Informacje ogólne
Definicja
- Opryszczkowe zapalenie gardła to stan chorobowy, w którym stwierdza się ostry ból gardła z gorączką oraz grudkami i pęcherzykami na podniebieniu miękkim, języczku i przednich łukach podniebiennych, a także ewentualnie na migdałkach.
- Jest to infekcja wirusowa występująca głównie u dzieci, niegroźna i samoograniczająca się.
Częstość występowaniaEpidemiologia
- Opryszczkowe zapalenie gardła występuje najczęściej w grupie wiekowej poniżej 4 roku życia, ale choroba może wystąpić również u noworodków, młodzieży i młodych dorosłych.
- Najczęściej występuje w okresie letnim.
Etiologia i patogeneza
- Częstą przyczyną są wirusy Coxsackie grupy A (A1 do 6, 8, 10 i 22), ale chorobę mogą wywołać także wirusy Coxsackie B, EV 71 lub inne enterowirusy.
- Zakażenie
- wysoka zaraźliwość, głównie wśród dzieci
Wirusywirusy wywołujące rozprzestrzeniają się drogą fekalno-–oralną lub bezpośrednio (oralno-–oralną) w przypadku ostrej choroby.
- Okres inkubacji wynosi 2–9 dni.
- Gorączka utrzymuje się zwykle przez 1–4 dni.
ICD-–10
- B08.5 Enterowirusowe pęcherzykowe zapalenie gardła.
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Choroba gorączkowa z charakterystycznymi pęcherzykami o wielkości 1–2 mm, które mogą ulegać owrzodzeniu, na podniebieniu miękkim, języczku, łukach podniebiennych lub migdałkach.
- Pęcherzyki pękają po
ok.około 24 godzinach, pozostawiając żółtobiałe owrzodzenia otoczone rumieniem.
Diagnostyka różnicowa
- Osutka na dłoniach, stopach i ustach
wysypkaWysypka jamy ustnej na języku i w przedniej części jamy ustnej + osutka pęcherzykowa lub grudkowa na dłoniach i stopach.
- Opryszczkowe zapalenie dziąseł i jamy ustnej.
- Aftowe zapalenie jamy ustnej.
- Paciorkowcowe zapalenie migdałków.
- Mononukleoza.
- Opryszczka zwykła.
- Inne wirusowe
Wywiad lekarski
- Zazwyczaj opryszczkowe zapalenie gardła zaczyna się od szybkiego wzrostu gorączki do
ok.około 40°C. - Inne częste objawy to zmęczenie, ból gardła i trudności w przełykaniu.
- Grudki i pęcherzyki na podniebieniu miękkim, języczku, łukach podniebiennych i ewentualnie dodatkowo na migdałkach odróżniają je od innych infekcji wirusowych.
- Starsze dzieci mogą skarżyć się na ból głowy oraz ból pleców, utratę apetytu, nudności i ból brzucha.
Badanie przedmiotowefizykalne
- Zmiany na błonie śluzowej, przekrwienie i 1–2 mm grudki, które w ciągu 24 godzin przekształcają się w pęcherze, zlokalizowane na podniebieniu miękkim, języczku, łukach podniebiennych i ewentualnie na migdałkach.
- Pęcherzyki pękają i tworzą żółtobiałe owrzodzenia otoczone czerwoną obwódką.
- Wysypka zwykle ustępuje po 3
-–5 dniach, jednak w przypadku wtórnej infekcji może trwać dłużej. - Węzły chłonne w przedniej części szyi mogą być powiększone.
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
- Opryszczkowe zapalenie gardła jest rozpoznaniem klinicznym i rzadko wymagana jest dodatkowa diagnostyka.
- Wirus może zostać wykryty poprzez hodowlę wymazu z gardła (czasochłonne).
- Istnieją również metody bezpośredniego wykrywania metodą PCR w próbkach z gardła lub stolca, a w cięższych zakażeniach z krwi, moczu lub płynu mózgowo
-–rdzeniowego.
Diagnostyka specjalistyczna
- Brak danych.
Wskazania do skierowania do specjalisty
- Zwykle nie są konieczne.
Obowiązek zgłaszania
- Rozpoznanie opryszczkowego zapalenia gardła podlega zgłoszeniu na druku ZLK
-–1 (w formie elektronicznej lub papierowej)
Leczenie
Ogólne informacje o leczeniu
- Opryszczkowe zapalenie gardła jest chorobą samoograniczającą się, dla której nie ma leczenia przyczynowego.
- Leczenie łagodzące objawy
- przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów
- odpoczynek fizyczny
- unikanie palenia i narażenia na dym
. - obniżenie gorączki za pomocą zimnych okładów na okolice czoła, karku, pachwin, łydek
- nielecznicze pastylki do ssania
- pastylki do ssania zawierające miejscowe środki znieczulające i/lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
- Ze względu na cytotoksyczność zależną od stężenia leku, nie zaleca się stosowania pastylek do ssania, roztworów do płukania gardła i aerozoli do gardła zawierających środki antyseptyczne lub miejscowe antybiotyki.
- Ibuprofen lub naproksen można podawać przez krótki czas w celu złagodzenia bólu.
Zalecenia dla pacjentów
- Przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów.
- Odpoczynek.
- Nawilżanie powietrza otoczenia.
- Unikanie palenia i narażenia na dym.
- Płukanie słoną wodą.
- Płukanie herbatą (szałwia, rumianek itp.).
- Gorące płyny z cytryną.
- Ssanie niemedycznych słodyczy.
- Okład na chore gardło.
- W razie potrzeby leki przeciwgorączkowe.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Opryszczkowe zapalenie gardła jest chorobą łagodną i samoograniczającą się.
- Zmiany chorobowe zwykle goją się w ciągu 3–5 dni.
Powikłania
- Powikłania występują bardzo rzadko.
- Bardzo rzadko zakażenia enterowirusami (EV) 71 mogą prowadzić do zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego.1
Rokowanie
- Dobre.
- Możliwe
sasąwielkorotnewielokorotne zachorowania z podobnymi objawami, ponieważ odporność dotyczykonretnegokonkretnego szczepu wirusa, który wywołał aktualnie przechorowane opryszczkowe zapalenie gardła.
Informacje dla pacjentów
InformacjeMateriały edukacyjne dla pacjentów w Deximed
Ilustracje
Opryszczkowe zapalenie gardła (James Heilmann, Wikimedia Commons)
Źródła
Piśmiennictwo
- Szenborn L., Sawiec P., Mrukowicz J. Ostre zapalenie gardła i migdałków u dzieci
., Medycyna Praktyczna 2022.,(dostęp: 10.11.2023), mp.pl
- Tsai
JDJ.D., KuoHTH.T., ChenSMS.M., et al. Neurological images and the predictors for neurological sequelae of epidemic herpangina/hand-foot-mouth disease with encephalomyelitis., Neuropediatrics. 2014;, 45: 102-8., PMID: 24258524, PubMed
AutorzyOpracowanie
- Elżbieta Kryj
-–Radziszewska, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, pediatra, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie(recenzent) - Adam Windak
, Prof dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie(redaktor) - Monika Lenz
,lekarz rodzinny, Neustadt am Rübenberge(recenzent/redaktor)