Document version compare

Co to jest niedrożność jelit?

Definicja

Niedrożność przewodu pokarmowego jest spowodowana zatkaniem lub porażeniem mięśniówki jelit. Rozróżnia się dwie formy niedrożności jelit:

niedrożność spowodowana zatkaniem/zablokowaniem jelita (mechaniczna niedrożność jelit)
niedrożność spowodowana zaburzeniem ruchomości/porażeniem ściany jelita (porażenna niedrożność jelit)

Ponadto w przypadku niedrożności jelit rozróżnia się jej lokalizację, może dotyczyć jelita cienkiego lub grubego, a w zależności od zajetego miejsca objawy bywają różne.

Często jelito bywa tylko częściowo niedrożne, tak że małe ilości stolca mogą nadal przechodzić przez zwężenie.

Objawy

Istnieją 3 typowe objawy klasycznej niedrożności jelit:

Te objawy są bardzo częste, ale nie zawsze występują, mogą się różnić w zależności od lokalizacji niedrożności jelita.

Niedrożność jelita cienkiego

Ostry początek objawów
Wiodącym objawem są nudności i wymioty, w zaawansowanym stadium mogą wystąpić wymioty treścią kałową
Skurczowy ból brzucha
Wzdęty brzuch
Zatrzymanie stolca i gazów występuje dopiero później.

Niedrożność jelita grubego

Objawy rozwijają się wolniej
Wiodącym objawem jest zatrzymanie stolca i gazów
Nasilające się w czasie wzdęcie brzucha
Często zdarza się, że od dłuższego czasu występują nieprawidłowości w oddawaniu stolca.
Biegunka może wystąpić pomimo niedrożności jelit i być zmieszana z krwią lub śluzem („biegunka paradoksalna”).

Przyczyny

Zatrzymanie pasażu powoduje nagromadzenie płynów i gazów w jelicie. W przypadku mechanicznej niedrożności przyczyną jest zatkanie światła jelita, w przypadku porażennej - zmniejszona kurczliwość mięśni gładkich ściany jelita, w wyniku czego perystaltyka jest znacznie ograniczona.

Najczęstsze przyczyny to:

Zatkanie jelita (mechaniczna niedrożność jelit)

Zrosty/zlepy, najczęściej występujące po wcześniejszych operacjach w obrębie jamy brzusznej lub stanach zapalnych (54%)
Uwięźnięte przepukliny trzewne (przepuklina)
- przechodzenie narządów jamy brzusznej, zwłaszcza pętli jelitowych przez otwory przepuklinowe w ścianie brzucha
Guzy (15%)
- najczęściej rak jelita grubego
Zwężenia spowodowane przewlekłą chorobą zapalną jelit (4%)
Skręt jelita (wrodzony lub nabyty)
Kamienie żółciowe
Wgłobienie (wsunięcie określonego odcinka jelita do odcinka następującego po nim)

Porażenie ściany jelita (porażenna niedrożność jelita)

Leki (głównie opiaty)
Zapalenia jamy brzusznej (np. zapalenie wyrostka robaczkowego, ostre zapalenie trzustki, ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego)
Zaburzenia krążenia w jamie brzusznej
Zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca lub zaburzenia równowagi potasu).

Częstotliwość występowania

20% pacjentów, którzy trafiają do szpitala z powodu ostrego brzucha (silny ból z obroną mięśniową ściany brzucha) ma niedrożność jelit. Częściej występuje niedrożność jelita cienkiego (80%).

Badania dodatkowe

Przeprowadza się wywiad chorobowy, w szczególności lekarz pyta, czy pacjent przyjmuje leki i czy były wcześniej wykonywane operacje w obrębie jamy brzusznej.

Sprawdzana jest ściana brzucha pod kątem blizn, brzuch jest osłuchiwany, badany palpacyjnie i opukiwany. W początkowej fazie często słyszy się szczególnie wyraźne szmery jelitowe, z czasem ulegają one osłabieniu ze względu na zmniejszoną aktywność jelit. Brzuch może być wzdęty lub można wyczuć palpacyjnie uwięzione części jelita.

Wykonuje się analizę krwi i dalsze badania: badanie ultrasonograficzne może wyraźnie wskazać zmniejszoną aktywność jelit. Badanie RTG lub TK jamy brzusznej może pomóc w potwierdzeniu rozpoznania lub ustaleniu przyczyny.

Leczenie

Należy ustalić podstawową przyczynę, aby oprócz objawowego leczenia ostrej niedrożności jelit umożliwić także swoiste leczenie.

Środki ogólne i leczenie farmakologiczne

Aby szybko złagodzić dolegliwości, można założyć zgłębnik żołądkowy, aby zmniejszyć ucisk wywierany przez treść pokarmową w żołądku. Środki przeciwbólowe, płyny, a w przypadku podwyższonych parametrów stanu zapalnego antybiotyki mogą być podawane poprzez wenflon. Przyjmowanie pokarmów jest wstrzymane na pewien czas, w razie potrzeby jest to wyrównywane przez dożylne podawanie składników odżywczych. Po udanym przywróceniu czynności jelit może nastąpić stopniowy powrót do jedzenia.

W niektórych przypadkach stosuje się środki przeczyszczające, często wystarczy już samo leczenie środkiem kontrastowym zawierającym jod, który ma silne działanie przeczyszczające.

Operacja

W przypadku całkowitej niedrożności jelit lub braku poprawy po zastosowaniu środków przeczyszczających, należy wykonać operację, która polega na usunięciu lub otwarciu niedrożnego odcinka jelita. W niektórych przypadkach operacja może być wykonana techniką laparoskopową. Może być konieczne (przejściowe) wykonanie sztucznego ujścia jelita (stomii).

Co możesz zrobić sam?

W przypadku utrzymujących się nieregularnych wypróżnień i dyskomfortu w jamie brzusznej należy szukać pomocy medycznej.

Zapobieganie

Dzięki regularnym kolonoskopiom można wykryć i usunąć wczesne stadia raka jelita grubego (jako możliwą przyczynę późniejszej niedrożności jelit).

Morfinopodobne środki przeciwbólowe mogą powodować zaparcia. Można temu zapobiec, przyjmując środki przeczyszczające.

Rokowanie

Rokowanie zależy od przyczyny leżącej u podstaw choroby i od wystąpienia powikłań. Niedrożność może prowadzić do obumarcia dotkniętych nią segmentów jelita. Następstwa niedrożności jelit mogą zagrażać życiu i prowadzić do procesu zapalnego z towarzyszącą niewydolnością wielonarządową.

Dodatkowe informacje

Ostry brzuch
Antybiotyki
Ostra niedrożność jelit — informacje dla lekarzy

Autor

Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin
Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)