Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zespół przedmiesiączkowy (premenstrual syndrome — PMS)

Streszczenie

  • Definicja: Powtarzające się dolegliwości natury psychicznej i/lub somatycznej, które występują w poowulacyjnej (lutealnej) fazie cyklu miesiączkowego.
  • Częstość występowania: Łagodne do umiarkowanych objawy PMS występują u 20–32% wszystkich kobiet, a przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (premenstrual dysphoric disorder — PMDD) u 1–5%.
  • Objawy: Często występują zarówno objawy fizyczne, jak i psychiczne, które mogą się znacznie różnić. Pojawia się drażliwość, wahania nastroju, wzdęcia, ból w klatce piersiowej i przyrost masy ciała.
  • Wyniki: Prawidłowe wyniki badania lekarskiego.
  • Diagnostyka: Badania dodatkowe nie wnoszą szczególnej korzyści.
  • Leczenie: Istnieją niezliczone metody leczenia, ale efekty niewielu z nich są dobrze udokumentowane. Wskazane może być stosowanie leków z grupy SSRI lub doustnych środków antykoncepcyjnych o przedłużonym cyklu.

informacje ogólne

Definicja

  • Zespół przedmiesiączkowy/PMS
    • Nawracające dolegliwości natury psychicznej i/lub somatycznej, które występują w poowulacyjnej (lutealnej) fazie cyklu miesiączkowego i wpływają na codzienne życie kobiet1.
  • Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne/PMDD
    • ciężka postać PMS charakteryzująca się drażliwością i wewnętrznym napięciem (American Psychiatric Association)

częstość występowania

  • Od 80 do 95% kobiet doświadcza niewielkich fizycznych i emocjonalnych objawów lub zmian przedmiesiączkowych, ale nie wystarczają one do rozpoznania PMS2.
  • Raporty na temat chorobowości różnią się, ponieważ nie ma zdefiniowanych kryteriów dla tego problemu, ale szacuje się, że PMS dotyka do 12% kobiet, podczas gdy PMDD występuje u ok. 1–5% kobiet.

Etiologia i patogeneza

  • Etiologia nie jest jasna. Może być wieloczynnikowa i złożona.
  • Objawy występują w fazie lutealnej po owulacji i ustępują wraz z nadejściem miesiączki.
  • Kobiety cierpiące na PMS lub PMDD wydają się mieć większą wrażliwość fizjologiczną podczas prawidłowych cyklicznych zmian poziomu estrogenu i progesteronu; u kobiet tych występuje również więcej objawów3.
    • Czynniki genetyczne wydają się odgrywać rolę w nadwrażliwości na hormony płciowe4.
  • Stężenie hormonów płciowych nie jest podwyższone u kobiet z PMS3.
    • Jest to raczej reakcja organizmu na wahania hormonalne, która jest inna u kobiet z PMS niż u tych, u których zespół nie występuje3.
  • Wpływ na OUN
    • Hormony płciowe i receptory hormonów znajdują się w kilku obszarach mózgu, które regulują emocje i zachowanie, w tym w ciele migdałowatym5.
    • Wahania nastroju mogą być spowodowane wpływem estrogenu i progesteronu na neuroprzekaźniki, takie jak serotonina, kwas gamma-aminomasłowy lub układ dopaminowy.
    • Receptory serotoninowe reagują na estrogen i progesteron6.

ICD-10

  • N94 Ból i inne stany związane z żeńskimi narządami płciowymi i cyklem miesiączkowym
    • N94.3 Zespół napięcia przedmiesiączkowego

diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Sekcję opracowano na postawie tego źródła3.
  • Objawy występują w drugiej połowie cyklu, do 2 tygodni przed miesiączką i w większości cykli menstruacyjnych.
  • Objawy ustępują wkrótce po rozpoczęciu krwawienia miesiączkowego i nie występują w fazie folikularnej.
    • Zależność od fazy cyklu powinna być udokumentowana podczas wielokrotnych obserwacji przez lekarzy i/lub pacjentkę (kalendarzyk PMS).
  • Zespół ten prowadzi do ograniczenia funkcjonowania w codziennych czynnościach i/lub relacjach społecznych i/lub powoduje dyskomfort, cierpienie emocjonalne lub fizyczne.
  • Objawy nie są spowodowane pogorszeniem innych psychicznych lub fizycznych chorób przewlekłych, ale może ono wystąpić w tym samym czasie.

Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne3

  • A. Co najmniej pięć objawów (z kategorii B i C) występuje w wyżej wymienionym okresie w zależności od fazy cyklu.
  • B. Występuje co najmniej jeden z poniższych objawów:
    1. wyraźna niestabilność emocjonalna (np. wahania nastroju, nagły smutek, płacz, zwiększona wrażliwość na odrzucenie)
    2. wyraźna drażliwość, gniew lub nasilone konflikty interpersonalne
    3. wyraźny nastrój depresyjny, poczucie beznadziejności lub myśli obniżające samoocenę
    4. znaczny niepokój, napięcie i/lub uczucie drażliwości i nerwowości
  • C. Ponadto występuje przynajmniej jeden z poniższych objawów. Wraz z objawami z kryterium B musi występować łącznie pięć objawów:
    1. zmniejszone zainteresowanie zwykłymi czynnościami
    2. uczucie niezdolności do koncentracji
    3. letarg, męczliwość lub znaczna utrata energii
    4. znaczące zmiany apetytu, przejadanie się lub apetyt na określone pokarmy
    5. bezsenność lub hipersomnia
    6. poczucie przytłoczenia lub utraty kontroli
    7. objawy fizyczne, takie jak tkliwość lub obrzęk piersi, ból stawów lub mięśni, uczucie wzdęcia, przyrost masy ciała

Różicowanie

Wywiad lekarski

  • Zazwyczaj występują zarówno objawy fizyczne, jak i psychiczne, a ich charakter może być bardzo zróżnicowany.
  • Objawy zwykle pojawiają się w momencie owulacji lub wkrótce po niej i ustępują w trakcie miesiączki lub po niej, po czym następuje okres bezobjawowy do następnej owulacji.
  • Pacjentka powinna prowadzić dzienniczek objawów przez co najmniej dwa cykle miesiączkowe5.

Dolegliwości natury psychicznej

  • Najczęstsze objawy to drażliwość, wahania nastroju, depresja, niepokój, wewnętrzne napięcie, agresja, napady płaczu, trudności z koncentracją, niepokój, problemy ze snem i poczucie utraty kontroli
  • W przeciwieństwie do innych zaburzeń afektywnych, w ciężkich przypadkach PMS/PMDD pacjentki zgłaszają raczej niestabilność nastroju i drażliwość, a nie depresję i zmniejszone zainteresowanie7.

Dolegliwości somatyczne

  • Bolesność piersi, uczucie wzdęcia, zwiększony obwód brzucha, uderzenia gorąca, ew. mogą występować przyrost masy ciała i obrzęki, bóle głowy w tym migreny, bóle podbrzusza, napady głodu, zmiany skórne (trądzik), dyspareunia, zmęczenie i bóle pleców1,3.
  • Przyrost masy ciała może również wystąpić bez PMS i niekoniecznie jest objawem tego zespołu.
  • Objawy mogą się różnić w zależności od miesiąca.

Konsekwencje

  • Dolegliwości mają wpływ na codzienne życie1. 
  • W sferze społecznej i zawodowej mogą wystąpić problemy wtórne1.
  • W szczególnie ciężkich przypadkach u kobiet w tej fazie cyklu pojawiają się myśli samobójcze8.

Badanie fizykalne

  • Prawidłowe wyniki badania lekarskiego

Wskazania dla skierowania do specjalisty

  • Skierowanie do gabinetu ginekologicznego w przypadku ciężkich lub opornych na leczenie objawów
  • Skierowanie do psychoterapeuty lub psychiatry może być wskazane w przypadku PMDD.

