Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Rak sromu

Streszczenie

  • Definicja: Guz złośliwy wywodzący się z różnych komórek sromu. Przeważają raki płaskonabłonkowe. Do czynników ryzyka należą m.in. zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) lub choroby przewlekłe, takie jak liszaj twardzinowy. 
  • Częstość występowania: Rak sromu jest czwartym najczęściej występującym nowotworem ginekologicznym. zapadalność około 8/100.000.
  • Objawy: Miejscowe swędzenie, uczucie pieczenia, ból lub owrzodzenie, słabo gojące się rany. Wczesne stadium często bez objawów. 
  • Wyniki: Guzy są zwykle widoczne i wykrywane podczas badań ginekologicznych; często są to zmiany brodawkowate i ew. rany i krwawienia.
  • Rozpoznanie: Potwierdza się na podstawie biopsji (w razie konieczności wycięcie) i badania histologicznego.
  • Leczenie: Koncepcja terapii multimodalnej. Podstawową terapią jest usunięcie chirurgiczne, w razie potrzeby uzupełnione radioterapią i/lub chemoterapią. 

informacje ogólne

Definicja

  • Nowotwór złośliwy wywodzący się z różnych komórek sromu 
    • W większości przypadków (>95%) są to raki płaskonabłonkowe.
      • Niniejszy artykuł odnosi się głównie do diagnostyki i leczenia raka płaskonabłonkowego sromu.
    • Czerniaki, raki podstawnokomórkowe, gruczolakoraki, mięsaki i raki gruczołów Bartholina są znacznie rzadsze.
  • Zazwyczaj zajęte są wargi sromowe większe, rzadziej wargi sromowe mniejsze lub okolice łechtaczki. 

częstość występowania

  • Rak sromu jest czwartym najczęściej występującym nowotworem ginekologicznym (po raku endometrium-, jajnikaszyjki macicy)1.
  • zapadalność około 8/100 000 (z tendencją wzrostową)
  • U młodszych kobiet często związany z HPV (wiek zachorowania 35–65 lat)1
  • Rak niezwiązany z HPV występuje częściej u starszych kobiet (wiek zachorowania 55–85 lat)1.

Etiologia i patogeneza

  • U starszych kobiet: związek z chorobami przewlekłymi, takimi jak np. liszaj twardzinowy i zanikowy
  • U młodszych kobiet: związek z zakażeniami wirusem HPV, przede wszystkim HPV typu 16, a następnie typu 33 i 182

histologia,

Zróżnicowanie histologiczne

  • W >95% przypadków rak sromu to rak płaskonabłonkowy (nierogowaciejący i rogowaciejący)
  •   5% przypadków występują raki podstawnokomórkowe.
  • Nowotwory wywodzące się z gruczołów Bartholina lub czerniaki złośliwe występują bardzo rzadko.

Nowotwór nabłonka sromu (vulval intraepithelial neoplasia — VIN) 

  • Stany przedrakowe sromu, możliwa transformacja w raka 
  • Klasyczny VIN (uVIN)3
    • powyżej 90% zmian przedrakowych
    • głównie młodsze kobiety 
    • głównie związany z HPV
    • W ramach zmian związanych z HPV rozróżnia się:
      • śródnabłonkowe zmiany płaskonabłonkowe o niskim stopniu złośliwości (LSIL), fakultatywne zmiany przedrakowe oraz
      • śródnabłonkowe zmiany płaskonabłonkowe o wysokim stopniu złośliwości (HSIL), pewność co do zmiany przedrakowej
        • LSIL są również określane jako VIN I.
        • HSIL są również znane jako VIN II lub VIN III.
    • 80% zmian HSIL przekształca się w przebiegu w nierogowaciejącego raka płaskonabłonkowego1.
  • Zróżnicowany VIN (dVIN)3:
    • od 2 do 10% zmian przedrakowych
    • głównie starsze kobiety
    • zmiany niezwiązane z HPV
    • U 35% pacjentek rozwija się rak płaskonabłonkowy rogowaciejący3.

Choroba Pageta sromu

Klasyfikacja TNM

  • Klasyfikacja T
    • Tis: śródnabłonkowa neoplazja sromu VIN II/III
    • T1: guz ograniczony do sromu i krocza
      • T1a: guz ≤2 cm i zajęcie zrębu <1 mm>
      • T1b: guz >2 cm lub zajęcie zrębu >1 mm
    • T2: naciekanie dolnej jednej trzeciej cewki moczowej lub dolnej jednej trzeciej pochwy lub odbytu
    • T3: naciekanie górnych dwóch trzecich cewki moczowej lub górnych dwóch trzecich pochwy lub błony śluzowej odbytu, pęcherza moczowego lub odbytnicy lub guz jest przytwierdzony do kości miednicy.
      • Uwaga: Kryteria T3 nie są stosowane w klasyfikacji FIGO, gdzie są klasyfikowane jako T4.
  • Klasyfikacja N
    • N1: przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych o następującej charakterystyce:
      • N1a: 1 lub 2 przerzuty < 5 mm
      • N1b: 1 przerzut ≥5 mm
    • N2: regionalne przerzuty
      • N2a: ≥3 przerzuty, każdy <5 mm>
      • N2b: ≥2 przerzuty ≥5 mm
      • N2c: przerzuty z rozprzestrzenieniem zewnątrztorebkowym
    • N3: utrwalone lub owrzodzone regionalne przerzuty
  • Klasyfikacja M
    • M1: odległe przerzuty (w tym przerzuty do węzłów chłonnych miednicy

Klasyfikacja FIGO

  • FIGO 0: Tis N0
  • FIGO I: T1 N0
    • IA: T1a N0
    • IB: T1b N0
  • FIGO II: T2 N0
  • FIGO III
    • IIIA: T1–2 N1a–b
    • IIIB: T1–2 N2a–b
    • IIIC: T1–2 N2c
  • IV stopnia w skali FIGO 
    • IVA: T1–2 N3, T3 każdy N
    • IVB: każdy T, każdy N, M1

Rozprzestrzenianie się raka sromu

  • Przeważnie miejscowy destrukcyjny wzrost w otaczającej tkance
  • Przerzuty limfogenne często do regionalnych węzłów chłonnych (pachwinowe węzły chłonne), ale mogą również występować przerzuty do węzłów chłonnych wzdłuż naczyń biodrowych i aorty.
  • Rzadkie przerzuty odległe, występowanie w późnych stadiach choroby
    • skóra, tkanka podskórna np. ściany brzucha lub uda, a także narządów wewnętrznych

Czynniki predysponujące

czynników ryzyka

Zapobieganie i wczesne wykrywanie

  • Regularne badania ginekologiczne 
    • Nie ma swoistych badań przesiewowych w kierunku raka sromu.
  • Szczepienie przeciwko HPV w wieku od 9 do 14 lat 
    • W znacznym stopniu zapobiega rozwojowi raka sromu wywołanego przez HPV. 
  • Nie zaleca się szczepień przy istniejących już zmianach związanym z HPV. 

ICD-10

  • C51 Nowotwór złośliwy sromu
    • C51.0 Warga sromowa większa
    • C51.1 Warga sromowa mniejsza
    • C51.2 Łechtaczka
    • C51.8 Zmiana przekraczająca granice jednego umiejscowienia w obrębie sromu
    • C51.9 Srom, umiejscowienie nieokreślone

diagnostyka 

Kryteria diagnostyczne

  • Obserwacja i badanie palpacyjne zwykle wystarczają do ustalenia (podejrzewanego) rozpoznania.
  • Biopsja i badania histopatologiczne u specjalistów potwierdzają rozpoznanie.

