Jakie są cele leczenia?
Leczenie choroby Bechterewa (zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa) ma na celu złagodzenie bólu i sztywności, ograniczenie stanu zapalnego w stawach, zapobieganie nieprawidłowemu ustawieniu stawów i kości, zapobieganie pogorszeniu stanu ogólnego i umożliwienie pacjentom kontynuowania zwykłych czynności.
Co możesz zrobić sam?
W leczeniu choroby Bechterewa najważniejszy jest własny wkład pacjenta. W terapii kluczowa jest regularna aktywność fizyczna. Pozwala ona ograniczyć ryzyko wystąpienia sztywności i bólu pleców. Należy regularnie konsultować się z fizjoterapeutą, który doradzi, jakie ćwiczenia wykonywać.
Pierwsze ćwiczenia należy wykonywać już rano, najlepiej po ciepłym prysznicu. Szczególnie ważne są ćwiczenia na plecy, zwłaszcza rozciąganie i trening elastyczności. W zapobieganiu sztywności w obrębie klatki piersiowej bardzo ważne są również regularne ćwiczenia oddechowe. Pływanie w podgrzewanym basenie to doskonały rodzaj aktywności dla pacjentów chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.
Warto wyrobić sobie nawyk odpowiedniej postawy podczas pracy. Idealne są zawody wymagające dużej aktywności fizycznej i częstej zmiany postawy ciała. Należy unikać siedzenia w tej samej pozycji przez dłuższy czas.
Warto brać udział w programach edukacyjnych, zwrócić się do organizacji pacjentów i/lub grup wsparcia.
Ze względu na ryzyko zakażeń płuc i zmniejszenia pojemności płuc, niezwykle ważne jest, aby pacjenci z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa rzucili zaprzestali paleniepalenia tytoniu.
Jakie leki można stosować?
Leki przeciwbólowe
Głównym celem farmakoterapii w ZZSK jest łagodzenie bólu. Najczęściej stosowane są tzw. niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo.
Istnieje wiele różnych leków z grupy NLPZ. W leczeniu zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa stosuje się przede wszystkim NLPZ o przedłużonym działaniu. Zażyte wieczorem dają dobry efekt przez całą noc, a ich wpływ na sztywność i ból utrzymuje się aż do następnego poranka. Stosuje się m.in. ibuprofen, diklofenak i naproksen, każdorazowo z uwzględnieniem reakcji niepożądanych i innych chorób pacjenta.
Lista możliwych reakcji niepożądanych związanych ze stosowaniem NLPZ jest długa, ale poważne problemy występują rzadko. Najczęstsze reakcje niepożądane to ból brzucha, nudności, wymiotowaniewymioty, biegunka, ból głowy, zawroty głowy, zmęczenie i zaburzenia widzenia. NLPZ mogą mieć również negatywny wpływ na wątrobę i nerki. Ponadto NLPZ mogą prowadzić do zwiększonej produkcji kwasu i zmniejszonej produkcji śluzu w żołądku, co może spowodować wrzody żołądka i poważny krwotok z żołądka. W przypadku osób, które muszą przyjmować NLPZ przez dłuższy czas, wskazane może być przyjmowanie dodatkowych leków, chroniących przed wrzodami żołądka (inhibitorów pompy protonowej, takich jak omeprazol i pantoprazol). Pacjenci z wrzodami lub krwawieniem w żołądku albo alergią na którykolwiek ze składników nie powinni przyjmować leków z grupy NLPZ. Pacjenci z zaburzeniami krzepnięcia krwi, zaburzeniamichorobami serca, wątroby lub nerek powinni zachować ostrożność; nie zaleca się stosowania NLPZ w ostatnim trymestrze ciąży.
Selektywne inhibitory cyklooksygenazy-2 (inhibitory COX-2), takie jak celekoksyb, mogą słabiej działać na żołądek, a ryzyko wrzodów żołądka i krwawienia jest nieco mniejsze. Leki te zwiększają natomiast ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, dlatego w ich przypadku również zalecana jest ostrożność.
W razie zapalenia stawów lub przyczepów ścięgien można miejscowo wstrzykiwać leki z grupy glikokortykosteroidów.
W niektórych przypadkach można zastosować silniejsze leki przeciwzapalne, zwłaszcza jeśli stan zapalny obejmuje inne stawy niż kręgosłup. Do tych środków należy na przykład sulfasalazyna, stosowana także w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Ustalaniem takiego leczenia zajmuje się specjalista reumatolog.
Leki biologiczne
Jeśli u danej osoby występuje szczególnie aktywna postać ZZSK, istnieje możliwość terapii przy zastosowaniu leków hamujących produkcję cytokin zapalnych (np. czynnika martwicy nowotworów-alfa (TNF-alfa)). Ta stosunkowo nowa grupa leków biologicznych ogranicza aktywność choroby i może opóźnić progresję ZZSK lub jej zapobiec. Leki biologiczne tłumią układ immunologiczny. Jest to zjawisko pożądane podczas leczenia, ale niesie ze sobą zwiększone ryzyko zakażenia. W porozumieniu z lekarzem prowadzącym trzeba rozważyć, czy terapia biologiczna majest sensuzasadniona i na jakim etapie choroby należy ją wdrożyć.
Ćwiczenia fizyczne
Ćwiczenia fizyczne są najważniejszym elementem leczenia wszystkich pacjentów. Badania wykazały, że kinezyterapia (ćwiczenia ruchowe) pomaga, nie wiadomo natomiast, który ze szczegółowych protokołów leczenia najlepiej byłoby realizować. Trening w wodzie może być uzupełnieniem ogólnych, regularnych ćwiczeń fizycznych.
Jako program intensywny można zastosować fizjoterapię i pobyt w sanatorium. Kuracja może uwzględniać zabiegi lecznicze jako działania zarówno rehabilitacyjne, jak profilaktyczne.
Pacjent uczy się od fizjoterapeuty ćwiczeń i metod treningowych, które może regularnie wykonywać we własnym zakresie.
Można również stosować terapię manualną (masaże) w celu zwiększenia ruchomości kręgosłupa i poprawienia postawy.
Leczenie chirurgiczne
Zabieg chirurgiczny może być konieczny w rzadkich przypadkach, np. przy poważnych deformacjach kręgosłupa. Jednak operacje często wiążą się z dużym ryzykiem. Niektórym pacjentom korzyść przynosi chirurgiczne zastąpienie zesztywniałych, zniszczonych stawów protezami, np. w przypadku zwyrodnienia stawu biodrowego.
Dodatkowe informacje
- Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
- ZZSK, przyczyny i objawy
- Jak rozpoznaje się ZZSK?
- Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
- Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa — informacje dla lekarzy
Autorzy
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
- Marie-Christine Fritzsche, lekarz, Freiburg
- Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)