Definicja: Choroba wywołana przez zakażenie bakterią Bartonella henselae w wyniku zadrapania albo ugryzienia przez kota.
Epidemiologia: W USA odnotowuje się ok. 5 zachorowań na 100 000 osób rocznie.
Objawy: 3–10 dni po zadrapaniu/ugryzieniu przez kota pojawia się pojedynczajedna lub kilka czerwono-brązowych grudek o wielkości 3–5 mm przy ranie kontaktowej, które z czasem przekształcają się w krosty. U niektórych pacjentów występują również objawy ogólne, takie jak gorączka, zmęczenie i ból głowy. Ciężki przebieg choroby występuje rzadko.
Badanie fizykalne: W dalszym przebiegu miejscowymiejscowe obrzpowiękkszenie węzłów chłonnych., Zapaleniektóre węzłów chłonnychzwykle rozwija się dopiero po ustąpieniu zmian skórnych.
RozpoznanieDiagnostyka: Kliniczne podejrzenie rozpoznania, w razie potrzeby potwierdzenie testem serologicznym lub PCR.
TerapiaLeczenie: Z regułyZazwyczaj choroba ustępuje samoistnie po 2–8 tygodniach, jednak zalecana jest antybiotykoterapia w celu zapobieżenia powikłaniom.
Informacje ogólne
Definicja
Bakteryjna choroba zakaźna wywołana przez Bartonella henselae w wyniku zadrapania lub ugryzienia przez kota. Prowadzi do powstania grudek i krostek w okolicy rany kontaktowej oraz powiększenia miejscowych węzłów chłonnych; zwykle ma łagodny i samoograniczający się przebieg.1.
Nazwa w języku angielskim: Cat Scratch Disease.
Epidemiologia
Rozpowszechniona na całym świecie, występuje częściej w ciepłym i wilgotnym klimacie.
W USA odnotowuje się około 5 przypadków na 100 000 osób rocznie (12 500 przypadków rocznie).2.
W strefach umiarkowanych częstsze występowanie jesienią i zimą, w tropikach krajach tropikalnych przez cały rok.
Etiologia i patogeneza
W wielu krajach bakteria Bartonella henselae występuje w pysku (w ślinie) oraz na skórze i pazurach kotów.
Częściej zakażone są kocięta niż osobniki dorosłe.
Koty zakażone (przez ukąszenia pcheł) w większości przypadków nie wykazują żadnych objawów.3.
Przeniesienie z człowieka na człowieka nie jest możliwe. Rzadko zdarzają się przypadki zakażenia psów.
W wyniku zadrapania lub ugryzienia przez kota bakteria może przeniknąć do rany i wywołać zakażenie.
U ludzi bakteria prowadzi do miejscowej reakcji skórnej w okolicy miejsca ugryzienia lub zadrapania, następuje też miejscowa aktywacja układu limfatycznego.
W odosobnionych przypadkach dochodzi do nietypowego przebiegu choroby z hematogennym krwiopochodnym rozsiewem bakterii, w następstwie którego może dojść m.in. do zapalenia mózgu, ropnia wątroby oraz zapalenia kości i szpiku. Choroba może dotyczyzająć również oczuoczy i sercaserce.1,4.
Czynniki predysponujące
Zadrapanie lub ugryzienie przez kota.
Immunosupresja.
ICD-10
A28.1 Choroba kociego pazura.
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Grudki lub krosty na skórze, jednostronne zapaleniepowiększenie węzłów chłonnych po zadrapaniu lub ugryzieniu przez kota, ewentualnie dodatnie wyniki testów serologicznych i/lub PCR z wydzielin.
Nie wszyscy pacjenci pamiętają, że zostali podrapani lub ugryzieni przez kota.
W ok. 95% przypadków choroba przebiega w sposób typowy.
3–10 dni po zadrapaniu lub ugryzieniu choroba objawia się jedną lub kilkoma czerwono-brązowymi niebolesnymi grudkami o wielkości 3–5 mm przy ranie kontaktowej, które z czasem przekształcają się w krosty.
Chorobę kociego pazura należy również uwzględnić w diagnostyce różnicowej gorączki o nieustalonej etiologii.
Badanie przedmiotowe
Małe czerwono-brązowe grudki lub krosty w okolicy rany kontaktowej.
W dalszym przebiegu miejscowe wyczuwalne palpacyjnie powiększenie węzłów chłonnych, które rozwija się zwykle po ustąpieniu zmian skórnych.
W wyjątkowych przypadkach choroba może powodować także inne objawy (patrz wyżej), które wymagają odpowiedniej diagnostyki specjalistycznej.
Badania uzupełniające w ramach podstawowej opieki zdrowotnej
W razie potrzeby oznaczenie OB w ramach rutynowego badania krwi.
Należy wykluczyć inne przyczyny miejscowego powiększenia węzłów chłonnych.
Jeśli przebieg choroby, a zwłaszcza limfadenopatia, przedłuża się, zwłaszcza limfadenopatia, należy wykluczyć nowotwór złośliwy.7.
Diagnostyka specjalistyczna
Rozpoznanie zwykle potwierdza się przy użyciu testów serologicznych. Ich czułość i swoistość jest umiarkowana. Może też upłynąć kilka tygodni, zanim nastąpi serokonwersja. Zazwyczaj można wykryć tylko przeciwciała IgG przy braku przeciwciał IgM.
U ok. 25% pacjentów przeciwciała IgG wykrywalne są przez ponad 1 rok, co utrudnia diagnostykę różnicową.4.
PCR w wydzielinie zmiany pierwotnej lub tkanki węzła chłonnego – biopsja cienkoigłowa - (test nie jest ogólnie dostępny)
wysoka swoistość, ale niższa czułość niż testy serologiczne.4.
