Co to jest alergia?Definicja
Alergia to nadwrażliwośćnieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na pewne substancje, z którymi organizm styka się np. poprzez powietrze lub pokarm. Substancje te, które u zdrowego człowieka nie powodują żadnych problemów zdrowotnych, nazywamy alergenami.
Przykładem najczęstszych alergenów, które mogą wywołać nadmierną reakcję układu odpornościowego są pyłki, produkty spożywcze, roztocza kurzu domowego i leki. Także ukąszenia owadów błonkoskrzydłych, zwłaszcza osy i pszczoły, często wywołują reakcje alergiczne. Ponadto zdarzają się alergie na zwierzęta domowe i pleśnie. Alergia kontaktowa (wyprysk kontaktowy) oznacza nadwrażliwość na substancje takie jak lateks, plastry lub metale, z którymi skóra ma kontakt. Alergie na określone substancje, które wykazujdla większości ludzi są podobieństwo do pierwotnie uczulającego alergenu, często występują razemnieszkodliwe. ZjawiskoTe tosubstancje, nazywane jest alergialergenami, mogą krzyżowąznajdować się w powietrzu, wodzie lub jedzeniu i powodować reakcje immunologiczne u osób uczulonych.
W przypadkuodpowiedzi alergiina kontakt z alergenem, układ odpornościowy uczulonej osoby wytwarza przeciwciała przeciwko substancjom(IgE), które w rzeczywistości swyzwalają nieszkodliwe. Gdy taka osoba wchodzi w kontakt z odpowiednim alergenem, następuje odpowiedź immunologiczna i uwolnienie różnych mediatorów zapalnych, takich jak histamina, co prowadzi do objawów alergicznych.
Alergeny mogą pochodzić z różnych źródeł. MoNależliweą dziado nich:
- Pył
aniakitakichroślinsubstancji(wywołującetokatarrozszerzeniesienny), - Produkty
naczyńspożywczekrwionośnych(np. orzechy,zwimleko, jaja, ryby), - Roztocza kurzu domowego,
- Leki (np. antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne),
- Ukąszenia owadów, zwłaszcza pszczół i os,
- Zwierzę
kszonataprzepuszczalnodomowe (np. sierść kotów czy psów), - Pleś
cianynie.
Alergie naczyniamogą z wyciekiem płynu do tkanki, zwwystężenie dróg oddechowych lub stan zapalny tkanek. Jednakpować w zdecydowanejróżnych wipostaciach i dotyczyć różnych czększości przypadkciała – sków reakcja alergiczna występuje miejscowory, czyliukładu jestoddechowego, ograniczonapokarmowego doczy miejsca kontaktu z substancjkrą alergizującą.żenia
Epidemiologia
Alergie są powszechnym problemem zdrowotnym. Szacuje się, że około jedna trzecia30-40% populacji Europyw jestkrajach dotknirozwiniętatych chorobamicierpi alergicznymina różne formy alergii. DoNajczęstsze schorzenia alergiczne to:
- Katar sienny (alergiczny nieżyt nosa),
- Astma oskrzelowa,
- Alergie pokarmowe.
Alergie najczęstszychściej schorzeń alergicznych należpojawiają katar sienny, astma i alergie pokarmowe. Większość alergii pojawia się po raz pierwszy w dzieciństwie i okresie dojrzewania. Nierzadko zdarza się, żeale chorobaniektóre alergicznamogą ustwystępujepować samoistniepo raz pierwszy w wieku dorosłym życiu.
W ostatnich dziesięcioleciach w krajach zachodnichrozwiniętych obserwujezauważa się stały wzrost zachorowalności.liczby Przyczynaalergii, a przyczyny tego wzrostuzjawiska nie zostałay jeszczedo ostateczniekońca wyjaśnionanione. IstniejWskazuje się na rolę zmienionych warunków życia, diety, zanieczyszczenia środowiska i zmniejszoną jednakekspozycję licznena hipotezy, które upatrują możliwych przyczynmikroorganizmy w środkachdzieciństwie higieny(tzw. i"higieniczna zmienionym stylu życia w krajach uprzemysłowionychhipoteza").
Przyczyny
Przyczyny alergii nie są do końca jasne, ale wiadomo, że predyspozycje genetyczne odgrywają kluczową rolę. Jeśli jedno z rodziców ma alergię, istnieje większe prawdopodobieństwo, że dziecko także będzie uczulone. Jednak alergie mogą wystąpić również w rodzinach, w których nie było przypadków chorób alergicznych.
Ponadto, inne czynniki mogą zwiększać ryzyko wystąpienia alergii:
- Dym tytoniowy,
- Zaburzona bariera hydrolipidowa skóry,
- Stres,
- Kontakt ze szkodliwymi substancjami w miejscu pracy (np. substancje chemiczne).
Atopia to termin określający dziedziczną skłonność do rozwoju alergii, szczególnie w reakcji na substancjealergeny, które u zdrowych ludzi nie powodują reakcje typu natychmiastowego (np. astma, atopowe zapalenie skóry).
Objawy
Objawy alergiczne mogą mieć różadnychny problemcharakter, zależnie od rodzaju alergenu i miejsca kontaktu z nim:
-
Reakcje skórne:
- Pokrzywka (wysypka w postaci czerwonych, swędzących bąbli),
- Świąd, zaczerwienienie, obrzęk skóry.
-
Reakcje oddechowe:
- Kichanie, kaszel, chrypka,
- Zaczerwienienie i łzawienie oczu (alergiczne zapalenie spojówek),
- Zatkany nos (katar sienny),
- Duszności, świszczący oddech, kaszel (astma).
-
Objawy pokarmowe:
- Bóle brzucha, nudności, wymioty,
- Biegunka,
- Kolki.
-
Alergie ogólnoustrojowe (anafilaksja):
- Uogólniony obrzęk (np. powiek, warg),
- Zawroty głowy, uczucie gorąca,
- Niskie ciśnienie krwi, utrata przytomności,
- Wstrząs anafilaktyczny, który może prowadzić do niewydolności krążenia.
Diagnostyka
Diagnostyka alergii zaczyna się od dokładnej analizy objawów niei zostałyich dostateczniezależności wyjaśnioneod czynników zewnętrznych (np. Jednaksezonowe mechanizmwystępowanie przebieguobjawów jestalergii dona pyłki). Aby określić dobrzekonkretny poznanyalergen, stosuje się różne testy:
Testy skórne (np. Pierwszytest kontakt z substancją (alergenempunktowy) powoduje uczulenie układu odpornościowego. Powstają przeciwciała, które popolegają ponownymna kontakcienałożeniu alergenu na skórę i ocenieniu reakcji (zaczerwienienie, swędzenie),
Testy krwi na obecność przeciwciał IgE (testy RAST),
Testy prowokacyjne, w których pacjent jest wystawiony na kontakt z podejrzanym alergenem w kontrolowanych warunkach.
Leczenie
Leczenie alergii polega głównie na unikaniu kontaktu z alergenem uruchamiają nadmierną odpowiedź immunologiczną, czyli reakcję alergiczną. W zależności od rodzajutypu ialergii, przebieguzalecenia czasowegomogą wyrobejmować:
- Zmiany w diecie (w przypadku alergii pokarmowych),
- Ochrona skó
żniary przed kontaktami z uczulającymi substancjami, - Zmiana warunków pracy (w alergiach zawodowych).
Leki stosowane w leczeniu alergii to:
- Przeciwhistaminowe – zmniejszają objawy alergii, takie jak swędzenie, kichanie, katar,
- Glikokortykosteroidy – stosowane w postaci tabletek, maści, aerozoli do nosa w celu redukcji stanów zapalnych,
- Leki rozkurczające oskrzela – pomocne w astmie.
W leczeniu odczulania stosuje się rregularne podawanie małych dawek alergenu, któżnere typystopniowo zwiększają się w celu „przyzwyczajenia” organizmu i zmniejszenia reakcji alergicznej. Najczęściej występuje reakcja typu natychmiastowego, gdy objawy ujawniają się zwykle w ciągu kilku minut od kontaktu z alergenem.
