Zakażenia dróg moczowych u kobiet w ciąży – ryzyko dla matki i dziecka
Objawy infekcji dróg moczowych u ciężarnych są takie same, jak u kobiet niebędących w ciąży. Częste, bolesne lub połączone z uczuciem pieczenia oddawanie moczu, silne parcie na pęcherz moczowy, bóle lub dyskomfort w podbrzuszu bez wydzieliny z pochwy wskazujmogą wskazywać na infekcję dolnych dróg moczowych - głównie pęcherza moczowego. Lekarze mówią wtedy o infekcji dolnych dróg moczowych lub ostrym zapaleniu pęcherza moczowego. Jeśli zajęta zostanie również miedniczka nerkowa, w której gromadzi się mocz wytwarzany w nerkach, może pojawić się gorączka i ból w plecach lub bokachokolicy lędzwiowej (zakażenie górnych dróg moczowych, odmiedniczkowe zapalenie nerek).
W przeciwieństwie do niepowikłanej infekcji dróg moczowych u młodych, zdrowych, niebędących w ciąży kobiet, infekcjemożliwe jest podejmowanie samodzielnego leczenia odpowiednimi lekami przecibakteryjnymi. Infekcje dróg moczowych u kobiet w ciąęży sąarnych prawie zawsze leczonewymagaja konsultacji z lekarzem i leczona antybiotykami. Dzieje się tak, ponieważ infekcje dróg moczowych w czasie ciąży wiążą się ze zwiększonym ryzykiem zdrowotnym zarówno dla matki, jak i dziecka.
U 4–7% kobiet w ciąży stwierdza się bakterie w moczu bez występowania innych objawów. Stan taki opisuje się jako bakteriomocz bezobjawowy. Kobiety w ciąży powinny być badane pod kątem bezobjawowej bakteriurii w pierwszym trymestrze ciąży i leczone, jeśli wynik jest pozytywny. W wielu przypadkach (około 40%), w trakcie późniejszych etapów ciąży (drugiego i trzeciego trymestru), zakażenie może się rozprzestrzenić na górne drogi moczowe, co prowadzi do wystąpienia objawów odmiedniczkowego zapalenia nerek. Ponadto profilaktyczne badanie moczu może być zasadne w przypadku u pacjentek z grupy wysokiego ryzyka, u których na przykład doszło do przedwczesnego porodu lub poronienia w poprzednich ciążach, lub u których w wywiadzie stwierdzono odmiedniczkowe zapalenie nerek.
Przyczyna
Około 1–2% kobiet w ciąży zapada na zapalenie pęcherza moczowego. Do 2% cierpi na odmiedniczkowe zapalenie nerek.
Zmiany anatomiczne i hormonalne zachodzące w organizmie ciężarnej kobiety niosą ze sobą zwiększoną podatność na infekcje dróg moczowych. Rosnąca macica może uciskać na moczowody, utrudniając odpływ moczu z miedniczek nerkowych. Dodatkowo hormon ciążowy - progesteron obniżazmniejsza motorykę moczowodów, a tym samym odprowadzanie moczu do pęcherza moczowego. W rezultacie mocz pozostaje dłużej w miedniczkach nerkowych. Sprzyja to rozwojowi bakterii i przejścia w odmiedniczkowe zapalenie nerek.
Bakterie wywołujące infekcje dróg moczowych pochodzą zazwyczaj z prawidłowej flory bakteryjnej dróg moczowo-płciowych. Przemieszczają się one do dróg moczowych i pęcherza moczowego i wywołują w nich stan zapalny. Sprzyjają temu różne czynniki: stosunek seksualny, niewielka ilość wypijanych płynów, rzadkie oddawanie moczu i zastój moczu w pęcherzu lub miedniczce nerkowej.
Spektrum patogenów i wskaźniki oporności na antybiotyki są podobne jak u kobiet niebędących w ciąży. Najczęstszym „sprawcą” jest bakteria jelitowa Escherichia coli. Jednak niewielki odsetek zakażeń dróg moczowych u kobiet w ciąży wywoływany jest przez tzw. paciorkowce grupy B, głównie Streptococcus agalactiae. Na te patogeny należy zwrócić szczególną uwagę, ponieważ dziecko może ulec zakażeniu podczas porodu i zachorować na zapalenie opon mózgowych lub sepsę (zakażenie krwi).
Innymi czynnikami ryzyka rozwoju infekcji dróg moczowych u kobiet w ciąży są powtarzające sie i nawracające infekcjetego drógtypu moczowychzakażenia lub chlamydioza w przeszłości, zmiany anatomiczne dróg moczowych, otyłość, zmniejszenie odporności oraz cukrzyca. Bakteriomocz bezobjawowy również zwiększa ryzyko infekcji dróg moczowych (zapalenie pęcherza moczowego, odmiedniczkowe zapalenie nerek) i w ciąży wymaga leczenia.
