Łojotokowe zapalenie skóry

Streszczenie

• Definicja: Łuszczący się, przewlekły, niezakaźny wyprysk, który występuje głównie w obszarach skóry zawierających wiele gruczołów łojowych.
• Epidemiologia: Często występująca choroba skóry z chorobowością wynoszącą 1–3% w całej populacji.
• Objawy: Przeważnie bezobjawowy wyprysk, ewentualne świąd.
• Badanie fizykalne: Wilgotne zmiany rumieniowo–złuszczające w typowych miejscach (m.in. czoło, skóra głowy, brwi, bruzdy nosowo–wargowe).
• Diagnostyka: Diagnoza kliniczna.
• Leczenie: Miejscowe leczenie środkami przeciwgrzybiczymi do stosowania miejscowego, ewentualnie w połączeniu z miejscowymi inhibitorami kalcyneuryny lub zawierającymi glikokortykosteroidy stosowanymi zewnętrznie. Glikokortykosteroidów nie należy aplikować na twarz ze względu na ryzyko zaniku skóry. Pomocniczo środki keratolityczne, np. kwas salicylowy. U małych dzieci (2–12 r.ż.) najczęściej wystarczające są dermokosmetyki zawierające środki złuszczające, nawilżające i łagodzące podrażnienia.

Informacje ogólne

Definicja

• Łuszczący się, przewlekły, niezakaźny wyprysk, który występuje głównie w obszarach skóry zawierających wiele gruczołów łojowych.¹
  
  • Skóra głowy, twarz, klatka piersiowa i okolice wyprzeniowe. 

Epidemiologia

• Jest to jedna z najczęstszych chorób skóry.
• Chorobowość
  • W całej populacji dorosłych wynosi 1–3%.
• Wiek i płeć²
  • Choroba najczęściej występuje w wieku niemowlęcym, dojrzewania oraz 35–45 lat.
  • Mężczyźni chorują nieco częściej niż kobiety.

Etiologia i patogeneza

• Patogenezę można podzielić na pięć faz:²
  • Gruczoły łojowe wydzielają tłuszcze na powierzchni skóry.
  • Grzyb z rodzaju Malassezia furfur (prawidłowy składnik flory skóry) wnika do warstwy rogowej i kolonizuje obszary łojotokowe skóry.
  • Grzyb z rodzaju Malassezia wydziela lipazę, która wytwarza wolne kwasy tłuszczowe i nadtlenki lipidów, aktywujące układ odpornościowy.
  • Układ odpornościowy wytwarza cytokiny, np. interleukiny i TNF–alfa, które stymulują proliferację i zaburzają różnicowanie keratynocytów.
  • Następujące po tym naruszenie bariery skórnej powoduje m.in. rumień i świąd.

Czynniki predysponujące

• Predyspozycje genetyczne.²
• Upośledzenie odporności
  • Dotyczy to 30–83% pacjentów z HIV.²
• Choroba Parkinsona.³
• Stres.
• Czynniki klimatyczne
  • Latem poprawa stanu, zimą pogorszenie.

ICD–10

• L21 Łojotokowe zapalenie skóry.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Diagnostyka kliniczna
  • Rumień z wilgotnym łuszczeniem się w typowych miejscach (np. w okolicy czoła, skóry głowy, brwi, bruzdy nosowo–wargowej).

Diagnostyka różnicowa

• Wyprysk atopowy.
• Łuszczyca.
• Grzybica skóry głowy.
• Wyprysk kontaktowy.
• Trądzik różowaty.
• Chłoniak skórny.
• Histiocytoza z komórek Langerhansa.
• Toczeń rumieniowaty układowy.

Wywiad lekarski

• Często nie występują subiektywne dolegliwości.
  • Może wystąpić lekki świąd, odczuwalny bardziej w okolicy głowy niż twarzy.
• Wielu pacjentów często stwierdza, że sytuacje stresowe prowadzą do nasilenia się zmian skórnych.
• U niemowląt zwykle zaczyna się w 3. lub 4. tygodniu życia.²
  • Diagnostyka różnicowa atopowego zapalenia skóry zwykle następuje później.
• Choroby neurologiczne lub przebiegające z immunosupresyją choroby podstawowe.
  • Predyspozycje do łojotokowego zapalenia skóry.

Badanie fizykalne

• Rumień z wilgotnym łuszczeniem się okolic nosa, w okolicy czoła, gładzizny czoła, bruzd nosowo–wargowych i brwi.
  • Inne obszary manifestacji, które mogą wystąpić razem lub osobno, to skóra głowy i mostek.
    

    Łojotokowe zapalenie skóry
  • U niemowląt może również wystąpić w okolicy pieluszkowej.
• Jednocześnie może wystąpić wypadanie włosów.²

 

 

 

Badania uzupełniające  

• Brak parametrów laboratoryjnych specyficznych dla choroby.
• W przypadku podejrzenia infekcji grzybiczej można wykonać bezpośrednie badania mikroskopowe lub posiew.
• W przypadku dolegliwości opornych na leczenie lub niepewności co do rozpoznania zaleca się biopsję skóry.

Wskazania do wystawienia skierowania

• W przypadku przebiegów opornych na leczenie lub wątpliwości diagnostycznych, pacjenta należy skierować do poradni dermatologicznej.

Leczenie

Cele leczenia

• Kliniczna eliminacjaEliminacja objawów.

Ogólne informacje o leczeniu

• WyleczenieU u dorosłych nieprzebieg jestprzewlekły możliwe. z nawrotami 
  • Zalecane jest leczenie podtrzymujące, polegające na stosowaniu w dłuższych odstępach czasu małych dawek leków przeciwzapalnych.
  • Chora skóra zwykle różni się od zdrowej skóry, nawet jeśli nie ma żadnych objawów.
    • Wyczuwalne są uszkodzenia bariery skórnej i reakcje zapalne, które nie dają jeszcze żadnych objawów klinicznych. 
• U niemowląt przebieg rzadko jest przewlekły.²
  • Zwykle wystarcza podstawowe leczenie polegające na stosowaniu emolientów lub gotowych dermokosmetyków zawierających środki złuszczające, nawilżające i łagodzące podrażnienia.
• Skuteczne są również leki przeciwgrzybicze, miejscowe glikokortykosteroidy oraz inhibitory kalcyneuryny, które można łączyć w celu zwiększenia działania.

Farmakoterapia

Leczenie miejscowe

• Na skórze głowy
  • Leczenie z wyboru szamponami przeciwgrzybiczymi⁴
    • Np. ketokonazol 2% (szampon na włosach należy utrzymać około 5 minut).
    • Zaleca się stosowanie 2 x w tygodniu, czas trwania leczenia 2–4 tygodnie.
  • Jeśli ognisko jest silnie zapalne, wówczas można przez krótki czas stosować roztwory steroidowe.⁵
    • Np. walerianian betametazonu 0,1% (w Polsce walerian betametazonu dostępny wyłącznie w połączeniu z substancjami przeciwbakteryjnymi i przeciwgrzybiczymitylko w postaci kremów i maści).
    • Aplikować ilośćlub pianypropionian „wielkości piłki golfowej”klobetazolu (odpowiednioszampon)- mniejwskazanie w przypadkuoff dzieci) 2 x na dobę (rano i wieczorem) do czasu poprawy stanu (w przypadku dzieci maksymalnie 5–7 dni).
    • W przypadku dorosłych należy najmniejszą leczniczą ilość piany stosować tylko przez możliwie najkrótszy czas.label
  • W przypadku wyraźnych łusek zaleca się zastosowanie oleożelu.
    • Czas stosowania wynosi 2–3 godziny lub przez noc.
    • Oleożel najpierw rozpuszcza łuski, a za pomocą ciepłej wody można go łatwo usunąć (tworzy emulsję).
• Na twarzy i okolicy mostka
  • W leczeniu pierwszego rzutu stosuje się miejscowe środki przeciwgrzybicze.
    • Np. ketokonazol 2%.  
    • Stosowanie: 1 x na dobę, w przypadku dużego nasilenia 2 x na dobę.
    • Czas trwania: objawy choroby zwykle znacznie ustępują w ciągu pierwszych 14 dni od rozpoczęcia leczenia. W celu uniknięcia nawrotów zaleca się kontynuację stosowania przez co najmniej kilka dni po ustąpieniu objawów.
  • Możliwe połączenie z miejscowymi inhibitorami kalcyneuryny (uwaga: pozarejestracyjne stosowanie leków!), w codziennej praktyce klinicznej osiągane są bardzo dobre wyniki.
    • Np. takrolimus 0,1% w postaci maści stosowanej rano, a wieczorem ketokonazol.
  • Należy unikać stosowania glikokortykosteroidów na twarz ze względu na ryzyko zaniku skóry.

Leczenie miejscowe u noworodków

• Leczenie opiera się głównie na stosowaniu emolientów (substancji natłuszcząjacych, takich jak wazelina) w celu zmniejszenia ilości łusek lub dermokosmetyków zawierających środki złuszczające, nawilżające i łagodzące podrażenienia.¹
  
  • Łuski można ostrożnie usunąć miękką szczotką do włosów lub zetrzeć szmatką.

Profilaktyka nawrotu choroby 

• W przypadku zmian skórnych na twarzy i okolicy mostka zaleca się regularną pielęgnację kremem zawierającym pirokton olaminy.
• W okolicy głowy można stosować również profilaktycznie, nawet miesiące po wygojeniu, szampony przeciwgrzybicze.
  • Stosować 1 x w tygodniu lub co 2 tygodnie przez 3–6 miesięcy.
• Polskie Towarzystwo Dermatologiczne proponuje stosowanie itrakonazolu doustnie w dawce 200mg 1 x na dobę przez pierwsze 2 dni każdego miesiąca.⁶

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• U niemowląt i małych dzieci choroba jest zwykle samoograniczająca się.²
• U dorosłych choroba przewlekła z licznymi nawrotami.²

Powikłania

• U starszych pacjentów i osób z osłabionym układem odpornościowym łojotokowe zapalenie skóry może rozprzestrzenić się na całe ciało (erytrodermia).

Rokowanie

• Choroba ta jest u dorosłych nieuleczalna, często jednak można osiągnąć kontrolę nad objawami.

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

• O możliwościach samodzielnego leczenia i kontynuacji terapii w celu profilaktyki nawrotu choroby nawet po wygojeniu ostrego wyprysku.
• O unikaniu stresu.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Łojotokowe zapalenie skóry.

Ilustracje

pityrosporum ovale; seboroisk eksem; Flass; seboréisk dermatitt; dermatitis seborrhoica; seboréisk eksem; sebore; Seboreisk eksem; Seborrhoisches Ekzem; seboréisk dermatitt

Łojotokowe zapalenie skóry; Erytrodermia; Choroba Unny; Ciemieniucha; Łojotok

Łojotokowe zapalenie skóry

document-disease document-nav document-tools document-theme

Definicja: Łuszczący się, przewlekły, niezakaźny wyprysk, który występuje głównie w obszarach skóry zawierających wiele gruczołów łojowych. Epidemiologia: Często występująca choroba skóry z chorobowością wynoszącą 1–3% w całej populacji.

Dermatologia

Łojotokowe zapalenie skóry

/link/a9515c41764241cb8fb8bafb564f0ed7.aspx

/link/a9515c41764241cb8fb8bafb564f0ed7.aspx

lojotokowe-zapalenie-skory

SiteDisease

Łojotokowe zapalenie skóry

K.Reinhardt@gesinform.de

mmail#chlabiczs@gmail.parol@konsylium24.plcom

pl

pl

pl