Udowodnionym czynnikiem rozwoju alergii są predyspozycje genetyczne. Jeśli jedno lub oboje rodziców ma alergię, ryzyko jej wystąpienia u dziecka jest znacznie większe. Niemniej jednak, alergie występują również wtedy, gdy nie było wcześniejszych przypadków w rodzinie. Inne czynniki to dym tytoniowy, zaburzona bariera hydrolipidowa skóry, stres i kontakt ze szkodliwymi substancjami występującymi w pracy.
O atopii mówi się wtedy, gdy istnieje dziedziczna skłonność do nadprodukcji przeciwciał związanych z alergią, a tym samym do reakcji alergicznych typu natychmiastowego. Dzieci dotknięte chorobą częściej cierpią na choroby atopowe, takie jak atopowe zapalenie skóry (neurodermia), astma oskrzelowa oraz alergiczne zapalenie spojówek. Ponadto duża część chorych cierpi na alergie pokarmowe.
Objawy
Reakcja alergiczna może w zasadzie przybrać wiele różnych postaci. Zależy to od alergenu, rodzaju alergii i miejsca kontaktu z substancją. Typowe objawy reakcji alergicznej to świąd, obrzęk, zaczerwienienie i zwiększone wydzielanie płynów z błon śluzowych.
W większości przypadków reakcja alergiczna występuje miejscowo. Na skórze objawia się to na przykład ograniczonym zaczerwienieniem, swędzeniem, aż po przejściową wysypkę, często w postaci pokrzywki (urticaria). Jeśli alergeny takie jak np. pyłki lub kurz wejdą w kontakt z ciałem poprzez powietrze, może to prowadzić do kichania, kaszlu, chrypki oraz zaczerwienienia i łzawienia oczu. Mówimy wtedy także o katarze siennym oraz alergicznym zapaleniu spojówek, które często występują razem, zwłaszcza przy alergii na pyłki. Ponadto reakcja alergiczna może prowadzić do obrzęku błon śluzowych w drogach oddechowych, a co za tym idzie do duszności ze świszczącym oddechem i kaszlem. Są to również klasyczne dolegliwości alergicznej astmy oskrzelowej. Jeśli alergen zostanie spożyty wraz z pokarmem może wywołać różne dolegliwości żołądkowo-jelitowe z nudnościami, biegunką i bólami kolkowymi.
W niektórych przypadkach dochodzi do reakcji ogólnoustrojowej, czyli obejmującej cały organizm. Jest to takszczególnie zwana anafilaksja. Również ta uogólniona reakcja nadwrażliwości może mieć różny przebieg i prowadzić nawet do wstrząsu anafilaktycznego. Typowe objawy to zawroty głowy, uczucie gorąca, zaczerwienienie twarzy, obrzęk powiek i swędząca wysypka, która rozprzestrzenia się na całym ciele. Jeśli reakcja alergiczna obejmuje również układ sercowo-naczyniowy, powoduje niskie ciśnienie tętnicze, utratę przytomności, askuteczne w najgorszym przypadku niewydolność krążenia.
Diagnostyka
Jeśli po kontakcie z określoną substancją nawracają dolegliwości lub występują objawy choroby alergicznej, należy skorzystać z różnych możliwości diagnostyki alergii.
Przede wszystkim ważna jest dokładna obserwacja objawów i ich czasowy związek z określonymi okolicznościami. Na przykład, jeśli objawy alergii na pyłki występują tylko sezonowo, jest to jednoznaczna wskazówka. W wielu przypadkach alergen można zidentyfikować już w ten sposób, bez konieczności przeprowadzania skomplikowanych badań.
W określonych sytuacjach ważne jest jednak dokładne ustalenie substancji, które wywołują alergię. Stosuje się różnego rodzaju testy alergiczne i metody badawcze. Prosty test skórny polega na nałożeniu potencjalnego alergenu na skórę ramienia i wtarciu go. Po około pół godzinie ocenia się reakcję, jaka zaszła w tym miejscu. Inną metodą jest tak zwany „test punktowy”. Na skórę nanosi się kropelki roztworu, z których każda zawiera potencjalny alergen. Następnie przy pomocy małego lancetu delikatnie nacina się skórę w miejscu podania, co umożliwia wprowadzenie alergenów do jej górnych warstw. Jeśli wystąpi reakcja skórna, np. zaczerwienienie lub obrzęk, najprawdopodobniej świadczy to o alergii. Aby zbadać alergie kontaktowe o charakterze opóźnionym, często wykonuje się test naskórkowy. Badana substancja jest nakładana na skórę za pomocą plastra, a reakcja skóry jest oceniana dopiero po upływie jednego do dwóch dni.