Leczenia

Cele terapii

  • Uzyskanie informacji i akceptacja zespołu
  • złagodzenie objawów,
  • poprawa jakości życia,

Ogólne informacje o leczeniu

  • W przypadku łagodnych postaci zespołu napięcia przedmiesiączkowego zalecana może być interwencja dotycząca stylu życia, terapia poznawczo-behawioralna i/lub alternatywne metody medyczne; w przypadku cięższych postaci zalecana jest farmakoterapia i/lub psychoterapia3.
  • Niektóre formy leczenia są empiryczne, tylko nieliczne są naukowo udowodnione1,6.
  • Jeśli konieczne jest jednoczesne stosowanie antykoncepcji, metodą pierwszego wyboru może być złożona antykoncepcja doustna z drospirenonem i etylestradiolem3.
  • Przy PMS i PMDD mogą być wskazane leki przeciwdepresyjne.
    • Efekt profilaktyczny SSRI jest dobrze udokumentowany6.
  • Wykazano lepszy długoterminowy efekt terapii poznawczo-behawioralnej niż w przypadku fluoksetyny6.

Zalecenia dla pacjentek

  • Dowody na wpływ aktywności fizycznej i technik relaksacyjnych są ograniczone, ale te środki są zalecane3,6.
  • Joga również wydaje się mieć pozytywny wpływ na dolegliwości3.

Leczenie farmakologiczne

  • SSRI
    • Należą do leków pierwszego wyboru3,6.
    • Te leki okazały się skuteczne i są wskazane w przypadku ciężkiego PMS i PMDD (Ia)6,9.
    • SSRI mogą mieć pozytywny wpływ, szczególnie w przypadku przygnębienia i PMS.
    • brak pewnej różnicy w działaniu między sertraliną, paroksetyną, citalopramem i escitalopramem (Ia)9
    • Wykazano, że krótkoterminowe leczenie w okresach dyskomfortu (10–14 dni) jest tak samo skuteczne jak leczenie długoterminowe9.
    • Przykładowo: przyjmowanie 10 mg citalopramu na dobę w fazie objawowej, ew. zwiększenie dawki3
    • Stosowanie w przypadku przeciwwskazań do stosowania złożonych doustnych środków antykoncepcyjnych lub jeśli antykoncepcja nie jest pożądana, lub w skojarzeniu z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi, jeśli są one niewystarczające3.
  • Złożone doustne środki antykoncepcyjne
    • Wykazano, że złożone doustne środki antykoncepcyjne zawierające progestagen, drosperydon i etyloestradiol mają korzystny wpływ na PMDD5,10.
      • Preparaty jednofazowe wydają się działać lepiej niż preparaty sekwencyjne3.
      • Ciągłe stosowanie może być brane pod uwagę, jeśli efekt cyklicznego użytkowania jest niewystarczający3.
      • Przy podejmowaniu decyzji o leczeniu należy wziąć pod uwagę zwiększone ryzyko zakrzepicy podczas przyjmowania złożonych doustnych środków antykoncepcyjnych.
  • Gestageny
    • Czasami stosowane na próbę. Nie ma wiarygodnych dowodów na skuteczność5,11.
    • Hormonalne wkładki wewnątrzmaciczne mogą również powodować objawy napięcia przedmiesiączkowego w ramach reakcji niepożądanych6.
  • Estrogen
    • Badania dotyczące estrogenu przyjmowanego doustnie lub w postaci plastrów są niskiej jakości5.
      • Leczenie powinno być skojarzone z niską dawką progestagenu w celu ochrony przed rozrostem endometrium6.
  • agonisty GnRh
    • Stosuje się je, jeśli złożone doustne środki antykoncepcyjne i/lub SSRI nie prowadzą do poprawy objawów3.
    • Powodują zahamowanie czynności jajników.
      • W przypadku długotrwałej terapii zaleca się jednoczesne podawanie estrogenu (ewentualnie w połączeniu z progesteronem) oraz witaminy D i wapnia ze względu na zwiększone ryzyko osteoporozy3.
    • Zalecanie stosowania tych substancji powinno być zarezerwowane dla ginekologów3.
  • diuretyki
    • Spironolakton jest jedynym lekiem moczopędnym, który, jak udowodniono, łagodzi objawy PMS, zwłaszcza ból piersi i wzdęcia, ale także dolegliwości afektywne6.
      • np. 100 mg na dobę od 12. dnia cyklu do miesiączki (stosowanie poza wskazaniami rejestracyjnymi)3
  • Węglan wapnia
    • Przyjmowanie 500–1200 mg na dobę w ostatniej fazie cyklu zmniejsza dolegliwości przedmiesiączkowe1,5.
  • Witamina D
    • Dowody na skuteczność są niepewne1,12.
  • witaminy B6 (pirydoksyny)
    • Prawdopodobnie łagodzi dolegliwości przedmiesiączkowe, ale dowody są słabe (Ia)3,6.
    • Działanie toksyczne może wystąpić nawet przy dawkach mniejszych niż 200 mg na dobę3.
      • zalecana dawka dobowa 25–100 mg
  • magnezu
    • Badania wykazały sprzeczne wyniki6.
    • Może mieć wpływ na zatrzymanie wody w organizmie2.
  • NLPZ
    • Nie wykazują przekonującego działania, zwłaszcza w przypadku mastalgii1.
    • stosowanie w celu kontroli objawów bólowych3
  • Fitoterapia
    • niepokalanek mnisi (Vitex agnus castus): wyższość nad placebo6
    • Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) wykazuje mieszane wyniki3.
    • Hypericum perforatum (dziurawiec zwyczajny) ma pewne zalety3.
  • akupunkturę
    • Może mieć wpływ na objawy fizyczne i psychiczne zgodnie z przeglądem Cochrane, ale jakość włączonych do przeglądu badań jest niska lub bardzo niska13.