Posiew krwi: B. henselae charakteryzuje się bardzo słabym, powolnym wzrostem w posiewach krwi. Może upłynąć kilka tygodni, zanim zostanie wykryta; niska.
Niska czułość.
Biopsja węzła chłonnego nie jest zwykle wskazana, ale może być przydatna w przypadkach przedłużającej się limfadenopatii.
Wskazania do skierowania do specjalisty
Pacjenci z niedoborem odporności.
Nietypowy, przedłużający się lub/i ciężki przebieg z możliwością zajęcia wątroby, śledziony, oka, OUN.
Leczenie
Ogólne informacje o leczeniu
JakkolwiekChociaż u wielu pacjentów limfadenopatia ustępuje stopniowo bez antybiotykoterapii, leczenie włączazaleca się rozpoczęcie leczenia w celu zapobieżenia ciężkim powikłaniom.8.
Do rozsiewu bakterii z możliwością uogólnionego zakażenia z zajęciem wątroby, śledziony, oka czy centralnego układu nerwowego dochodzi aż u ok. 14% pacjentów.
Ponadto według niektórych badań antybiotyki mogą skrócić przebieg zakażenia.3,9.
Zalecenia dla pacjentów
Ogólna higiena ran w przypadku zmian skórnych.
Farmakoterapia
Antybiotykoterapia może być stosowana w oparciu o obraz kliniczny wraz z wywiadem epidemiologicznyepidemiologicznym.
Antybiotyk w monoterapii zalecany jest przy niepowikłanej limfadenopatii:
dzieci 4 mg/kg m.c. doustnie (w oparciu o dawkę trimetoprimu) 2x2 x dziennie (maximum 160 mg trimetoprimu na dawkę).
U osób z chorobą kociego pazura o cięższym przebiegu (np.:chorobaz chorobą wątroby lub/i sledziony, objawyobjawami neurologicznaneurologicznymi, oczneocznymi) zalecane jest dołączenie rifampicyny w ramach specjalistycznej opieki ambulatoryjnej lub ewentualnie hospitalizacji.
Stosowanie glikokortykosteroidów ogólnoustrojowych można rozważyć np. w zapaleniu siatkówki i nerwu wzrokowego.
Inne terapiemetody leczenia
W przypadku ropni węzłów chłonnych konieczna może być interwencja chirurgiczna.
Zapobieganie
Należy unikać podrapań lub ugryzień przez kota.
W przypadku ugryzienia przez kota należy natychmiast i dokładnie oczyścić ranę bieżącą wodą i mydłem.
Nie należy pozwalać kotu lizać otwartych ran.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
Z reguły przebieg choroby jest niepowikłany i choroba ustępuje po 2–3 miesiącach, nawet bez terapiileczenia.
Jeśli nie występują ciężkie objawy, antybiotykoterapia nie wydaje się wpływać na przebieg w takim stopniu, który uzasadniałby jej stosowanie.
Powikłania
Zazwyczaj łagodny przebieg bez powikłań.
W przypadku rozsiewu hematogennegodrogą krwiopochodną może dojść do zajęcia niemal każdego układu narządówdu, co może skutkować ciężkim przebiegiem.
W badaniu z USA odnotowano 224 nietypowe przypadki choroby kociego pazura w latach 2005–2014, głównie u dziewczynek w wieku 10–14 lat.
Kuchar E. Choroba kociego pazura. mp.pl (dostęp 28.02.2024)
Nawrocki C, Max R, Marzec N. Atypical Manifestations of Cat-Scratch Disease, United States, 2005-2014. Emerg Infect Dis. 2020 Jul;26(7):1438-1446. www.ncbi.nlm.nih.gov
Nelson C, Saha S, Mead P. Cat-Scratch Disease in the United States, 2005-2013. Emerg Infect Dis. 2016 Oct;22(10):1741-6. www.ncbi.nlm.nih.gov
Baranowski K, Huang B. Cat Scratch Disease. [Updated 2022 Jun 21]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022. www.ncbi.nlm.nih.gov
Mazur-Melewska K, Mania A, Kemnitz P, et al. Cat-scratch disease: a wide spectrum of clinical pictures. Postepy Dermatol Alergol. 2015 Jun;32(3):216-20. www.ncbi.nlm.nih.gov
Okaro U, Addisu A, Casanas B, et al. Bartonella Species, an Emerging Cause of Blood-Culture-Negative Endocarditis. Clin Microbiol Rev 2017; 30: 709-46. www.ncbi.nlm.nih.gov
Erdem G, Watson JR, Hunt WG, et al. Clinical and Radiologic Manifestations of Bone Infection in Children with Cat Scratch Disease. J Pediatr 2018. pmid:30041935 www.ncbi.nlm.nih.gov
Dhal U, Hicklen R, Tarrand J, et al. Cat Scratch Disease as a Mimicker of Malignancy. Open Forum Infect Dis. 2021 Oct 5;8(11). pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Spach DH, Kaplan SL. Treatment of cat scratch disease. UpToDate. . (dostęp 28.02.2024) UpToDate
Rolain R, Brouqui P, Koehler J, et al. Recommendations for treatment of human infections caused by Bartonella species. Antimicrob Agents Chemother 2004; 48: 1921-33. PubMed
Autorzy
Joanna Dąbrowska-Juszczak (redaktor)
Anna Grzeszczuk, Prof. dr hab. n. med., specjalista chorób zakaźnych, Klinika Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
Dr n. med. Bonnie Stahn,lekarz rodzinny, Hamburg(recenzent/redaktor)
Definicja: Choroba wywołana przez zakażenie bakterią Bartonella henselae w wyniku zadrapania albo ugryzienia przez kota. Epidemiologia: W USA odnotowuje się ok. 5 zachorowań na 100 000 osób rocznie.