W przypadkach, gdy testy skórne nie są możliwe do wykonania lub dają niejasne wyniki, można wykonać próby prowokacyjne. Polegają one na kontakcie z podejrzanym alergenem w kontrolowanych warunkach, na przykład poprzez oddychanie lub jedzenie. Jeśli wystąpią typowe dolegliwości, alergia na daną substancję jest oczywista.
W badaniu krwi podwyższone stężenie przeciwciał typu IgE może wskazywać na alergię. Ponadto w zakresie badań laboratoryjnych istnieją różne metody badania przeciwciał IgE typu alergicznego bezpośrednio pod kątem wiązania się z konkretnymi alergenami. Są to znane testy określane jako RAST. Obecnie powszechnie stosuje się nowsze metody.
W przypadku niektórych chorób alergicznych, takich jak astma oskrzelowa, często przeprowadza się dalsze badania.
Leczenie
Terapia zależy od nasilenia i rodzaju alergii. Podstawą leczenia jest unikanie kontaktu z powodującym chorobę alergenem. Można to zrobić poprzez zmianę diety, unikanie kontaktu pewnych substancji ze skórą lub odstawienie leków wywołujących nadwrażliwość. W przypadku alergii na pyłki, pomocnyroztocza wkurzu ocenieczy sytuacjiniektóre możealergeny być kalendarz stężeń pyłków oraz informacje z serwisu pogodowego. Przy alergii zawodowej konieczna może być zmiana warunków w miejscu pracy. Często pozwala to uwolnić się od uciążliwych dolegliwościpokarmowe.
WAnafilaksja celu złagodzenia objawów alergii można również stosować różne leki. Często stosowanymi grupami są tzw. leki przeciwhistaminowe i glikokortykosteroidy. np. w postaci tabletek, spray'ów do nosa lub kremów.
Jednak leki te łagodzą jedynie objawy, ale nie leczą samej alergii. Jedynym leczeniem przyczynowym jest odczulanie. Małe dawki alergenu podawane są regularnie przez długi okres, po czym są systematycznie zwiększane. Szczególnie w przypadku pojedynczych alergenów i młodych pacjentów ta metoda ma skuteczny mechanizm działania.
Ci(ciężka reakcja alergiczna) wymaga natychmiastowego leczenia, zazwyczaj z ryzykiem wstrząsuużyciem anafilaktycznego zwykleadrenaliny, wymagaktóra leczeniapomaga ratunkowego. Oprócz leków przeciwhistaminowychstabilizacji ciśnienia krwi i glikokortykosteroidówzapobiega wstrząsowi anafilaktycznemu. Dodatkowo stosuje się tu adrenalinę, tlen i inne środki medyczne.
Niektóre choroby alergiczne wymagajwspomagają terapii swoistejce.
Dodatkowe informacje
Alergie
- Alergia, przyczyny
- Alergia na pyłki
- Alergia pokarmowa
- Alergia na lateks
- Alergia na ukąszenia owadów
- Alergia, alergia krzyżowa
- Alergia, badanie u dzieci
- Alergia, ciężka reakcja alergiczna
- Alergia, wstrząs anafilaktyczny
- Alergia, pierwsza pomoc
- Alergia, odczulanie
- Zapobieganie alergii, zalecenia dietetyczne
- Leki przeciwalergiczne w okresie ciąży i karmienia piersią
- Alergia jako choroba układowa
- Alergia na ukąszenia owadów
- Alergia i nietolerancja pokarmowa
Specyficzne choroby alergiczne
- Astma oskrzelowa
- Astma u dzieci
- Swędząca wysypka
- Wyprysk kontaktowy
- Pokrzywka (urticaria)
- Katar sienny (alergiczny nieżyt nosa)
- Alergiczne zapalenie spojówek (conjunctivitis)
- Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych
- Wyprysk atopowy (neurodermit)
- Astma oskrzelowa
- Alergiczny nieżyt nosa– informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Lek. Kalina van der Bend (recenzent)
- Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski