Informacje ogólne
Definicja
- Jęczmień
(jęczmyk): ostre bakteryjne bolesne zapalenie/niewielkiropień mieszkgruczołówwłosowychpowiekrz(jęszmień wewnętrzny i zewnętrzny). PowodujeSpowodowanyzablokowaniezablokowaniem gruczołów łojowych lub potowych na brzegu powieki.- W przeciwieństwie do bezbolesnej gradówki, jęczmień powoduje dolegliwości bólowe.
- Może dotyczyć zarówno górnej, jak i dolnej powieki.
- Charakter łagodny i samoograniczający, ale może nawracać.
- Jęczmień zewnętrzny:
- zewnętrzna strona powieki
- związane ze stanem zapalnym zablokowanie gruczołów Molla (glandulae ciliares, gruczoły potowe apokrynowe) lub gruczołów Zeisa (glandulae sebaceae, gruczoły łojowe).
- Jęczmień wewnętrzny:
- wewnętrzna strona powieki
- związane ze stanem zapalnym zablokowanie gruczołów Meiboma (glandulae tarsales, gruczoły łojowe w łącznotkankowej tarczce powiek).1
Epidemiologia
- Po zapaleniu spojówek druga najczęstsza choroba oczu w gabinetach lekarzy rodzinnych.
- Choroba może dotyczyć wszystkich grup wiekowych.1
- Jęczmień zewnętrzny występuje częściej niż jęczmień wewnętrzny.
Etiologia i patogeneza
- W 90-95% wywołane przez gronkowce (S. aureus i S. epidermidis), rzadziej przez paciorkowce.1-2
- Czynniki predysponujące: cukrzyca, trądzik różowaty, hiperlipidemia lub zapalenie powiek.1,3
ICD-10
- H00 Jęczmień i gradówka
.- H00.0 Jęczmień i inne głębokie zapalenie powiek
.
- H00.0 Jęczmień i inne głębokie zapalenie powiek
Diagnostyka
Diagnostyka różnicowa
- Gradówka (główne rozpoznanie różnicowe): bezbolesne, niezakaźne, przewlekłe ziarniniakowe zapalenie gruczołów Meiboma na powiece, często wtórne do niedrożności przewodów odprowadzających gruczołu (zator wydzieliny), także w wyniku jęczmienia wewnętrznego; czasem
wymaganewymaga usunięcieciaoperacyjneoperacyjnego. - Zapalenie spojówek: zapalenie błony śluzowej.
- Zapalenie woreczka łzowego: ropień lub ropowica woreczka łzowego.
- Róża: ostre, przebiegające z gorączką zakażenie skóry właściwej, głównie wywołane przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A, wnikanie drobnoustrojów przez mikrourazy skóry, rozprzestrzenianie się przez naczynia limfatyczne.
- Ropowica oczodołu: ostre ropowicze zapalenie oczodołu, konieczne skierowanie do szpitala.
- Rak podstawnokomórkowy.
- Rak gruczołu łojowego.
- Rak płaskonabłonkowy. 4
- Odma oczodołowa: bardzo rzadko.
- Zapalenie tkanki łącznej okołooczodołowej.2-3
- Na powiece mogą występować również torbiel naskórkowa, mięczak zakaźny i brodawczak.
Wywiad
- Ból, zaczerwienienie, obrzęk, zaczerwieniony guzek na powiece?
- Objawy narastają stopniowo?
- Bezbolesne ruchy gałek ocznych?1,4
- Rozpoznanie na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego?
- Zaburzenia widzenia?
Badanie fizykalne
- Zapalenie mieszka włosowego: miejscowe zaczerwienienie i obrzęk powieki; często również przekrwienie/obrzęk spojówki.
- Bolesne, rumieniowe zapalenie powieki, czasem także z ropnymi pęcherzykami (krostami).1
- Czasem powiększenie węzłów chłonnych przedusznych, ewent. gorączka.
- Należy rozważyć poszerzenie diagnostyki różnicowej, zwłaszcza w przypadku uporczywych, nawracających lub nietypowych przebiegów.
Wskazania do skierowania do specjalisty
- Duże zmiany wymagające nacięcia i drenażu.2
- W przypadku podejrzenia ropowicy i/lub objawów sepsy.
- W przypadku braku poprawy stanu pomimo leczenia, nietypowego lub nawrotowego przebiegu.
Leczenie
Cele leczenia
- Złagodzenie objawów.
- Eliminacja zakażenia.1
Ogólne informacje o leczeniu
- Często po 1-2 tygodniach objawy zmniejszają się i ustępują – zakażenie samoograniczające się w wielu przypadkach.1-2
- Leczenie zachowawcze, ewent. w niektórych przypadkach chirurgicznie (często jęczmień wewnętrzny).1
- Brakuje danych dotyczących wyników leczenia zachowawczego w porównaniu z interwencyjnym.
Zalecenia dla pacjentów
- Miejscowe
ogrzanieogrzewanie:- np. miejscowe ciepłe okłady lub lampa na podczerwień, 3 do 4 razy dziennie po 10-15 minut.1
- Higiena brzegów powiek
, ewent - UWAGA: w przypadku jęczmienia wewnętrznego terapia manualna może prowadzić do podrażnienia rogówki.6
Farmakoterapia
- Maść
do oczuokulistyczna z antybiotykiem: - w przypadku utrzymujących się, większych zmian lub nasilonych dolegliwości1
- np. gentamycyna w maści do oczu, ofloksacyna w maści do oczu lub erytromycyna w maści do oczu, 3 razy dziennie przez 1 tydzień (brak randomizowanych badań)1
- ewent. w połączeniu z miejscowym glikokortykosteroidem w przypadku silnego obrzęku.1-2
Inne terapiemetody leczenia
- Rzadko konieczna interwencja chirurgiczna, np. w przypadku silnego bólu napięciowego, dużych rozmiarów zmiany.1-2
Ewent.Ewentualnie skierowanie do okulisty w celu wykonania nacięcia:- nacięcie, zeskrobanie lub drenaż, jeśli nie ma poprawy w ciągu 2-3 dni
- pionowe nacięcie w przypadku jęczmienia wewnętrznego
- poziome nacięcie w przypadku jęczmienia zewnętrznego.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Często zakażenie samoograniczające się po 1-2 tygodniach.1
- Przewlekły przebieg, jeśli zakażenie rozprzestrzeni się na inne gruczoły Meiboma w przebiegu jęczmienia wewnętrznego.5
- Przyczyna wtórnej gradówki.5
- Nawroty m.in. w przebiegu cukrzycy, trądziku różowatego, hiperlipidemii lub zapalenia powiek.
Powikłania
- Ropień powieki.
- Ropowica oczodołu.
- Zakrzepowe zapalenie żyły kątowej (rzadko)
.
Informacje dla pacjentów
Edukacja pacjenta
- Często
samoograniczeniesamoograniczające objawy w ciągu 1-2 tygodni. - Pocieranie oczu związane jest z ryzykiem rozprzestrzenienia się zapalenia na inne gruczoły lub na stronę przeciwną.
- Higiena powiek, zwłaszcza przy nawrotach.1
Materiały edukacyjne dla pacjentów
Ilustracje
Jęczmień (jzewnęczmyk)trzny powieki górnej
Źródła
Piśmiennictwo
- Grabska-Liberek I. Podstawy okulistyki dla studentów medycyny i lekarzy rodzinnych. ISBN: 978-83-7988-386-8. Termedia Sp. z o.o., Poznań, 2021.
- Bragg K, Le P, Le J. Hordeolum. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2021. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Willmann D, Guier C, Patel B, Melanson S. Stye. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2021. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- McAlinden C, González-Andrades M, Skiadaresi E. Hordeolum: Acute abscess within an eyelid sebaceous gland. Cleve Clin J Med. 2016; 83: 332-4. pmid: 27168505 PubMed
- Pflipsen M, Massaquoi M, Wolf S. Evaluation of the Painful Eye. Am Fam Physician 2016; 93: 991-8. pmid: 27304768 PubMed
- Lindsley K, Nichols JJ, Dickersin K. Non-surgical interventions for acute internal hordeolum. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 1. Art. No.: CD007742. DOI: 10.1002/14651858.CD007742.pub4 onlinelibrary.wiley.com
- McMonnies C, Korb D, Blackie C. The role of heat in rubbing and massage-related corneal deformation. Cont Lens Anterior Eye 2012; 35: 148-54. pmid: 22309634 PubMed
Opracowanie
- Natalia Jagiełła (recenzent)
- Adam Windak (redaktor)
- Claudia Wengert (recenzent/redaktor)
- Daniela Frank (recenzent/redaktor)