kussmaula” można zaobserwować dopiero w późniejszych stadiach (objawy kwasicy).
Antidotum — fomepizol jest skutecznym inhibitorem dehydrogenazy alkoholowej1,3.
Wczesne podanie może zastąpić hemodializę.
W zależności od stanu klinicznego hemodializę można też rozpocząć równolegle.
Ze względu na konkurencyjne hamowanie enzymów w leczeniu stosuje się również etanol, ale ma on mniej korzystny stosunek skuteczności do działań niepożądanych3.
Zapobieganie
Należy upewnić się, że płyny zawierające metanol są przechowywane w miejscu niedostępnym dla dzieci. Butelki powinny być oznakowane, aby nie pomylić metanolu z etanolem.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
Przebieg objawów
początkowo lekkie odurzenie
następnie ból głowy, zmęczenie i nudności, stopniowo rozwijające się zaburzenia widzenia (zamglone widzenie, zaburzenia widzenia barw), zmienne objawy neurologiczne, ewentualnie rozlany ból brzucha i duszność, obrzęk płuc/mózgu, rozszerzone źrenice, niereagujące na światło
później drgawki i w końcu porażenie mięśni oddechowych
Sivilotti MLA, Winchester JF. Methanol and ethylene glycol poisoning. Wolters Kluwer 2017; UpToDate, last updated Dec 05, 2016. www.uptodate.com
Müller D, Desel H. Common causes of poisoning— etiology, diagnosis and treatment.. Dtsch Arztebl Int 2013; 110(41): 690-700. doi:10.3238/arztebl.2013.0690 DOI
Rietjens SJ, de Lange DW, Meulenbelt J. Ethylene glycol or methanol intoxication: which antidote should be used, fomepizole or ethanol? Neth J Med. 2014 Feb;72(2):73-9 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Definicja: Metanol jest metabolizowany w organizmie do formaldehydu, a następnie do kwasu mrówkowego, co powoduje kwasicę metaboliczną i może prowadzić do trwałego uszkodzenia oczu i niewydolności narządowej.
Pierwsza pomoc/Nagłe wypadki
Zatrucie metanolem
/link/5e0c0ac0e9b849ecb636dde33afafd66.aspx
/link/5e0c0ac0e9b849ecb636dde33afafd66.aspx
zatrucie-metanolem
SiteDisease
Zatrucie metanolem
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.de (patched by linkmapper)no