Antybiotykoterapia bezobjawowej bakteriurii jest wskazana tylko w wyjątkowych przypadkach (np. u kobiety w ciąży z czynnikami ryzyka, takimi jak stan po porodzie przedwczesnym).
Częstość występowania
Chorobowość wzrasta wraz z wiekiem i ma związek z aktywnością seksualną.
U dziewczynek w wieku przedszkolnym współczynnik chorobowości wynosi 1–2%.
5–6% u aktywnych seksualnie kobiet w wieku 20–40 lat
Bezobjawową bakteriurię wykrywa się na podstawie posiewu moczu u bezobjawowych pacjentów.
Kryteria diagnostyczne bezobjawowej bakteriurii
u kobiet: wykrycie >105 bakterii/ml w 2 kolejnych posiewach moczu pobranych ze środkowego strumienia (pobranie najlepiej w odstępie 2 tygodni)1
u mężczyzn: wykrycie >105 bakterii/ml w 1 posiewie moczu pobranym ze środkowego strumienia
w moczu z cewnika jednorazowego: poszczególne gatunki bakterii >102 bakterii/ml
Brak dowodów na korzyści z wykrywania i leczenia bezobjawowej bakteriurii u2:
zdrowych dzieci, niezależnie od wieku
dorosłych pacjentek niebędących w ciąży, niezależnie od chorób podstawowych lub ewentualnie założonego cewnika2
Przeprowadzone badanie przeglądowe porównujące antybiotykoterapię oraz placebo u dorosłych z bezobjawową bakteriurią, wykazało brak korzyści klinicznych wynikających z włączenia antybiotykoterapii.3
U pacjentów poddanych inwazyjnym zabiegom urologicznym, należy wykonać posiew moczu pod kątem bezobjawowej bakteriurii (od 100 000 bakterii/ml w próbce moczu ze środkowego strumienia), a jeśli wynik jest dodatni, należy wdrożyć antybiotykoterapię.
Dzieci poniżej 4. roku życia z nawracającymi zakażeniami układu moczowego i rozpoznanym odpływem pęcherzowo-moczowodowym, często wymagają leczenia.
Współczynnik chorobowości w przypadku bezobjawowej bakteriurii jest bardzo wysoki u pacjentów geriatrycznych.
Wynik testu paskowego moczu lub posiewu moczu bez objawów klinicznych, nie uzasadnia rozpoznania zakażenia układu moczowego.
Bezobjawowa bakteriuria nie powinna być leczona, szczególnie w przypadku cewników założonych na stałe.
Jeśli wynik testu paskowego na obecność azotynów i leukocytów w moczu jest ujemny, z dużym prawdopodobieństwem można wykluczyć bakteriurię (ujemna wartość predykcyjna 88%).4
Bezobjawowa bakteriuria u kobiet w ciąży
Brak pewnych dowodów na ryzyko dla płodu z powodu bezobjawowej bakteriurii u kobiety w ciąży w stosunku do korzyści wynikających z antybiotykoterapii.
Z tego względu, w niektórych krajach przyjmuje się, że bezobjawowa bakteriuria nie powinna być leczona w przypadku ciąży niskiego ryzyka.
Polskie wytyczne podają5, że u ciężarnych, u których stwierdzono bezobjawowy bakteriomocz w I trymestrze ciąży, istnieje ponad 50% prawdopodobieństwo rozwoju ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek w III trymestrze; zwiększone jest ryzyko małej masy urodzeniowej dziecka oraz porodu przedwczesnego.
Badania przesiewowe
W niektórych krajach nie zaleca się regularnych badań w kierunku bezobjawowej bakteriurii u wszystkich kobiet w ciąży.
Zaleca się badanie ogólne moczu ze środkowego strumienia co 4 tygodnie i ocenę obecność białka i cukru.
Badanie bakteriologiczne zalecane jest tylko w szczególnych przypadkach (np. w przypadku wyraźnych objawów, nawracających zakażeń układu moczowego w wywiadzie, stanu po porodzie przedwczesnym, zwiększonego ryzyka zakażeń układu moczowego).
Polskie wytyczne5 zalecają wykonywanie posiewu moczu przynajmniej raz we wczesnym okresie ciąży (przy pierwszej wizycie lub w 12-16. tygodniu ciąży)
Nie ma dowodów na szkodliwość bezobjawowej bakteriurii dla dziecka.
Wykonanie badania moczu (zwłaszcza posiewu moczu) może być uzasadnione u pacjentek z grupy ryzyka:
Według polskich wytycznych5, bezobjawowy bakteriomocz u kobiet w ciąży, ze względu na ryzyko rozwoju powikłań, stanowi wskazanie do leczenia przeciwdrobnoustrojowego, Powinno ono opierać się na wyniku posiewu moczu i trwać 3-7 dni.
Po zakończeniu leczenia zakażenia układu moczowego u ciężarnej, okresowo należy wykonywać kontrolne posiewy moczu (co 1-2 miesiące).
Leczenie u dzieci powyżej 4. roku życia
U dzieci bezobjawowa bakteriuria nie powinna być leczona antybiotykami.
Leczenie u dzieci poniżej 4. roku żcyia z nawracającymi zakażeniami układu moczowego i rozpoznanym odpływem pęcherzowo-moczowodowym
Dzieci te często wymagają leczenia.
U dzieci z odpływem pęcherzowo-moczowodowym występuje zwiększone ryzyko uszkodzenia nerek w przebiegu ZUM.
Terapia przed inwazyjnymi zabiegami urologicznymi, np. przezcewkową resekcją gruczołu krokowego
Bezobjawowa bakteriuria zwiększa ryzyko zakażenia w przypadku zabiegu w obrębie układu moczowego, podczas którego może dojść do uszkodzenia błony śluzowej dróg moczowych.
Dlatego przed zabiegiem należy wykonać badania przesiewowe, a w przypadku wykrycia bakteriurii zastosować leczenie.
Leczenie przeprowadza się zgodnie z antybiogramem.
Badań przesiewowych i leczenia nie zaleca się w następujących grupach pacjentów:
kobiety niebędące w ciąży w okresie przedmenopauzalnym
Duława J, Drabczyk R. Bakteriomocz bezobjawowy. Medycyna Praktyczna. Interna - Mały Podręcznik. (dostęp 30.03.2024) www.mp.pl
Dull RB, Friedman SK, Risoldi ZM, et al. Antimicrobial Treatment of Asymptomatic Bacteriuria in Noncatheterized Adults: A Systematic Review. Pharmacotherapy. 2014. PMID: 24807583 PubMed
Zalmanovici Trestioreanu A, Lador A, Sauerbrun-Cutler MT, et al. Antibiotics for asymptomatic bacteriuria. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Apr 8;4:CD009534. PMID: 25851268. PubMed
Sundvall et al.. Evaluation of dipstick analysis among elderly residents to detect bacteriuria: a cross-sectional study in 32 nursing homes. BMC Geriatrics 2009; 9: 32. doi:10.1186/1471-2318-9-32 DOI
Hryniewicz W, Holecki M (Red). Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych. 2015. Narodowy Instytut Leków, Warszawa. antybiotyki.edu.pl
W bezobjawowej bakteriurii, w posiewie moczu stwierdza się ≥105 bakterii/ml przy braku objawów związanych z chorobą układu moczowego. Jest to zatem kolonizacja bakteryjna dróg moczowych bez objawów klinicznych; jeśli wystąpią objawy (np. dyzuria), mamy do czynienia z zakażeniem.
Zobacz także artykuły Niepowikłane zakażenie układu moczowego u kobiet i Powikłane zakażenie układu moczowego (ZUM).