Co to jest różyczka?
Definicja
Różyczka jest chorobą zakaźną charakteryzującą się wysypką skórną, gorączką i obrzpowiękiemkszeniem węzłów chłonnych i jest wywoływana przez wirus różyczki. Wirusy różyczki przenoszone są drogą kropelkową, np. przez kaszel i kichanie lub drogą krwionośną przez łożysko na płód od zakażonej matki.
WZakażenie trakciewirusem różyczki u kobiety ciąży różyczka może doprowadzić do poronienia lub poważnego uszkodzenia nienarodzonego dziecka.
Objawy
Okres inkubacji różyczki wynosi 14–21 dni, czyli objawy choroby występują po 2–3 tygodniach od zakażenia. Na początku często występuje lekka gorączka wraz z objawami przeziębienia (katar, zapalenie spojówek, ból głowy). Następnie pojawia się wysypka skórna z małymi czerwonymi plamkami. Wysypka zwykle zaczyna się na twarzy i rozprzestrzenia się w ciągu kilku dni na klatkę piersiową, plecy, ręce i nogikończyny górne i dolne. Bladoczerwone plamy mają średnicę kilku milimetrów. Zazwyczaj wysypka znika w ciągu kilku dni.
Węzły chłonne na szyi, karku i za uszami są zwykle obrzpowiękniętekszone i lekko wrażliwe na ucisk. Nierzadko zdarza się, że różyczka wiąże się z przejściowym zapaleniem stawów.
Połowa chorych nie wykazuje żadnych objawów choroby lub bardzo niewielkie objawy. U dzieci często występuje tylko wysypka.
Przyczyny
Choroba jest spowodowana zakażeniem wirusem różyczki. Wirus rozprzestrzenia się drogą kropelkową, czyli poprzez wydalanie zakaźnych cząstek wirusa podczas kaszlu i kichania. Ryzyko zakażenia rozciąga się na okres od jednego tygodnia przed pojawieniem się wysypki do jednego tygodnia po jej wystąpieniu, a więc istnieje już wtedy, gdy wysypka nie jest jeszcze widoczna. Patogen jest obecny na całym świecie i często jest przekazywany przez osoby, które chorują w sposób bezobjawowy.
Częstotliwostość występowania
Od czasu wprowadzenia szczepień liczba infekcji na świecie znacząco się zmniejszyła, a dzięki powszechnym szczepieniom zostały one praktycznie wyeliminowane. Na obszarach, gdzie nie ma szczepień, większość infekcji występuje u dzieci.
Badania dodatkowe
- Przebieg choroby i objawy są bardzo charakterystyczne. Niemniej jednak trudno jest odróżnić różyczkę od innych infekcji wirusowych, które również powodują wysypkę skórną.
- W każdym podejrzanym przypadku różyczki zalecane jest wykonanie badania laboratoryjnego.
- Wirus można wykryć w wymazie z gardła lub w moczu.
- Przeciwciała można wykryć we krwi od 5 dni po wystąpieniu objawów.
Leczenie
- Nie istnieje leczenie, które skutecznie zwalcza wirusa różyczki. Dlatego, jeżeli nie udało się zapobiec zachorowaniu, postępowanie koncentruje się na uniknięciu dalszego zakażania oraz jak najlepszym złagodzeniu objawów.
- W razie potrzeby można przyjmować leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe.
- Pacjenci z różyczką powinni pozostać w domu przez 7 dni od pojawienia się wysypki i unikać kontaktu z osobami nieszczepionymi.
Placówki publiczne
- Osoby, które zachorowały na różyczkę, nie mogą odwiedzać placówek publicznych ani tam pracować w
kontakcieokresie choroby, aby unikać kontkatu zludźmiinnymi osobami. - Dzieciom chorym na różyczkę wolno odwiedzać placówki publiczne najwcześniej 8. dnia po wystąpieniu wysypki, gdy znikną wszystkie objawy choroby. Powinno to być potwierdzone przez lekarza.
Zapobieganie
- Osoby nieuodpornione, czyli takie, które nie zostały zaszczepione i nie przeszły choroby wcześniej, powinny unikać kontaktu z osobami chorymi, dopóki istnieje ryzyko zakażenia.
- Jest to szczególnie ważne dla kobiet w ciąży, które nie były szczepione i nie chorowały jeszcze na różyczkę. Zakażenie w pierwszych 4 miesiącach
Szczepienie
- Zakażenie różyczką u kobiet ciężarnych w pierwszych 4 miesiącach ciąży niesie ze sobą duże ryzyko poważnego uszkodzenia nienarodzonego dziecka. Ze względu na ryzyko uszkodzenia płodu, szczepienie jest zalecane dla wszystkich. Zapewnia ochronę na całe życie.
- Szczepionka przeciw różyczce zawiera żywy, atenuowany wirus. Szczepienie (jako szczepionka skojarzona przeciwko odrze, śwince, różyczce i ewentualnie ospie wietrznej) jest częścią regularnego programu szczepień dla dzieci. I szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce podaje się w wieku 13-15 miesięcy, a II szczepienie MMR w wieku 6 lat.
- Wszystkie kobiety w wieku rozrodczym powinny otrzymać łącznie 2 szczepienia przeciwko różyczce. Przed ciążą należy jak najszybciej uzupełnić brakujące szczepienia, a plany zajścia w ciążę odłożyć na 3 miesiące po zakończeniu szczepień.
- Szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce nie powinny być podawane w czasie ciąży. Przypadkowe szczepienie w czasie ciąży nie jest jednak powodem do przerwania ciąży.
Rokowanie
Różyczka jest zwykle niegroźna i ustępuje samoistnie w ciągu 4–5 dni. Sporadycznie różyczka powoduje przejściowy ból stawów z towarzyszącym obrzękiem i sztywnością, na przykład w palcach i stopach.
W niezwykle rzadkich przypadkach różyczka może prowadzić do zapalenia mięśnia sercowego lub zapalenia mózgu.
Jeśli do zakażenia dojdzie w ciągu pierwszych 12 tygodni ciąży, ryzyko uszkodzenia nienarodzonego dziecka szacuje się na ponad 90%, po czym ryzyko to znacznie maleje. W drugiej połowie ciąży uszkodzenia płodu zdarzają się bardzo rzadko.
Zdecydowana większość chorych na różyczkę jest odporna do końca życia.
Dodatkowe informacje
- Różyczka w ciąży
- Różyczka — informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden