Konopie indyjskie to ogólny termin określający produkty wytwarzane z rośliny konopi Cannabis sativa; najczęstszymi postaciami podawania stosowanymi do celów niemedycznych są żywica (haszysz), suszone liście konopi (marihuana) i olej z konopi indyjskich.
Kannabinoidy to substancje czynne, których farmakodynamiczny mechanizm działania następuje poprzez aktywność receptorów kannabinoidowych. Rozróżnia się następujące kategorie:
składniki ekstrahowane z konopi indyjskich
Syntetyczne składniki aktywne, które są pod względem chemicznym identyczne z roślinnymi kannabinoidami.
Syntetyczne składniki aktywne, których struktura chemiczna opiera się na roślinnych kannabinoidach, ale jest w większym lub mniejszym stopniu zmodyfikowana.
Medyczne zastosowanie konopi indyjskich i kannabinoidów
Zespół uzależnienia od kannabinoidów — definicja według ICD-10
Grupa zjawisk behawioralnych, poznawczych i fizycznych, które rozwijają się po wielokrotnym stosowaniu kannabinoidów.
Zazwyczaj występują:
silne pragnienie zażycia narkotyku
trudności w kontrolowaniu stosowania
kontynuacja stosowania substancji mimo szkodliwych skutków
Konsumowanie substancji jest traktowane priorytetowo w stosunku do innych działań i obowiązków.
Wzrasta tolerancja na substancję, a czasami rozwija się fizyczny zespół abstynencyjny.
Zespół uzależnienia może dotyczyć pojedynczej substancji (np. np. haszyszu), grupy substancji (np. roślinnych i syntetycznych kannabinoidów) lub szerokiej gamy substancji różniących się pod względem farmakologicznym.
Zaburzenie spowodowane stosowaniem konopi indyjskich (zaburzenie związane ze stosowaniem konopi indyjskich) — definicja według DSM-5
Poprzednie rozróżnienie między uzależnieniem a nadużywaniem substancji zostało zniesione wraz z ostatnią rewizją DSM w 2013 roku.
DSM-5 mówi teraz kompleksowo o „zaburzeniu związanym ze stosowaniem konopi indyjskich (cannabis use disorder)“, definiowanym przez następujące cechy (w skrócie):
Problematyczny wzorzec stosowanie konopi indyjskich skutkuje klinicznie istotnym zaburzeniem lub chorobą, gdy w okresie 12 miesięcy występują co najmniej dwa z poniższych kryteriów:
Konopie indyjskie są często stosowane w większych ilościach lub dłużej niż zamierzano.
uporczywe pragnienie lub nieudane próby ograniczenia lub kontrolowania stosowania konopi indyjskich
wysokie nakłady czasowe na zdobycie i stosowanie marihuany lub na zregenerowanie się po jej zażyciu
głód lub silne pragnienie stosowania konopi indyjskich
powtarzające się stosowanie konopi indyjskich skutkujące niewypełnianiem ważnych obowiązków w pracy, szkole lub domu
ciągłe stosowanie konopi indyjskich pomimo trwających lub powtarzających się problemów społecznych lub interpersonalnych spowodowanych lub nasilonych przez działanie konopi indyjskich
Ważne aktywności społeczne, zawodowe lub rekreacyjne są porzucane lub ograniczane z powodu stosowania konopi indyjskich.
Wielokrotne stosowanie konopi indyjskich w sytuacjach, w których to stosowanie prowadzi do fizycznego zagrożenia.
Ciągłe stosowanie konopi indyjskich pomimo wiedzy o utrzymującym się lub nawracającym problemie fizycznym lub psychicznym, który prawdopodobnie został spowodowany lub zaostrzony przez konopie indyjskie.
rozwój tolerancji, określony przez jedno z poniższych kryteriów:
a. pragnienie wyraźnego zwiększenia dawki w celu wywołania stanu odurzenia lub pożądanego efektu
b. znacznie zmniejszony efekt przy dalszym stosowaniu tej samej ilości konopi indyjskich
Objawy odstawienia charakteryzujące się jednym z poniższych kryteriów:
a. charakterystyczny zespół abstynencyjny w odniesieniu do konopi indyjskich (...)
b. Konopie indyjskie (...) są stosowane w celu złagodzenia lub uniknięcia objawów odstawienia.
Specyfikacja nasilenia choroby
spełnione 2–3 kryteria: postać łagodna
spełnione 4–5 kryteriów: postać umiarkowanie nasilona
spełnione ≥6 kryteriów: postać ciężka
częstość występowania
Konopie indyjskie są najczęściej stosowanym nielegalnym narkotykiem na świecie.
Mężczyźni stosują konopie nieco częściej niż kobiety.
U młodzieży:
W grupie wiekowej od 15 do 18 lat ok. 25% osób stwierdziło, że stosowało konopie indyjskie przynajmniej raz w życiu.
Odsetek spożywania alkoholu wynosił 65%.
U dorosłych:
Około 35% dorosłych deklaruje, że kiedykolwiek stosowało konopie indyjskie.
Częstość występowania zaburzeń związanych z konopiami indyjskimi (nadużywanie lub uzależnienie) szacuje się na około 1% dorosłych.
Stosowanie konopi indyjskich jest stosunkowo powszechne w większości krajów, nawet bez legalizacji, a narkotyk jest łatwo dostępny.
Konopie indyjskie w ruchu drogowym
Według badania DRUID, chorobowość stosowania konopi indyjskich wśród wszystkich kierowców wynosi 1,3% (alkohol 3,5%)1.
Stosowanie jako środka odurzającego
Motywacją do stosowania jest osiągnięcie odurzającego doświadczenia charakteryzującego się sedacją i odprężeniem. Mogą również wystąpić efekty euforyczne i halucynogenne, zwłaszcza przy wyższych dawkach THC.
Palenie jest najczęstszym sposobem stosowania konopi indyjskich.
Zawija się je w bibułkę papierosową, ew. miesza z tytoniem, i wdycha (joint).
Dym haszyszowy ma charakterystyczny słodkawy zapach.
Warianty stosowania wziewnego
lufka
fajka wodna (bong)
waporyzator
Produkty z konopi indyjskich mogą być również podawane doustnie.
na przykład w formie wypieków zawierających haszysz lub marihuanę
Podczas stosowania konopi trudno jest przewidzieć efekt ze względu na indywidualne wchłanianie i różne stężenie substancji czynnych.
Może to również prowadzić do powstawania aktywnych metabolitów, co wiąże się z ryzykiem niezamierzonego przedłużenia odurzenia.
Stosowanie w celu samoleczenia
Niektóre badania wykazały związek między zaburzeniami psychicznymi, takimi jak PTSD, a stosowaniem konopi indyjskich jako formy samoleczenia, np. w celu złagodzenia zaburzeń snu, lęku lub depresji2.
Sytuacja badawcza dotycząca pozytywnych i negatywnych skutków jest niespójna3.
Zwłaszcza młodzi dorośli, którzy stosują konopie indyjskie do samoleczenia, są bardziej narażeni na uzależnienie2.
Formy podawania
Marihuana
Zwykle składa się z suszonych liści górnych pędów lub kwiatostanów rośliny.
Może również zawierać łodygi i nasiona roślin.
Kolor jest brązowy lub zielonkawy.
Haszysz
Jest to żywica konopna zmieszana z włóknami roślinnymi. Jest ona ekstrahowana, a następnie prasowana w płytki lub bryły.
Kolor waha się od jasnobrązowego lub zielonego do prawie czarnego.
Olej lub ekstrakt z konopi indyjskich
Jest to bardziej skoncentrowana forma konopi indyjskich, w której rozpuszczalne w tłuszczach związki rośliny, w tym THC, są ekstrahowane za pomocą rozpuszczalnika, a następnie odparowywane do postaci pasty olejowej, która służy jako baza dla mniej lub bardziej rozcieńczonych preparatów olejowych.
Nie należy go mylić z olejem kannabidiolowym (CBD), który nie zawiera THC. Więcej informacji na ten temat przedstawiono w artykule Leki zawierające kannabinoidy.
substancje czynne
Konopie indyjskie zawierają dużą liczbę substancji biologicznie czynnych.
Najważniejszą substancją psychoaktywną jest tetrahydrokannabinol (THC).
THC wiąże się z określonymi receptorami w mózgu (receptory CB1) i receptorami obwodowymi (receptory CB2).
Aktywacja tych receptorów może wpływać na nastrój, pamięć, zdolności poznawcze, sen i apetyt.
Niektóre z nowszych odmian (np. Skunk) mogą zawierać wyższe stężenia THC niż tradycyjne odmiany.
Wyższe stężenia wydają się być związane ze zwiększonym ryzykiem przedawkowania i uzależnienia.
W przypadku palenia lub inhalacji przy użyciu waporyzatora, efekt pojawia się szybko, a maksymalny efekt osiąga się po 20–30 minutach.
Możliwe są różne efekty:
sedacja, euforia, odprężenie
efekt wywołujący sen
zaczerwienione oczy
suchość w ustach
przyspieszone tętno
zwiększony apetyt
Zawroty głowy
spadek zdolności reagowania i koncentracji (do 24 godzin)
zaburzenia pamięci
zmniejszone odczuwanie bólu
zmiana wrażeń zmysłowych (np. zwiększona percepcja dźwięku)
depresja, omamy, ataki paniki, psychozy
zmieniona percepcja czasu
Przy ciągłym stosowaniu stan ten można utrzymać przez długi czas.
W przypadku okazjonalnego stosowania, odurzenie zwykle ustępuje po 2–5 godzinach.
Zarówno pożądany efekt, jak i reakcje niepożądane mogą zostać zmienione lub nasilone przez jednoczesne przyjmowanie innych środków odurzających lub alkoholu.
Na doświadczenie odurzenia mają wpływ indywidualne czynniki somatyczne, psychologiczne i poznawcze.
Różne stężenia i różne dawki mogą również powodować różne stany odurzenia.
Możliwa jest ostra intoksykacja. Przypadki zgonów są bardzo rzadkie i są raczej związane z syntetycznymi kannabinoidami.
Przez długi czas panowało powszechne błędne przekonanie, że stosowanie kannabinoidów zasadniczo nie wiąże się z uzależnieniem fizycznym i objawami odstawienia.
Objawy są najsilniejsze w pierwszym tygodniu po zażyciu narkotyku i mogą utrzymywać się do miesiąca.
Zwykle nie należy spodziewać się poważnych konsekwencji zespołu abstynencyjnego konopi indyjskich, ale należy wykluczyć stosowanie innych narkotyków oprócz konopi indyjskich.
Przyczyna konsultacji
Spośród osób, które szukają pomocy medycznej w związku z uzależnieniem od narkotyków, tylko niewielki odsetek wskazuje na marihuanę jako swój główny problem.
Ile dawek (np. jointów) stosuje Pan/Pani dziennie?
Czy Pana/Pani zapotrzebowanie wzrosło?
Ile dni w tygodniu lub miesiącu stosuje Pan/Pani konopie indyjskie?
Czy miesza Pan/Pani z tytoniem? Czy pali Pan/Pani również papierosy?
Czy stosowanie konopi indyjskich powoduje problemy, takie jak lęk, zmienione wzorce snu lub zmiany apetytu, ew. kaszel?
Czy stosowanie konopi indyjskich oznacza, że czasami nie robi Pan/Pani tego, co chce lub powinien/powinna zrobić, np. w kontekście szkoły, studiów lub pracy?
Czy kiedykolwiek próbował(a) Pan/Pani zaprzestać lub ograniczyć stosowanie konopi indyjskich?
Jak się Pan/Pani po tym czuł(a)?
Czy miało to wpływ na sen?
Czy był(a) Pan/Pani rozdrażniony(-a) lub doświadczał(a) Pan/Pani wahań nastroju?
lub terapia współistniejących zaburzeń psychicznych
Jeśli wola poddania się leczeniu i poziom funkcjonowania psychospołecznego, w szczególności organizacja życia codziennego i struktury dnia pacjenta, są nadal niewystarczające:
intensywne rozmowy wspierające
wspieranie organizacji struktury dnia
motywacja do poddania się terapii stabilizującej abstynencję
w razie potrzeby wsparcie psychofarmakologiczne, zwykle w warunkach szpitalnych (zobacz sekcja Wskazania do hospitalizacji)
doradztwo w zakresie odstawienia zażywanych substancji
Leczenie farmakologiczne
Do tej pory żaden lek nie został zatwierdzony do leczenia zaburzeń związanych z kannabinoidami.
Leczenie farmakologiczne, na przykład gabapentyną, benzodiazepinami lub uspokajającymi lekami przeciwpsychotycznymi, jest dostępną opcją tylko w przypadkach ciężkich objawów odstawienia i odbywa się zwykle w warunkach szpitalnych4.
W metaanalizie stwierdzono, że skuteczność leczenia farmakologicznego nie została z całą pewnością udowodniona. Przeprowadzone badania nie są zbyt kompleksowe i mają niską jakość9.
Profilaktyka
Informowanie o konopiach indyjskich i ryzyku związanym z ich stosowaniem
Przebieg, powikłania i rokowanie
przebieg
Badania wskazują, że wczesne stosowanie konopi indyjskich w okresie dojrzewania wiąże się ze zwiększonym ryzykiem trwałych zaburzeń związanych ze stosowaniem konopi indyjskich w dalszym przebiegu.
powikłania
Czynniki psychospołeczne
Wczesne rozpoczęcie stosowania tych substancji wiąże się z niższym sukcesem edukacyjnym (w tym wyższym wskaźnikiem porzucania szkoły).
Wysoki poziom stosowania konopi indyjskich wiąże się ze zwiększoną absencją w szkole i w pracy, niskim poziomem wykształcenia i konfliktami interpersonalnymi.
„Narkotyk inicjacyjny“
Nie udało się udowodnić ogólnie zwiększonego ryzyka stosowania innych środków odurzających, w tym twardych narkotyków10.
Nieznacznie zwiększone ryzyko stwierdzono tylko w przypadku wczesnego stosowania w okresie dojrzewania, ale tylko wtedy, gdy dodano inne czynniki, takie jak np. separacja rodziców lub inne krytyczne wydarzenia życiowe i inne doświadczenia wywołujące stres w wieku nastoletnim.
Deficyty poznawcze
Regularne i częste stosowanie konopi indyjskich może zaburzać funkcje poznawcze, zwłaszcza pamięć i uwagę11.
Nie jest jasne, czy ma to również ogólny wpływ na inteligencję.
Deficyty poznawcze wydają się być odwracalne po okresie abstynencji. Nie jest jasne, w jakim okresie czasu.
Nie jest również jasne, jaką rolę odgrywa w tym młody wiek pierwszego zastosowania i różnice związane z płcią.
Zaburzenia psychiczne
Stosowanie konopi indyjskich jest czynnikiem ryzyka zaburzeń psychicznych.
Najlepiej zbadanym związkiem jest zwiększone ryzyko psychoz i schizofrenii, szczególnie w przypadku intensywnego stosowania.
Kilka badań wykazało, że u osób regularnie stosujących konopie indyjskie ryzyko wystąpienia psychozy jest od 2 do 4 razy wyższe3.
Przy okazjonalnym stosowaniu ryzyko jest od 1,4 do 2 razy wyższe.
Wykazano również, że dalsze stosowanie konopi indyjskich może mieć negatywny wpływ na przebieg znanych zaburzeń psychotycznych3.
Nie zawsze jest możliwe ustalenie, w jaki sposób stosowanie konopi indyjskich i zaburzenia psychiczne są wzajemnie zależne8.
Niektóre badania wykazały, że osoby z problematycznym stosowaniem konopi indyjskich często cierpią na inne zaburzenia psychiczne w tym samym czasie, takie jak zaburzenia afektywne, zaburzenia lękowe lub PTSD, choć nie stwierdzono związku przyczynowego.
Nie wydaje się również, aby istniało wyraźnie wyższe ryzyko zaburzeń lękowych, depresji lub zespołu stresu pourazowego, chociaż sytuacja badawcza w tym zakresie jest niespójna.
Istnieją dowody na zwiększone ryzyko rozwoju choroby afektywnej dwubiegunowej.
Niektóre badania wykazują również na wyższe ryzyko samobójstwa, zwłaszcza przy częstym stosowaniu tych substancji.