Leczenie psychoterapeutyczne

  • Terapia poznawczo-behawioralna wydaje się być skuteczna i działać lepiej długoterminowo niż leki z grupy SSRI1,6.

Leczenie chirurgiczne

  • Obustronne wycięcie jajników jest zarezerwowane dla ciężkich przypadków opornych na leczenie3.

Przebieg, powikłania i rokowanie

przebieg

  • Istnieją duże indywidualne różnice w czasie trwania, nasileniu i intensywności.
  • Objawy przedmiesiączkowe ustępują w okresie ciąży i menopauzy6.

powikłania

Rokowania

  • Objawy ustają wraz z menopauzą.
  • Objawy zwykle powracają po zaprzestaniu leczenia. Wyjątkiem jest obustronne wycięcie jajnika.

Dalsze postępowanie

  • Ocena skuteczności rozpoczętej terapii

informacje dla pacjentów

O czym należy poinformować pacjentki?

  • Informacje o obrazie klinicznym i możliwościach leczenia w zależności od stopnia ciężkości choroby

Informacje dla pacjentów w Deximed

Quellen

Literatur

  1. Hofmeister S, Bodden S. Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder. Am Fam Physician 2016; 94: 236-40. www.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Yonkers KA, O'Brien PM, Eriksson E. Premenstrual syndrome. Lancet 2008; 371: 1200-10. PubMed
  3. Phillips NA, Bachmann G. Premenstrual syndrome and dysphoric disorder. BMJ Best Practice, Last updated: 16 Aug 2022. bestpractice.bmj.com
  4. Dubey N, Hoffman JF, Schuebel K, Yuan Q, Martinez PE, Nieman LK, Rubinow DR, Schmidt PJ, Goldman D. The ESC/E(Z) complex, an intrinsic cellular molecular pathway differentially responsive to ovarian steroids in Premenstrual Dysphoric Disorder, Molecular Psychiatry, January 3, 2016. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Yonkers KA, Simoni MK. Premenstrual disorders. Am J Obstet Gynecol 2018; 218: 68-74. pmid:28571724 www.ncbi.nlm.nih.gov
  6. Green LJ, O'Brien PMS, Panay N, Craig M on behalf of the Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. Management of premenstrual syndrome. BJOG 2017; 124: 73-105. pmid:27900828 www.ncbi.nlm.nih.gov
  7. Epperson CN, Steiner M, Hartlage A, et al. Premenstrual Dysphoric Disorder: Evidence for a New Category for DSM-5. Am J Psychiatry 2012; 169: 465-75. pmid:22764360 www.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Prasad D, Wollenhaupt-Aguiar B, Kidd KN, et al. Suicidal risk in women with premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder: a systematic review and meta-analysis. J Womens Health (Larchmt). 2021 Dec;30(12):1693-707. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  9. Marjoribanks J, Brown J, O'Brien PMS, Wyatt K. Selective serotonin reuptake inhibitors for premenstrual syndrome. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013, Issue 6. Art. No.: CD001396. DOI: 10.1002/14651858.CD001396.pub3. DOI