Działania profilaktyczne
Obecnie nie są znane metody zapobiegania infekcjom dróg moczowych u kobiet w ciąży. U kobiet niebędących w ciąży zaleca się następujące działania:
- Pęcherz należy opróżniać całkowicie i
WartoNależy również pić wystarczającą ilość płynów (ok. 2 litry dziennie, jeżeli nie ma ku temu przeciwwskazań, takich jak np.:- Okolice intymne wystarczy myć samą wodą lub środkami pielęgnacyjnymi do higieny intymnej. Pomaga to utrzymywać prawidłową florę bakteryjną pochwy, co jest ważne dla obrony przed groźnymi bakteriami. Należy unikać stosowana „aerozoli do higieny intymnej” i
- Po defekacji zadbać o
Diagnostyka
Rozpoznanie ostrej infekcji dolnych lub górnych dróg moczowych stawiane jest przede wszystkim na podstawie typowych objawów. Jeśli występuje ból lub pieczenie podczas oddawania moczu, częste oddawanie zazwyczaj tylko niewielkiej ilości moczu, ewentualnie ból powyżej kości łonowej i brak wydzieliny z pochwy, bardzo prawdopodobne jest zapalenie pęcherza moczowego. Ponadto w badaniu przedmiotowym lekarz będzie poszukiwał oznak odmiedniczkowego zapalenia nerek, takich jak wyraźne osłabienie, nudności, gorączka, dreszcze i ból w okolicy nerek podczas badania palpacyjnego i wstrząsania tej okolicy. W przypadku podejrzenia infekcji dróg moczowych wykonuje się badanie moczu testem paskowym oraz posiew moczu. Ten ostatni pokazuje, po kilku dniach, wzrost bakterii w moczu w ciągu kilku dni i pozwala wnioskować o skutecznych i lub nieskutecznych antybiotykach. W przypadku odmiedniczkowego zapalenia nerek z reguły wykonuje się również badanie USG nerek i dróg moczowych. Z reguły takie badania i odpowiednie leczenie mogą być prowadzone w gabinecie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Jednak w przypadku podejrzenia odmiedniczkowego zapalenia nerek z reguły należy zalecić hospitalizację, ponieważ zachodzi zwiększone ryzyko powikłań tego schorzenia.
W szczególnych przypadkach np.: przy powtarzających się infekcjach dróg moczowych, wskazane może być skierowanie do gabinetu urologicznego lub ginekologicznego.
Kobiety w ciąży zasadniczo niepowinny sąbyć poddawane badaniom pod kątem obecności bakterii w moczu, a w przypadku bakteriomoczu bezobjawowego nie są leczone antybiotykami,. ponieważ nie ma dowodów na szkodliwość bakteriomoczu bezobjawowego u ciężarnej dla dziecka ani na korzyści z antybiotykoterapii w przypadku ciąży niskiego ryzyka.
Leczenie
W ciąży antybiotykoterapia jest zalecana w przypadku objawowego zakażenia dróg moczowych. Ma to na celu uniknięcia powikłań u matki i dziecka. Lekarz prowadzący zwraca szczególną uwagę na dobór antybiotyku. Istnieją preparaty, które są dobrze tolerowane również w czasie ciąży. Okres przyjmowania przepisanego leku należy omówić z lekarzem. Czas trwania terapii wynosi zazwyczaj do jednego tygodnia. Jeśli po pewnym czasie objawy nie ulegną znaczącej poprawie, antybiotykoterapię można zmodyfikować w zależności od wyników posiewu moczu. Po zakończeniu leczenia lub w razie potrzeby w jego trakcie, przeprowadzana jest kontrola lekarska oraz wykonywany jest posiew moczu. W przypadku pogorszenia stanu lub nawrotu objawów należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Infekcje paciorkowcami grupy B zwykle leczy się penicylinąantybiotykiem penicylinowym.
Rokowania
Kobiety w ciąży, które zachorowały na infekcję dróg moczowych mają zwiększone ryzyko rozwoju odmiedniczkowego zapalenia nerek lub powikłanej infekcji dróg moczowych. Może to mieć również związek ze zwiększonym występowaniem np.: stanu przedrzucawkowego, przedwczesnego porodu, niższej wagi urodzeniowej oraz zwiększonej śmiertelności noworodków.
Infekcja dróg moczowych w większości przypadków dobrze poddaje się leczeniu antybiotykami. Może jednak nawracać.
Dodatkowe informacje
- Ogólne badanie moczu
- Ból podczas oddawania moczu u
- Zapalenie miedniczek nerkowych
- Bakteriomocz bezobjawowy
- Niepowikłane infekcje dróg moczowych u
- Powikłana infekcja dróg moczowych
- Infekcje dróg moczowych u
- Bakteriomocz bezobjawowy w
- Zakażenie dróg moczowych u
Autorzy
MagdaTomaszŁabęcka, lekarz, KrakówTomasik (recenzent)Lek.Magda Łabęcka (recenzent)- Marleen Mayer
,Mannheim(recenzent/redaktor) - Dorit Abiry
, doktorantka w Instytucie i Poliklinice Medycyny Ogólnej, Uniwersyteckie Centrum Medyczne Hamburg-Eppendorf(recenzent/redaktor)