Różicowanie

  • Etapy poprzedzające raka sromu (VIN)
  • Wypryski lub zakażenia
  • Łagodne guzy
  • Kłykciny
  • Cysty 

Diagnostyka w gabinecie lekarza rodzinnego

Wywiad lekarski

  • Uporczywe swędzenie i uczucie pieczenia jako główny objaw1
  • Ból krocza
  • Dysuria, jeśli guz znajduje się w pobliżu cewki moczowej.
  • Wyczuwalne i widoczne zmiany
  • Rzadko krwawienie lub wydzielina pochwowa
  • Świąd
  • Brak objawów u 50% pacjentek 

Badanie fizykalne

  • Przeważnie widoczny guz, ew. z niegojącymi się zmianami
    • często zmiany przypominające brodawki lub wyprysk
    • ew. zmiany pigmentowe 
    • Rogowacenie białe sromu jest objawem nieswoistym.
  • Możliwe wyczuwalne regionalne węzły chłonne (zwłaszcza w pachwinie)

Dalsza diagnostyka u specjalisty

Podstawowe informacje

  • Badanie ginekologiczne, uzupełnione o kolposkopię w celu wykluczenia zmian związanych z HPV na szyjce macicy5
  • Palpacja sromu, odbytnicy i pachwin
  • Wyjaśnienie histologiczne wszystkich podejrzanych obszarów za pomocą biopsji gruboigłowej
  • uwaga: biopsja wycinkowa jest obowiązkowa w przypadku wszystkich zmian barwnikowych charakterystycznych dla czerniaka.

Badania przedterapeutyczne w przypadku potwierdzonego zajęcia

  • Badanie ginekologiczne całego obszaru anogenitalnego
  • Określenie klinicznej wielkości guza (wulwoskopia w ramach przygotowań do operacji)
  • Określenie głębokości nacieków
  • Określenie umiejscowienia i zasięgu guza
  • Badanie regionalnych kanałów drenażu limfatycznego

Obrazowanie zależne od stadium

  • W przypadku guzów o średnicy >2 cm lub naciekania cewki moczowej, pochwy lub odbytu
  • W przypadku wzrostu międzynarządowego
    • endoskopia (zajęcie błony śluzowej?)
    • RM do miejscowej diagnostyki środowiskowej i oceny węzłów chłonnych w pachwinach, udach i miednicy
  • Poszukiwanie odległych przerzutów 
    • TK klatki piersiowej/jamy brzusznej
    • tylko w przypadku zaawansowanego raka sromu (FIGO >II)
    • Zapadalność pierwotnych przerzutów wynosi przy:
      • <3 zajętych węzłach — 3,8%>
      • >3 zajętych węzłach — 66%

Wskazania dla skierowania do specjalisty

  • W przypadku podejrzenia guza złośliwego sromu lub etapów poprzedzających

Leczenia

Ogólne informacje o leczeniu 

  • Leczenie w miarę możliwości w specjalistycznym ośrodku
  • Leczenie chirurgiczne jest główną metodą leczenia pierwotnego raka sromu, ale jest również stosowane w przypadku nawrotu. 
  • Radioterapia jako alternatywa dla leczenia chirurgicznego, w razie potrzeby w skojarzeniu z chemoterapią
    • Radioterapia adjuwantowa może być wskazana w przypadku przerzutów do węzłów chłonnych.
  • W przypadku guzów nieoperacyjnych, jako opiekę paliatywną można rozważyć cytostatyki i/lub napromienianie.

Terapia etapów poprzedzających 

VIN i choroba Pageta

  • uVIN/LSIL (= śródnabłonkowe zmiany płaskonabłonkowe o niskim stopniu złośliwości):
    • bez objawów: regularne kontrole w szpitalu, warunek odpowiedniego przestrzegania schematu 
    • z objawami: leczenie analogiczne do zmian HSIL i dVIN
  • uVIN/HSIL (= śródnabłonkowe zmiany płaskonabłonkowe o wysokim stopniu złośliwości) i dVIN:
    • usunięcie w histologicznie zdrowej tkance przez wycięcie
      • alternatywnie: odparowanie laserem
      • lub terapia imikwimodem6
      • lub Terapia fotodynamiczna
    • leczenie eksperymentalne
    • uwzględnienie sytuacji nawrotu 
  • Choroba Pageta: 
    • jak najszersze wycięcie zdrowej tkanki ze względu na wysoki wskaźnik nawrotów4 
    • terapia imikwimodem (substancja immunomodulująca)4
    • Radioterapia

Leczenie raka sromu

Leczenie chirurgiczne miejscowych zmian 

  • Miejscowe radykalne wycięcie jako metoda z wyboru
    • zwłaszcza raki jednoogniskowe w stadium T1
  • Radykalna wulwektomia 
    • Od stadium T2 i jeśli guz znajduje się w odległości większej niż 1 cm od linii środkowej5
    • w zależności od wyników, resekcja warg sromowych większych i mniejszych, łechtaczki i spoidła tylnego 
    • w razie potrzeby resekcja zajętych obszarów cewki moczowej, pochwy i odbytu

Leczenie chirurgiczne kanałów drenażu limfatycznego 

  • Biopsja węzła wartowniczego we wczesnym stadium5 (guz <4 cm, głębokość zajęcia>1 mm)7
    • unikanie śródoperacyjnej oceny stopnia zaawansowania i limfadenektomii pachwinowo-udowej
  • Pierwotna limfadenektomia
    • w przypadku wykrycia przerzutów do węzłów chłonnych pachwinowych w badaniach obrazowych (również we wczesnych stadiach)8
    • w przypadku guzów >4 cm i/lub wieloogniskowego wzrostu8
    • w przypadku nawrotu

Radioterapia (RT)

  • Ogólnie: celem RT jest zapobieganie występowaniu nawrotów miejscowych i nawrotów w drogach drenażu limfatycznego.
  • Radioterapia adjuwantowa: 
    • w obszarze łożyska guza po resekcji R1/R2
    • W obszarze kanałów drenażu limfatycznego, jeśli wykryto >1 zajęty węzeł chłonny8.
    • W obszarze kanałów drenażu limfatycznego, jeśli rozwarstwienie nie jest możliwe lub nie jest pożądane.
  • Radioterapia neoadjuwantowa: 
    • w zaawansowanych stadiach w celu zmniejszenia guza i osiągnięcia operacyjności

Terapia cytostatyczna

  • Ogólnie: nieliczne badania, niezalecana jako monoterapia w podejściu leczniczym5
  • Neoadjuwantowa skojarzona radioterapia/chemoterapia: 
    • uznawana za standard i zalecana w zaawansowanych stadiach
      • substancje: głównie cisplatyna  
      • cel: zmniejszenie masy guza i osiągnięcie operacyjności 

leczenie wspomagające

  • Profilaktyka i leczenie:
    • popromienne zapalenie pęcherza moczowego
      • analgezja i spazmoliza
    • popromienne zapalenie odbytnicy
      • leczenie miejscowe butyranami 
    • popromienne zapalenie sromu i pochwy
      • kąpiele z dodatkiem dekspantenolu 
    • Neutropenia
      • w zależności od stopnia ciężkości w razie potrzeby zastosowanie G-CSF (= czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów)
    • obrzęk limfatyczny
      • manualny drenaż limfatyczny, kinezyterapia i terapia uciskowa
    • dysfunkcje seksualne 
      • wsparcie psychologiczne, zachęta do wznowienia aktywności seksualnej 
      • substancje przywracające naturalne środowisko pochwy
      • stosowanie środków pomocniczych, takich jak lubrykanty i środki rozszerzające 
      • ćwiczenia rozluźniające mięśnie 

 Leczenie w przypadku nawrotu

Leczenie miejscowych nawrotów

  • Głównie chirurgiczne, z celem resekcji R08  
  • W razie potrzeby dodatkowa limfadenektomia
  • Jeśli to konieczne, adjuwantowa radioterapia obszaru resekcji

Leczenie miejscowego nawrotu z rozrostem narządowym

  • Pierwotna radioterapia lub skojarzona radiochemioterapia
    • cel: osiągnięcie operacyjności
  • Koncepcja terapii paliatywnej w przypadku nieoperacyjnych nawrotów i radioterapii w leczeniu pierwotnym 

Leczenie nawrotów pachwinowych/miednicznych 

  • Często sytuacja paliatywna
  • Jeśli to możliwe, szerokie wycięcie miejscowe, limfadenektomia i adjuwantowa radiochemioterapia8.

Leczenie przerzutów odległych

  • Koncepcja terapii paliatywnej
  • W razie potrzeby terapia lekami cytostatycznymi
    • dokładne rozważenie reakcji niepożądanych i korzyści
    • możliwe substancje: cisplatyna i paklitaksel

Wsparcie psychoonkologiczne

  • Część multidyscyplinarnego podejścia terapeutycznego 
  • Wszyscy pacjenci powinni mieć dostęp do opieki psychoonkologicznej.
  • Wsparcie w radzeniu sobie z chorobą
    • To często drastyczne zmiany, które wpływają na szczególnie wrażliwe kwestie, takie jak seksualność i wizerunek ciała. 
    • możliwa nieodwracalna utrata aktywności seksualnej i możliwości korzystania z życia
    • radzenie sobie ze śmiercią i umieraniem

Leczenie paliatywne

  • Zindywidualizowana koncepcja terapii, dostosowana do konkretnej sytuacji pacjentki
  • Łagodzenie powikłań związanych z terapią lub chorobą, takich jak ból, nietrzymanie moczu, zaburzenia gojenia ran, nudności i wymioty
  • Wsparcie w indywidualnym radzeniu sobie z chorobą
  • Łagodzenie depresji, lęku i wyczerpania 
  • Zaangażowanie krewnych 

Przebieg, powikłania i rokowanie

przebieg

  • Wskaźnik nawrotów raka sromu wynosi ok. 26–37%, przy czym większość nawrotów występuje w ciągu pierwszych 2 lat. 
    • nawroty miejscowe to 2/3 nawrotów
    • pachwinowe węzły chłonne to 1/3 nawrotów9.

powikłania

  • Po zabiegu chirurgicznym i radioterapii gojenie ran może trwać długo i może dojść do deformacji obszaru skóry. Może to stanowić problem, zwłaszcza w przypadku młodszych i aktywnych seksualnie pacjentek.
  • Najczęstsze konsekwencje leczenia raka sromu:
    • zaburzenie narządów płciowych z powodu blizn
    • zmiany kształtu
    • Zanik, którego skutkiem jest dyspareunia a nawet apareunia.
    • obrzęk limfatyczny w kończynach dolnych
    • nieprawidłowości strumienia moczu
    • reakcje radiogenne w dolnych drogach moczowych i jelitach
    • Zmęczenie

Rokowania

  • Uznane czynniki prognostyczne dla raka sromu
    • stopień zaawansowania nowotworu10
    • margines resekcji 
    • stan węzłów chłonnych11
  • Względny wskaźnik 5-letniego przeżycia w przypadku raka sromu wynosi 73%. 
  • 5-letnie przeżycie całkowite w przypadku raka sromu12:
    • stadium I wg FIGO: 84 %
    • stadium II wg FIGO: 74,6 %
    • stadium III wg FIGO: 47,8 %
    • stadium IV wg FIGO: 9,4 %

Dalsze postępowanie

 

  • W ciągu pierwszych 5 lat od ustalenia rozpoznania zalecenie względnie ścisłej obserwacji, a następnie indywidualne postępowanie
    • przez pierwsze 3 lata w odstępach 3-miesięcznych, później kontrole półroczne 
      • Wywiad lekarski
      • badanie kliniczne
      • lub biopsja podejrzanych zmian
      • w razie potrzeby dodatkowe badania obrazowe 
  • Oprócz rozpoznawania nawrotów na wczesnym etapie, opieka po zakończeniu leczenia powinna również koncentrować się na reakcjach niepożądanych związanych z leczeniem: 
    • powstawanie blizn
    • Obrzęk limfatyczny
    • utrata sprawności
    • obciążenie psychologiczne u pacjentek 

informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Quellen

Literatur

  1. Alkatout I, Schubert M, Garbrecht N, Weigel MT, Jonat W, Mundhenke C, Günther V. Vulvar cancer: epidemiology, clinical presentation, and management options. Int J Womens Health. 2015 Mar 20;7:305-13. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  2. de Sanjosé S, Alemany L, Ordi J, et al. Worldwide human papillomavirus genotype attribution in over 2000 cases of intraepithelial and invasive lesions of the vulva. Eur J Cancer. 2013 Nov;49(16):3450-61. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Hoang LN, Park KJ, Soslow RA, Murali R. Squamous precursor lesions of the vulva: current classification and diagnostic challenges. Pathology. 2016 Jun;48(4):291-302. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Delport ES. Extramammary Paget's disease of the vulva: An annotated review of the current literature. Australas J Dermatol. 2013 Feb;54(1):9-21. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Merlo S. Modern treatment of vulvar cancer. Radiol Oncol. 2020 Sep 22;54(4):371-376. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  6. Lawrie TA, Nordin A, Chakrabarti M, et al. Medical and surgical interventions for the treatment of usual-type vulval intraepithelial neoplasia. Cochrane Database Syst Rev 2016 Jan 5. doi:10.1002/14651858.CD011837 DOI
  7. Rychlik A, Bidzinski M, Rzepka J, Piatek S. Sentinel lymph node in vulvar cancer. Chin Clin Oncol. 2021 Apr;10(2):19. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Oonk MHM, Planchamp F, Baldwin P. European Society of Gynaecological Oncology Guidelines for the Management of Patients With Vulvar Cancer. Int J Gynecol Cancer. 2017 May;27(4):832-837. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  9. Cormio G, Loizzi V, Carriero C, Cazzolla A, Putignano G, Selvaggi L. Groin recurrence in carcinoma of the vulva: management and outcome. Eur J Cancer Care (Engl). 2010 May;19(3):302-7. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Zanvettor PH, Filho DF, Soares FA, Neves AR, Palmeira LO. Study of biomolecular and clinical prognostic factors in patients with cancer of the vulva undergoing surgical treatment. Int J Gynecol Cancer. 2014 May;24(4):766-72. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Ayhan A, Velipasaoglu M, Salman MC, Guven S, Gultekin M, Bayraktar O. Prognostic factors for recurrence and survival in primary vulvar squamous cell cancer. Acta Obstet Gynecol Scand. 2008;87(11):1143-9. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Zhou J, Shan G. The prognostic role of FIGO stage in patients with vulvar cancer: a systematic review and meta-analysis. Curr Med Res Opin. 2016 Jun;32(6):1121-30. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov

Autoren

  • Kristin Haavisto, Dr. med., Fachärztin für Innere Medizin und Hämato-/Onkologie, Münster, W. 
C51; C510; C511; C512; C518; C519 Srom,
x77 annan malign tumör i kvinnliga genitalia
Rak sromu Zakażenie HPV VIN Śródnabłonkowa neoplazja sromu uVIN Niezróżnicowana śródnabłonkowa neoplazja sromu dVIN Zróżnicowana śródnabłonkowa neoplazja sromu Rak żeńskich narządów płciowych Śródnabłonkowa zmiana płaskonabłonkowa o niskim stopniu złośliwości LSIL Śródnabłonkowa zmiana płaskonabłonkowa o wysokim stopniu złośliwości HSIL Choroba Pageta Systematyczna limfadenektomia pachwinowo-udowa Limfadenektomia węzłów wartowniczych Limfadenektomia węzłów miednicy
Rak sromu
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Guz złośliwy wywodzący się z różnych komórek sromu. Przeważają raki płaskonabłonkowe. Do czynników ryzyka należą m.in. zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) lub choroby przewlekłe, takie jak liszaj twardzinowy. 
Ginekologia
Rak sromu
/link/e493c5d4be9f4d1798d24acb220124fa.aspx
/link/e493c5d4be9f4d1798d24acb220124fa.aspx
rak-sromu
SiteDisease
Rak sromu
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.deno (patched by linkmapper)
pl
pl
pl