  10. Lopez LM, Kaptein AA, Helmerhorst FM. Oral contraceptives containing drospirenone for premenstrual syndrome. Cochrane Database of Systematic Reviews 2012, Issue 2. Art. No.: CD006586. DOI: 10.1002/14651858.CD006586.pub4. DOI
  11. Ford O, Lethaby A, Roberts H, Mol BWJ. Progesterone for premenstrual syndrome. Cochrane Database of Systematic Reviews 2012, Issue 3. Art. No.: CD003415. DOI: 10.1002/14651858.CD003415.pub4. DOI
  12. Bertone-Johnson ER, Chocano-Bedoya PO, Zagarins SE, Micka AE, Ronnenberg AG. Dietary vitamin D intake, 25-hydroxyvitamin D3 levels and premenstrual syndrome in a college-aged population. J Steroid Biochem Mol Biol 2010; 121: 434-7. PubMed
  13. Armour M, Ee CC, Hao J, Wilson TMarie, Yao SS, Smith CA. Acupuncture and acupressure for premenstrual syndrome. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 8. Art. No.: CD005290. DOI: 10.1002/14651858.CD005290.pub2 www.cochranelibrary.com
  14. Sammon CI, Nazareth I, Petersen I. Recording and treatment of premenstrual syndrome in UK general practice: a controlled retrospective cohort study. BMJ Open 2016. pmid: 26993623 www.ncbi.nlm.nih.gov
  15. Potter J, Bouyer J, Trussell J, Moreau C. Premenstrual syndrome prevalence and fluctuation over time: results from a French population-based survey. J Womens Health (Larchmt). 2009;18(1):31–39. www.ncbi.nlm.nih.gov
  16. Whelan AM, Jurgens TM, Naylor H. Herbs, vitamins and minerals in the treatment of premenstrual syndrome: a systematic review. Can J Clin Pharmacol 2009; 16: e407-e429. www.ncbi.nlm.nih.gov

Autor*innen

  • Franziska Jorda, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin und für Viszeralchirurgie, Kaufbeuren
N94; N943
premenstruell tensjon premenstruelt syndrom (pms) Premenstruelt syndrom Zespół przedmiesiączkowy (PMS) Zespół przedmiesiączkowy
PMS Objawy PMS PMDD Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne
Zespół przedmiesiączkowy (premenstrual syndrome — PMS)
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Powtarzające się dolegliwości natury psychicznej i/lub somatycznej, które występują w poowulacyjnej (lutealnej) fazie cyklu miesiączkowego. Częstość występowania: Łagodne do umiarkowanych objawy PMS występują u 20–32% wszystkich kobiet, a przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (premenstrual dysphoric disorder — PMDD) u 1–5%.
Ginekologia
Zespół napięcia przedmiesiączkowego
/link/53f466684f0d4d66bbd65dc57c2b9769.aspx
/link/53f466684f0d4d66bbd65dc57c2b9769.aspx
zespol-napiecia-przedmiesiaczkowego
SiteDisease
Zespół napięcia przedmiesiączkowego
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.deno (patched by linkmapper)
pl
pl
pl