Co to są omamy?
- Omamy to reakcje zmysłów, które występują bez oddziaływania bodźca na narząd zmysłu. Osoba chora słyszy lub widzi rzeczy, które nie istnieją w rzeczywistości.
- Omamy różnią się od urojeń, które są utrwalonymi przekonaniami lub nieprawdopodobnymi spostrzeżeniami bez podstawy wrażeń zmysłowych.
- Nie wiadomo, z jaką częstotliwością omamy występują w populacji.
Oznaki poważnej choroby psychicznej
- Omamy mogą być oznaką ciężkiej choroby psychicznej, takiej jak zaburzenie psychotyczne, schizofrenia, ostry stan splątania, ciężka depresja lub mania.
- Omamy mogą być wynikiem zmian w mózgu, np. w starczej demencji, majaczeniu alkoholowym, majaczeniu abstynenckim oraz nadużywaniu alkoholu i środków odurzających. Występują również w chorobach, które poważnie zaburzają funkcjonowanie mózgu, takich jak guzy mózgu lub zakażenia ośrodkowego układu nerwowego.
- Omamy rzekome, w których chory słyszy np. głosy, ale wie, że nie istnieją, mogą występować u narkomanów oraz w zmianach w mózgu przy nienaruszonych zdolnościach umysłowych. Opisuje się je również u osób z zespołem stresu pourazowego.
Ogólne informacje o psychozach
- Omamy słuchowe są najczęstszym objawem psychotycznym.
- W manii i depresji również znacząco zmieniony jest nastrój.
- Ostre psychozy często charakteryzują się pobudzeniem i splątaniem.
- W schizofrenii występują charakterystyczne zaburzenia wielu funkcji psychicznych.
Co może być przyczyną?
Najczęstsze przyczyny
- Otępienie
- Dotyczy osób starszych, czasami już w młodszym wieku; rozwija się przez dłuższy czas.
- Stopniowo pogarszają się zdolności intelektualne w wyniku upośledzenia pamięci. W przebiegu choroby narasta dezorientacja, problemy behawioralne i objawy psychiczne, w tym urojenia i omamy.
- Ostre przemijające psychozy
- Psychozy te stanowią heterogenną grupę zaburzeń, które objawiają się ostrymi objawami, takimi jak urojenia i omamy.
- Często dochodzi do splątania. Ale dezorientacja w czasie, przestrzeni i w odniesieniu do własnej osoby jest krótkotrwała. Całkowite wyleczenie następuje w ciągu 2–3 miesięcy, często po kilku dniach lub tygodniach.
- Schizofrenia
- Schizofrenia charakteryzuje się fundamentalnymi i charakterystycznymi zmianami w myśleniu i postrzeganiu, a także niewłaściwym i sprymityzowanym zachowaniem.
- Do częstych objawów należą: słyszenie własnych myśli, wyobrażanie sobie, że myśli są wprowadzane, zabierane lub podsłuchiwane z zewnątrz, urojenia, omamy, głosy mówiące o pacjencie w trzeciej osobie, zaburzenia myślenia oraz pogorszenie jakości emocji, obniżenie inicjatywy lub wycofanie społeczne.
- Nadużywanie narkotyków
- Ostre działanie narkotyków LSD, marihuany, PCP, ecstasy, grzybów odurzających i substancji pokrewnych może powodować przejściowe omamy.
- Długotrwałe nadużywanie alkoholu może prowadzić do halucynozy (omamicy) alkoholowej.
- Odstawienie, delirium (majaczenie) odstawienne
- Objawy w różnej kombinacji i nasileniu występujące podczas odstawienia alkoholu lub leków (benzodiazepin).
- Zespołowi abstynencyjnemu mogą towarzyszyć drgawki. Często pojawiają się drżenie i omamy wzrokowe.
- Majaczenie odstawienne stanowi zagrożenie życia i musi być leczone na oddziale intensywnej terapii.
- Psychoza organiczna, delirium
- Delirium niewyzwalane przez alkohol lub inne substancje psychoaktywne.
- Psychoza organiczna może być wywołana przez różne choroby neurologiczne: np. epilepsję, stwardnienie rozsiane, urazy głowy, zatrucie krwi.
- Mogą wystąpić m.in. zaburzenia świadomości, postrzegania, objawy urojeniowe i omamy, a także kołatanie serca, wzmożona potliwość i zaburzenia regulacji ciśnienia tętniczego.
- Majaczenie stanowi zagrożenie życia i musi być leczone na oddziale intensywnej terapii.
Rzadkie przyczyny
- Działania niepożądane niektórych leków
- Przy przyjmowaniu różnych leków, takich jak L-dopa lub agoniści dopaminy w chorobie Parkinsona, przy przyjmowaniu opioidów, leków przeciwdepresyjnych, antybiotyków lub leków na padaczkę może również dojść do stanu omamowego.
Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?
- Osoby halucynujące często nie rozpoznają swojej choroby lub boją się psychiatrii względnie przymusowej farmakoterapii i nie szukają pomocy.
- Niespokojni, depresyjni lub lękowi pacjenci z omamami mogą stanowić zagrożenie dla siebie i innych i nie powinni być pozostawieni bez opieki.
- W przypadku długotrwałych lub słabych objawów o znanej przyczynie i spokojnym przebiegu należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu.
- Gdy stan psychotyczny występuje po raz pierwszy, wyjaśnienie stanu zdrowia powinno zostać dokonane w szpitalu.
Badania dodatkowe
Wywiad lekarski
Badanemu mogą zostać zadane następujące pytania:
- Kiedy zaczęła się choroba?
- Czy przyszła nagle, czy raczej nasilała się powoli?
- Czy może mieć jakiś związek ze stresem psychospołecznym?
- Czy nastąpiły zmiany w ogólnym stanie zdrowia lub w zakresie przyjmowanych leków?
- Czy omamy występowały w połączeniu z innymi objawami psychicznymi?
- Jak rozwijała się ta przypadłość?
- Czy dolegliwości pojawiają się i znikają, czy są obecne stale?
- Jaki efekt przyniosły poprzednie terapie?
- Jaki rodzaj omamów występuje?
- Wzrokowe?
- Odczuwane są dotknięcia albo np. pełzanie po skórze?
- Słyszane są dźwięki lub głosy?
- Jaka jest treść omamów?
- Czy głosy nakazują konkretne działania?
- Jaki jest stan nastroju?
- Nadużywanie narkotyków?
Badanie lekarskie
- Lekarz będzie próbował zorientować się w stanie psychicznym pacjenta:
- Sprawdzi orientację w czasie, miejscu i co do własnej sytuacji.
- Poprosi o zrelacjonowanie treści omamów.
- Oceni, czy występują objawy ostrej psychozy lub schizofrenii.
- Oceni, czy istnieje zagrożenie dla innych osób.
- Przeprowadzi badanie fizykalne, aby wykluczyć choroby podstawowe.
- Aby wykluczyć choroby somatyczne, w zależności od schorzenia i podejrzenia, może zostać wykonane badanie krwi.
- W wyjątkowych przypadkach wykonany zostanie tomogram komputerowy (TK) lub obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (RM) mózgu.
- Użyte zostaną specjalne kwestionariusze dotyczące demencji lub depresji.
Skierowanie do specjalisty lub szpitala
- Większość pacjentów z nową lub ostro pogorszoną halucynozą (omamicą) powinna być przyjęta do szpitala w celu dalszego badania i leczenia.
- W przypadku braku poczucia choroby jak również zagrożenia dla siebie lub innych, któremu nie można zapobiec w inny sposób, może to być konieczne w formie przymusowego przyjęcia.
Dodatkowe informacje
- Urojenia
- Schizofrenia
- Splątanie
- Depresja
- Otępienie
- Majaczenie alkoholowe
- Nadużywanie alkoholu
- Zespół stresu pourazowego
- Ostre przemijające psychozy
- Omamy — Informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Marlies Karsch-Völk, dr med., lekarz rodzinny Monachium
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń