Ból podczas aktywności seksualnej (dyspareunia)

Co to jest ból podczas aktywności seksualnej?

Definicja

Podczas aktywności seksualnej mogą wystąpić różne rodzaje bólu:

• Ból podczas stosunku płciowego (dyspareunia) to uporczywy lub nawracający ból związany ze stosunkiem seksualnym. Objawy mogą być pierwotne - co oznacza, że bezbolesna aktywność seksualna nigdy nie była możliwa - lub wtórne, jeśli kobieta wcześniej miała bezbolesne stosunki płciowe.
• Pochwica odnosi się do uporczywych lub nawracających trudności z penetracją pochwy penisem, palcem lub innymi przedmiotami (np. tamponem). W pochwicy dochodzi do skurczu mięśni w zewnętrznej jednej trzeciej części pochwy.
• Ból sromu  (wulwodynia) to ból i dyskomfort zewnętrznych narządów płciowych kobiety.

Objawy

Ból sromu jest często opisywany jako przeszywający, swędzący, kłujący lub piekący. Pochwica powoduje zaciskanie się mięśni dna miednicy i pochwy. Dodatkowo mogą się napinać mięśnie miednicy, ud, brzucha i nóg.

Powtarzające się doświadczanie bolesnych stosunków seksualnych może spowodować, że osoby cierpiące na tę dolegliwość będą całkowicie unikać kontaktów seksualnych z obawy przed bólem.

Przyczyny

Powierzchowny ból podczas stosunku płciowego

Możliwą przyczyną powierzchownego bólu jest stan zapalny lub infekcja wokół wejścia do pochwy lub na zewnętrznych narządach płciowych. Miejscowe podrażnienia skóry lub błon śluzowych, np. alergie, również mogą powodować ból. Innym możliwym wyjaśnieniem jest suchość błony śluzowej pochwy, np. w okresie menopauzy, z powodu przyjmowania leków (np. hormonalnych środków antykoncepcyjnych) lub po radioterapii. Ponadto wcześniejsze interwencje związane z porodami lub operacjami, przemoc seksualna i okaleczanie żeńskich narządów płciowych mogą prowadzić do bólu.

Głęboki ból podczas stosunku płciowego

Głęboki ból podczas stosunku seksualnego może mieć różne przyczyny, np. zapalenie jajowodów, jajników i szyjki macicy, następstwa operacji (zrosty), endometrioza, guzy, zespół jelita drażliwego, zakażenia układu moczowego lub torbiele na jajnikachjajników.

Pochwica

W przypadku pochwicy aktywność seksualna wiąże się z bólem i niepokojem, a także rozwija się lęk przed wszelkimi formami penetracji pochwy. Myśl o penetracji lub odpowiednie próby prowadzą do mimowolnych skurczów mięśni wokół otworu pochwy. W rezultacie stosunek pochwowy, badanie ginekologiczne, a nawet włożenie tamponu stają się bolesne lub niewykonalne.

Przyczyna pochwicy nie jest do końca poznana. Seksualne i emocjonalne nadużycia wydają się zwiększać ryzyko wystąpienia choroby. Również zaburzenia lękowe oraz depresja są częstsze u kobiet dotkniętych tą chorobą.

Częstość występowania

W ciągu swojego życia ponad 50% wszystkich kobiet odczuwa ból podczas stosunku seksualnego. U kobiet po  menopauzie częstość występowania wynosi 9-21%. Pochwica występuje u 0,5-1% całej populacji kobiet.

Badania dodatkowe

• Rozpoznanie stawia się na podstawie typowego wywiadu lekarskiego.
• Istotne jest ustalenie, w jaki sposób objawia się ból, gdzie jest zlokalizowany, jakie jest jego nasilenie, jak się zaczął, od jak dawna Pacjentka na niego cierpiszcierpi i czy masz jakieśwystępują inne objawy.
• Podczas badania ginekologicznego wyjaśniane są przyczyny fizyczne.
• W razie potrzeby przydatna może być diagnostyka psychologiczna lub z zakresu medycyny seksualnej, np. w kontekście poradnictwa seksualnego lub poradnictwa dla par.

Leczenie

• Celem leczenia jest wyeliminowanie lub złagodzenie objawów.
• Rodzaj leczenia zależy od przyczyny bólu, dlatego priorytetem jest diagnoza. Jeśli nie ma wyraźnej przyczyny fizycznej, zaleca się wzięcie pod uwagę wielu dyscyplinmożliwości i rozważenie wpływu czynników fizjologicznych, psychologicznych i związanych z parpartnerem lub partnerką.
• Biofeedback, ćwiczenia dna miednicy i rozciąganie pochwy za pomocą tzw. rozszerzacza (dilatatora) mogą być opcjami leczenia zaburzeń seksualnych związanych z bólem, takich jak pochwica.
• Terapia poznawczo-behawioralna (psychoterapia) może być prowadzona jako terapia indywidualna lub grupowa. Terapia skupia się na związku bólu ze strachem/lękiem i skurczami mięśni.
• Terapia poznawczo-behawioralna w przypadku pochwicy wydaje się łagodzić objawy, zwiększać satysfakcję seksualną i zmniejszać lęk.
• Obejmuje ona również ogólne poradnictwo seksualne z udziałem obu partnerów.

Rokowanie

• W przebiegu choroby mogą pojawić się dolegliwości psychiczne i problemy w relacjach z innymi.

Dodatkowe informacje

• Klimakterium
• Przemoc wobec kobiet i dziewcząt
• Endometrioza
• Ból podczas aktywności seksualnej (dyspareunia)  – Informacje dla lekarzy

AutorkaAutorzy

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden