Czym są tętnicze owrzodzenia podudzi?
Definicja
Tętnice to naczynia krwionośne, które transportują bogatą w tlen krew do narządów ciała. Owrzodzenia tętnicze są wynikiem niedostatecznego ukrwienia, co powoduje niedobór tlenu (niedokrwienie) skóry i tkanek leżących pod nią. Najczęstszą przyczyną jest zwapnienie tętnic (miażdżyca) w tętnicach uda, podudzia lub stopy. Tzw. choroba okluzyjna tętnic obwodowych (PAD) może powodować takie objawy, jak ból podczas chodzenia (chromanie przestankowe), ból spoczynkowy i powstawanie owrzodzeń.
Większość owrzodzeń poniżej kolana wynika z niewydolności żylnej, co oznacza, że występują zmiany w naczyniach krwionośnych, które odprowadzają odtlenowaną krew z powrotem do serca i płuc. Owrzodzenia żylne stanowią 70-80 % owrzodzeń na podudziach, tętnicze - około 15%.
Objawy
Tętnicze owrzodzenia podudzi są często bolesne, a ból zwiększa się wraz ze stopniem miejscowego niedoboru tlenu. Ból się nasila, gdy nogi są uniesione, a zmniejsza się, gdy zwisają w dół. Niektóre osoby cierpiące na silne bóle spoczynkowe śpią siedząc w fotelu z opuszczonymi nogami.
Owrzodzenie tętnicze jest zwykle zlokalizowane na stopie lub w dolnej trzeciej części podudzia. Na stopie najczęściej znajduje się nad stawami palców lub pod piętą. Na podudziu wrzody najczęściej znajdują się w przedniej części goleni lub powyżej jednej z kostek. Owrzodzenia tętnicze są często dobrze odgraniczone, wyglądają jak "wytłoczone" i są stosunkowo głębokie. Dno takiego owrzodzenia zwykle nie krwawi. Powierzchnia jest żółtawa, brązowawa, szara lub czarna. Jeśli przyczyna jest wyłącznie tętnicza, skóra jest zimna, blada i sucha, a noga nie jest obrzęknięta.
Przyczyny
Przyczyną owrzodzeń tętniczych jest zazwyczaj choroba okluzyjna tętnic obwodowych (PAD), która prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi do skóry kończyny dolnej. Czynniki ryzyka rozwoju PAD to palenie, cukrzyca, wysokie ciśnienie tętnicze oraz wysokie stężenie lipidów we krwi.
Z wiekiem skóra staje się bardziej wrażliwa, a rany gorzej się goją. Zła pielęgnacja skóry i stóp może również sprzyjać powstawaniu ran owrzodzeniowych.
Owrzodzenia tętnicze występują głównie poniżej kostki, częściowo dlatego, że zmniejszony przepływ krwi najbardziej dotyka najniższe partie kończyn dolnych. Zazwyczaj znajdują się one na pięcie, czubkach palców, między palcami i w innych miejscach, gdzie wypukłości powodują zwiększony miejscowy nacisk lub tarcie od obuwia itp. (np.: kostka).
Epidemiologia
Przewlekłe owrzodzenia nóg występują u 0,5-1% populacji. Częstość występowania zwiększa się z wiekiem, zwłaszcza od 65-70 roku życia. Choroba ta dotyka częściej mężczyzn niż kobiety.
Badania dodatkowe
- Rozpoznanie jest stawiane na podstawie objawów i badania lekarskiego.
- Badana jest skóra i mierzony jest puls w różnych punktach kończyn dolnych. Często nie można go wyczuć.
- Podczas podnoszenia nóg często występuje ból, a skóra staje się blada. Jeśli natomiast stopa zwisa w dół, powoli robi się czerwona.
- Aby potwierdzić diagnozę, mierzy się ciśnienie tętnicze na ramieniu i w kostce za pomocą prostego aparatu. Jeśli ciśnienie tętnicze w kostce jest znacznie niższe niż na ramieniu, potwierdza to, że przepływ krwi do stopy jest zmniejszony.
- W ramach przygotowania do ewentualnego leczenia za pomocą chirurgii naczyniowej wykonuje się kolejne badania, np. badanie ultrasonograficzne lub angiografię.
Leczenie
- Celem leczenia jest zagojenie rany oraz zapobieganie powstawaniu nowych owrzodzeń lub ich powikłań. W tym celu należy poprawić krążenie krwi i leczyć chorobę podstawową.
- Ważna jest również odpowiednia terapia przeciwbólowa.
- Szczególnie starsi pacjenci wymagają opieki ze strony zespołu lekarzy rodzinnych, specjalistów i personelu pielęgniarskiego.
Leczenie choroby podstawowej
- Dodatkowe informacje na temat leczenia
- Niezbędne jest leczenie chorób podstawowych i eliminacja czynników ryzyka.
- Leki rozrzedzające krew, takie jak kwas acetylosalicylowy (ASA) lub klopidogrel, stosowane w leczeniu podstawowych zaburzeń krążenia, mogą przeciwdziałać pogorszeniu się stanu zdrowia i zapobiec całkowitemu zablokowaniu naczynia krwionośnego (zawałowi).
- Jeśli objawy są ciężkie, można rozważyć operację. Różne zabiegi mające na celu poszerzenie zwężonych części naczyń krwionośnych za pomocą cewnika balonowego, poprzez założenie stentów, wykonanie pomostowania aortalno-wieńcowego lub protezy naczyniowej i mogą w niektórych przypadkach złagodzić objawy.
Leczenie ran
- Fizjologiczne warunki do gojenia stwarza prawidłowa pielęgnacja ran oraz odpowiednie opatrzenie rany.
- Najpierw rana jest dokładnie oczyszczana.
- Następnie zakłada się opatrunek na ranę, który jest regularnie zmieniany.
- Specjalne opatrunki na rany utrzymują wilgotne środowisko rany i tym samym przyspieszają gojenie.
Co możesz zrobić samodzielnie?
- Należy rzucić palenie, aby zapobiec dalszemu pogorszeniu stanu zdrowia.
- Należy zadbać o swoje stopy
- Należy regularnie chodzić na spacery. Dzięki temu poprawia się krążenie krwi.
Rokowanie
Przewlekłe rany znacząco obniżają komfort życia.
Przy dobrej pielęgnacji ran 33% owrzodzeń tętniczych goi się po 3 miesiącach, a 44% po 6 miesiącach.
Po długotrwałych zaburzeniach krążenia może dojść do obumierania tkanek. W niektórych przypadkach niestety konieczna jest amputacja.
Dodatkowe informacje
- Choroba okluzyjna tętnic obwodowych (PAOD)
- Cukrzyca typu 2
- Słabo gojące się żylne owrzodzenia podudzi
- Pielęgnacja ran
- Pielęgnacja stóp
- Palenie szkodzi zdrowiu
- Dlaczego należy rzucić palenie i jak to zrobić?
- Tętnicze owrzodzenie podudzi
Autor
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden