Informacje ogólne

Definicja

• Bezobjawowa bakteriuria (asymptomatic bacteriuria)- obecność bakterii w moczu w mianie znamiennym bez występowania objawów miejscowych i ogólnych związanych z chorobą układu moczowego; dla rozpoznania u kobiet konieczne jest stwierdzenie tego samego gatunku bakterii w dwóch kolejnych badaniach¹.
• W bezobjawowej bakteriurii, w posiewie moczu stwierdza się ≥10⁵ bakterii (CFU)/ml.
• Jest to zatem kolonizacja bakteryjna dróg moczowych bez objawów klinicznych; jeśli wystąpią objawy (np. dyzuria), mamy do czynienia z zakażeniem.
  • Zobacz także artykuły Niepowikłane zakażenie układu moczowego u kobiet i Powikłane zakażenie układu moczowego (ZUM).
• Antybiotykoterapia bezobjawowej bakteriurii jest wskazana tylko w wyjątkowych przypadkach (np. u kobiety w ciąży i kobiet z czynnikami ryzyka, takimi jak stan po porodzie przedwczesnym).

Częstość występowania

• Chorobowość wzrasta wraz z wiekiem i ma związek z aktywnością seksualną.
  
  • U dziewczynek w wieku przedszkolnym współczynnik chorobowości wynosi 1–2%.
  • 5–6% u aktywnych seksualnie kobiet w wieku 20–40 lat
  • 18% u kobiet w wieku powyżej 70 lat
• Zwiększona chorobowość u pensjonariuszy domów opieki
  • 15–40% u mężczyzn
  • 25–50% u kobiet
• Współczynnik chorobowości bezobjawowej bakteriurii u kobiet w ciąży mieści się w zakresie 4–7%.
  • Częstość występowania koreluje z czasem trwania ciąży.
• Bezobjawowa bakteriuria występuje bardzo często u osób z cewnikami założonymi na stałe (do 100%).

Rozważania diagnostyczne

• Bezobjawową bakteriurię wykrywa się na podstawie posiewu moczu u bezobjawowych pacjentów.
• Kryteria diagnostyczne bezobjawowej bakteriurii
  • u kobiet: wykrycie >10⁵ bakterii/ml w dwóch kolejnych posiewach moczu pobranych ze środkowego strumienia (pobranie najlepiej w odstępie 2 tygodni)²
  • u mężczyzn: wykrycie >10⁵ bakterii/ml w jednym posiewie moczu pobranym ze środkowego strumienia
  • w moczu z cewnika jednorazowego: poszczególne gatunki bakterii >10² bakterii/ml
• Brak dowodów na korzyści z wykrywania i leczenia bezobjawowej bakteriurii u³:
  • zdrowych dzieci, niezależnie od wieku
  • dorosłych pacjentek niebędących w ciąży, niezależnie od chorób podstawowych lub ewentualnie założonego cewnika³
• Przeprowadzone badanie przeglądowe porównujące antybiotykoterapię oraz placebo u dorosłych z bezobjawową bakteriurią, wykazało brak korzyści klinicznych wynikających z włączenia antybiotykoterapii.⁴
• U pacjentów poddanych inwazyjnym zabiegom urologicznym, należy wykonać posiew moczu pod kątem bezobjawowej bakteriurii, a jeśli wynik jest dodatni (od 100 000 bakterii/ml w próbce moczu ze środkowego strumienia), należy wdrożyć antybiotykoterapię.
• Dzieci poniżej 4. roku życia z nawracającymi zakażeniami układu moczowego i rozpoznanym odpływem pęcherzowo-moczowodowym, często wymagają leczenia.
• Współczynnik chorobowości w przypadku bezobjawowej bakteriurii jest bardzo wysoki u pacjentów geriatrycznych.
  • Wynik testu paskowego moczu lub posiewu moczu bez objawów klinicznych, nie uzasadnia rozpoznania zakażenia układu moczowego.
  • Bezobjawowa bakteriuria nie powinna być leczona, szczególnie w przypadku cewników założonych na stałe.
• Jeśli wynik testu paskowego na obecność azotynów i leukocytów w moczu jest ujemny, z dużym prawdopodobieństwem można wykluczyć bakteriurię (ujemna wartość predykcyjna 88%).⁵

Bezobjawowa bakteriuria u kobiet w ciąży

• Brak pewnych dowodów na ryzyko dla płodu z powodu bezobjawowej bakteriurii u kobiety w ciąży w stosunku do korzyści wynikających z antybiotykoterapii.
  
  • Z tego względu, w niektórych krajach przyjmuje się, że bezobjawowa bakteriuria nie powinna być leczona w przypadku ciąży niskiego ryzyka.
• Jednak bezobjawowa bakteriuria u kobiet w ciąży zwiększa ryzyko zakażenia układu moczowego w ciąży.
  • To z kolei może prowadzić do zwiększenia częstości występowania:
    • stanu przedrzucawkowego
    • wcześniactwa
    • niskiej urodzeniowej masy ciała
    • śmiertelności noworodków
• Polskie wytyczne podają, że u ciężarnych:
  • U których stwierdzono bezobjawowy bakteriomocz w I trymestrze ciąży, istnieje ponad 50% prawdopodobieństwo rozwoju ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek w III trymestrze; zwiększone jest ryzyko małej masy urodzeniowej dziecka oraz porodu przedwczesnego.⁶
  • Bezobjawowy bakteriomocz wymaga leczenia i dalszej ciągłej obserwacji ze względu na ryzyka podane powyżej.¹
• Badania przesiewowe 
  • W niektórych krajach nie zaleca się regularnych badań w kierunku bezobjawowej bakteriurii u wszystkich kobiet w ciąży.
  • Zaleca się badanie ogólne moczu ze środkowego strumienia co 4 tygodnie i ocenę obecność białka i cukru.
  • Badanie bakteriologiczne zalecane jest tylko w szczególnych przypadkach (np. w przypadku wyraźnych objawów, nawracających zakażeń układu moczowego w wywiadzie, stanu po porodzie przedwczesnym, zwiększonego ryzyka zakażeń układu moczowego).
  • Polskie wytyczne⁶ zalecają wykonywanie posiewu moczu przynajmniej raz we wczesnym okresie ciąży (przy pierwszej wizycie lub w 12-16. tygodniu ciąży).
  • Nie ma dowodów na szkodliwość bezobjawowej bakteriurii dla dziecka.
    
  • Wykonanie badania moczu (zwłaszcza posiewu moczu) może być uzasadnione u pacjentek z grupy ryzyka:
    • np. stan po porodzie przedwczesnym, późne poronienie lub odmiedniczkowe zapalenie nerek lub jako kontrola posiewu moczu, jeśli liczba bakterii w moczu wynosi >10⁵/ml
    • rozpoznanie w przypadku wzrostu tych samych bakterii w 2 kolejnych próbkach posiewu moczu.
  • W praktyce testy paskowe do badania moczu mają niską czułość (14–50%) w wykrywaniu bakteriurii.
    • nie zaleca się ich stosowania w populacji o niskiej chorobowości.

Bezobjawowa bakteriuria u dzieci

• Nie ma również dowodów na korzyści płynące z leczenia antybiotykami przypadkowo wykrytej bezobjawowej bakteriurii u dzieci.
  • Nie zaleca się zatem wykonywania badań przesiewowych u dzieci.

Niebezpieczne pomyłki, których można uniknąć

• Fałszywie dodatni wynik posiewu moczu z powodu zanieczyszczenia
  • rozróżnienie między prawdziwą, bezobjawową bakteriurią a zanieczyszczeniem (np. pochodzącym z zewnętrznych narządów płciowych)
  • u kobiet wykrycie w dwóch kolejnych posiewach moczu ze środkowego strumienia
  • u mężczyzn wystarczające jest wykrycie w jednym posiewie moczu ze środkowego strumienia.
• Objawowa bakteriuria w następujących przypadkach:
  • niepowikłane zapalenie pęcherza moczowego u kobiet
  • powikłane zakażenie układu moczowego
  • zakażenie układu moczowego u mężczyzn
  • zakażenie układu moczowego w ciąży
  • zakażenie układu moczowego u dzieci
  • zakażenie układu moczowego u pacjentów z cewnikiem założonym na stałe
  • zakażenie układu moczowego u pacjentów w placówkach opiekuńczych
  • ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

ICD-10

• R82.7 Nieprawidłowe wyniki badań mikrobiologicznych moczu

Postępowanie i zalecenia

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Dzieci z częstymi zakażeniami układu moczowego i rozpoznanym odpływem pęcherzowo-moczowodowym
• Kobiety w ciąży wysokiego ryzyka.

Leczenie

• Leczenie u kobiet w ciąży
  • Istnieją wątpliwości dotyczące leczenia w ciąży niskiego ryzyka.
  • Jeśli leczenie jest konieczne, obowiązują zalecenia dotyczące leczenia zakażeń układu moczowego w ciąży.
• Według polskich wytycznych⁶, bezobjawowy bakteriomocz u kobiet w ciąży, ze względu na ryzyko rozwoju powikłań, stanowi wskazanie do leczenia przeciwdrobnoustrojowego, powinno ono opierać się na wyniku posiewu moczu i trwać 3-7 dni.
  
  • Po zakończeniu leczenia zakażenia układu moczowego u ciężarnej, okresowo należy wykonywać kontrolne posiewy moczu (co 1-2 miesiące).
• Leczenie u dzieci powyżej 4. roku życia
  • U dzieci bezobjawowa bakteriuria nie powinna być leczona antybiotykami.
• Leczenie u dzieci poniżej 4. roku żcyia z nawracającymi zakażeniami układu moczowego i rozpoznanym odpływem pęcherzowo-moczowodowym
  • Dzieci te często wymagają leczenia.
  • U dzieci z odpływem pęcherzowo-moczowodowym występuje zwiększone ryzyko uszkodzenia nerek w przebiegu ZUM.
  • Jeśli leczenie jest konieczne, obowiązują zalecenia dotyczące leczenia zakażenia układu moczowego u dzieci.
• Terapia przed inwazyjnymi zabiegami urologicznymi, np. przezcewkową resekcją gruczołu krokowego: 
  • Bezobjawowa bakteriuria zwiększa ryzyko zakażenia w przypadku zabiegu w obrębie układu moczowego, podczas którego może dojść do uszkodzenia błony śluzowej dróg moczowych.
    • Dlatego przed zabiegiem należy wykonać badania przesiewowe, a w przypadku wykrycia bakteriurii zastosować leczenie.
  • Leczenie przeprowadza się zgodnie z antybiogramem.
• Badań przesiewowych i leczenia nie zaleca się w następujących grupach pacjentów:
  • kobiety niebędące w ciąży w okresie przedmenopauzalnym
  • kobiety z dobrze kontrolowaną cukrzycą  
  • osoby starsze mieszkające w domu
  • osoby starsze mieszkające w domach opieki
  • pacjenci po urazach rdzenia kręgowego
  • pacjenci z cewnikami założonymi na stałe
  • pacjenci przed zabiegami ortopedycznymi.

Dalsze postępowanie

• Monitorowanie skuteczności terapii za pomocą posiewu moczu po antybiotykoterapii u kobiety w ciąży

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Bezobjawowa bakteriuria