W państwach, w których konopie indyjskie zostały już zalegalizowane, do tej pory nie odnotowano znaczącego wzrostu związanego z tym wskaźnika psychoz12.
Dla porównania, badanie przeglądowe donosi, że ryzyko psychozy związanej z substancją u osób uzależnionych od alkoholu wynosi 4%13.
Choroby somatyczne
Zwiększone ryzyko chorób układu oddechowego, takich jak astma lub POChP
Regularne stosowanie konopi indyjskich może powodować objawy porównywalne do regularnego używania tytoniu, choć należy pamiętać, że często występuje mieszane stosowanie tych dwóch grup substancji.
zwiększone ryzyko nowotworu jądra
niejasne dane dotyczące innych guzów i zaburzeń układu krążenia
Zespół niepowściągliwych wymiotów wywołanych kannabinoidami14
uporczywe wymioty trwające godzinami, dniami lub nawet tygodniami
w przypadku utrzymującego się nadmiernego stosowania
Najbardziej odpowiednią terapią jest abstynencja od substancji.
wystąpienia u noworodka potrzeb w zakresie intensywnej opieki medycznej
Sytuacja badawcza jest jednak niespójna.
Po porodzie: indywidualne wskazania zwiększonego ryzyka zaburzeń rozwojowych w dzieciństwie i stosowania konopi indyjskich w okresie dojrzewania również muszą zostać zweryfikowane w odpowiednich badaniach.
Przypadki śmiertelne
Zgony spowodowane odurzeniem są bardzo rzadkie i częściej związane są z syntetycznymi kannabinoidami.
Rokowania
ryzyko uzależnienia
Ryzyko uzależnienia się od konopi indyjskich wśród osób je stosujących szacuje się na około 9%15.
Inne metaanalizy zakładają wyższe ryzyko (10–15%)16.
W bezpośrednim porównaniu wydaje się, że jest ono niższe niż ryzyko uzależnienia w przypadku alkoholu lub nikotyny15,17.
Ryzyko uzależnienia jest znacznie wyższe, jeśli stosowanie rozpoczyna się w okresie dojrzewania, niż jeśli rozpocznie się później.
Dalsze postępowanie
Regularne badania kontrolne u osób, które chcą zaprzestać stosowania tych substancji, są uważane za pomocne.
Sprawdzić:
motywację
stan psychiczny
lub test na obecność narkotyków w moczu, jeśli pacjent i lekarz uznają to za przydatne.
informacje dla pacjentów
O czym należy poinformować pacjenta?
ryzyko uzależnienia
Ryzyko pogorszenia lub wystąpienia nowych zaburzeń psychicznych
Nawet w okresach wolnych od stosowania narkotyków sprawność poznawcza, w tym zdolność prowadzenia pojazdów, może być przez dłuższy czas zaburzona, co jest trudne do przewidzenia w indywidualnych przypadkach.
European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA). Drug use, impaired driving and traffic accidents. Lissabon: EMCDDA 2014. www.emcdda.europa.eu
Wallis D, Coatsworth JD, Mennis J et al: Predicting Self-Medication with Cannabis in Young Adults with Hazardous Cannabis Use. Int J Environ Res Public Health. 2022 Feb 7;19(3):1850 www.ncbi.nlm.nih.gov
Lowe DJE, Sasiadek JD, Coles AS et al.: Cannabis and mental illness: a review. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2019 Feb;269(1):107-120 www.ncbi.nlm.nih.gov
Connor JP, Stjepanović D, Budney AJ, Le Foll B, Hall WD. Clinical management of cannabis withdrawal. Addiction. 2022 Jul;117(7):2075-2095 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Department of Health, National Treatment Agency. Statistics from the National Drug Treatment Monitoring System (NDTMS) 1 april 2008-31 march 2009. NTA, 2009. research.bmh.manchester.ac.uk
Winstock AR, Ford C, Witton J. Assessment and management of cannabis use disorders in primary care. BMJ 2010; 340: c1571. BMJ (DOI)
Martin G, Copeland J, Gates P, Gilmour S. The Severity of Dependence Scale (SDS) in an adolescent population of cannabis users: reliability, validity and diagnostic cut-off. Drug Alcohol Depend. 2006 Jun 9;83(1):90-3 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Connor JP, Stjepanović D, Le Foll B, Hoch E, Budney AJ, Hall WD. Cannabis use and cannabis use disorder. Nat Rev Dis Primers. 2021 Feb 25;7(1):16 www.ncbi.nlm.nih.gov
Nielsen S, Gowing L, Sabioni P, Le Foll B. Pharmacotherapies for cannabis dependence. Cochrane Database Syst Rev 2019; 1: CD008940. www.cochranelibrary.com
Van Gundy K, Rebellon CJ. A Life-course Perspective on the "Gateway Hypothesis". J Health Soc Behav. 2010;51(3):244-259. doi:10.1177/0022146510378238. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Urits I, Charipova K, Gress K, Li N, Berger AA, Cornett EM, Kassem H, Ngo AL, Kaye AD, Viswanath O. Adverse Effects of Recreational and Medical Cannabis. Psychopharmacol Bull. 2021 Jan 12;51(1):94-109 www.ncbi.nlm.nih.gov
Elser H, Humphreys K, Kiang MV, Mehta S, Yoon JH, Faustman WO, Matthay EC. State Cannabis Legalization and Psychosis-Related Health Care Utilization. JAMA Netw Open. 2023 Jan 3;6(1):e2252689 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Moggi F. [Epidemiology, etiology and treatment of patients with psychosis and co-morbid substance use disorder]. Ther Umsch. 2018 Jun;75(1):37-43 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Senderovich H, Patel P, Jimenez Lopez B, Waicus S. A Systematic Review on Cannabis Hyperemesis Syndrome and Its Management Options. Med Princ Pract. 2022;31(1):29-38 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Lopez-Quintero C, Pérez de los Cobos J, Hasin DS et al: Probability and predictors of transition from first use to dependence on nicotine, alcohol, cannabis, and cocaine: results of the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions (NESARC). Drug Alcohol Depend. 2011 May 1;115(1-2):120-30 www.ncbi.nlm.nih.gov
Leung, J., Chan, G. C. K., Hides, L. et al: What is the prevalence and risk of cannabis use disorders among people who use cannabis? A systematic review and meta-analysis, Addictive Behaviors www.sciencedirect.com
Behrendt S, Wittchen HU, Höfler M et al.: Transitions from first substance use to substance use disorders in adolescence: is early onset associated with a rapid escalation? Drug Alcohol Depend 2009; 99: 68–78. PMID: 8768267 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
EMCDDA. European Drug Report 2023: Cannabis. The current Situation in Europe www.emcdda.europa.eu
United Nations Office on Drugs an Crime: World drug report 2023 www.unodc.org
Moore THM, Zammit S, Lingford-Hughes S, et al. Cannabis use and risk of psychotic or affective mental health outcomes: a systematic review. Lancet 2007; 370: 319-28. PubMed
Gobbi G, Atkin T, Zytynski T et al. Association of Cannabis Use in Adolescence and Risk of Depression, Anxiety, and Suicidality in Young Adulthood A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Psychiatry 2019. pmid:30758486. www.ncbi.nlm.nih.gov
Marconi A, Di Forti M, Lewis CM, Murray RM, Vassos E. Meta-analysis of the Association Between the Level of Cannabis Use and Risk of Psychosis. Schizophr Bull. 2016 Sep;42(5):1262-9 www.ncbi.nlm.nih.gov
Autoren
Bonnie Stahn, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Hamburg
Thomas M. Heim, Dr. med., Wissenschaftsjournalist, Freiburg
Konopie indyjskie to ogólny termin określający produkty wytwarzane z rośliny konopi Cannabis sativa; najczęstszymi postaciami podawania stosowanymi do celów niemedycznych są żywica (haszysz), suszone liście konopi (marihuana) i olej z konopi indyjskich.
Uzależnienia
Uzależnienie od kanabinoli
/link/fca68dbc4a26476db42fbec916f619dc.aspx
/link/fca68dbc4a26476db42fbec916f619dc.aspx
uzaleznienie-od-kanabinoli
SiteDisease
Uzależnienie od kanabinoli
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.deno (patched by linkmapper)