Co to jest niedoczynność tarczycy?
Rozpoznanie niedoczynnoNiedoczynności tarczycy oznacza to obniżeniezespół czynnościobjawów wynikających z niedoboru hormonów tarczycy w organizmie. Choroba ta może dotyczyć kobiet, które już przed ciążą chorowały na niedoczynność i były odpowiednio leczone. Schorzenie może jednak także wystąpić po raz pierwszy także w czasie ciąży.
U zdrowych osób funkcjonowanie tarczycy jest kontrolowane przez hormony produkowane w mózgu, a dokładniej w przysadce mózgowej. Hormon zwany TSH (hormon tyreotropowy) lub tyreotropina jest produkowany w przysadce. Pobudza on tarczycę do produkcji własnego hormonu – tyroksyny (T4). Jeżeli obydwa te narządy funkcjonują normalnie, produkcja TSH i T4 jest prawidłowa. Wartości te można zmierzyć za pomocą badańbadania krwi.
Jeśli hormon tarczycy występuje w zbyt niskim stężeniu, przysadka mózgowa zwiększa produkcję TSH, aby pobudzić tarczycę do produkcji większej ilości T4. W takich okolicznościach często dochodzi do powiększenia tarczycy, co nazywane jest wolem. Jeśli tarczyca nie produkuje wystarczającej ilości T4 pomimo zwiększonej stymulacji przez TSH, pojawiają się objawy niedoczynności tarczycy. W badaniu krwi niedoczynność tarczycy wykrywa się, gdy poziom TSH jest wyższy od normy, a poziom wolnej T4 niższy od normy.
W artykule Niedoczynność tarczycy można dowiedzieć się więcej na ten temat oraz na temat objawów związanych z niedoczynnością; do typowych zalicza się wyczerpanie, łamliwe paznokcie, suchą skórę, zaparcia, przyrost masy ciała, nadwrażliwość na zimno i zwiększoną potrzebę snu. U większości chorych niedoczynność tarczycy może być łatwo leczona poprzez przyjmowanie substancji czynnej, lewotyroksyny, w postaci tabletek. Pozwala to unormować metabolizm i zmniejszyć dolegliwości.
Około 0,4% wszystkich kobiet w ciąży cierpichoruje na wymagającą leczenia niedoczynność tarczycy. Najczęstszą przyczynę stanowi autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, tzw. choroba Hashimoto.
U niektórych kobiet występuje tzw. subkliniczna niedoczynność tarczycy. Oznacza to, że istnieje niedoczynność tarczycy, ale nie ma objawów klinicznych. Definiuje się ją w ten sposób, że poziom TSH jest lekko podwyższony, natomiast poziom FT4 jest w normie. Kobietom dotkniętymz subkliniczną niedoczynnością tarczycy często zaleca się leczenie w czasie ciąży, nawet jeśli przed ciążą nie było powodów do terapii.
Metabolizm w ciąży
W czasie prawidłowej ciąży w organizmie zachodzi szereg zmian, które obciążają metabolizm. Tarczyca zwiększa się o ok. 10%, a produkcja hormonów tarczycy wzrasta o ok. 50 %. Wynika to między innymi ze zwiększonej ilości estrogenów, które mogą blokować niektóre działania innych hormonów metabolicznych. Dodatkowo, do 5. miesiąca ciąży, dziecko korzysta z matczynej lewotyroksyny, ponieważ wcześniej tarczyca nie jest u niego w pełni rozwinięta. Kobiety, które mają już niedoczynność tarczycy (hipotyreozę), nie posiadają niezbędnych rezerw w momencie zajścia w ciążę. Dlatego ich zapotrzebowanie na hormony tarczycy wzrasta w stosunku do czasu przed ciążą.
Należy również wziąć pod uwagę zwiększone zapotrzebowanie na jod pochodzący z diety, ponieważ nienarodzone dziecko również potrzebuje jodu niezbędnego do wytwarzania hormonów tarczycy.
Kobietom z niedoczynnością tarczycy przyjmującym lewotyroksynę zaleca się (po konsultacji z lekarzem) natychmiastowe zwiększenie dawki nawet o 50%, gdy dowiedzą się, że są w ciąży. Jeśli dawka nie jest zwiększona lub jeśli odstawiono hormony tarczycy w czasie ciąży, dochodzi do niedoboru hormonów tarczycy niezbędnych do prawidłowej przemiany materii w ciąży, co może mieć szereg negatywnych konsekwencji.
Niedoczynność tarczycy zwiększa ryzyko opóźnionego i zaburzonego rozwoju układu nerwowego u dziecka oraz opóźnionegonia rozwojujego intelektualnegorozwój u dzieckaintelektualny. Dodatkowo zwiększa się ryzyko poronienia oraz, a u samej kobiety wysokiego ciśnienia i tzw. gestozy, która w potocznym języku nazywana jest również zatruciem ciążowym. Zachodzi również zwiększone ryzyko przedwczesnego porodu i niskiej masy urodzeniowej dziecka.
Leczenie
Niedoczynność tarczycy powinna być zawsze leczona lewotyroksyną w postaci tabletek, nawet w czasie ciąży. Należy pamiętać, że wymagana dawka dobowa jest większa niż przed ciążą.
Kobiety ciężarne z niedoczynnością tarczycy zwykle mają kontrolowane parametry tarczycy co 4-8 tygodni w ramach badania krwi. Należy pamiętać, że w czasie ciąży poziom TSH jest niższy niż zwykle. Ilość lewotyroksyny dostosowuje się w zależności od wyników badań krwi. U wielu kobiet w ciąży należy stopniowo zwiększać dawkę do poziomu nawet o 50% wyższego niż przed ciążą.
W niektórych przypadkach utajona niedoczynność tarczycy jest również leczona lewotyroksyną, zwłaszcza jeśli poziom TSH jest znacznie podwyższony lub we krwi wykrywa się pewne przeciwciała (anty-TPO). Leczenie hormonami tarczycy może również zapobiec poronieniom nawykowym.
Po porodzie zapotrzebowanie na lewotyroksynę spada dość szybko do poziomu sprzed ciąży. Wartość ta jest również korygowana na podstawie wyników badań krwi. W celu sprawdzenia poziomu hormonu tarczycy badania wykonuje się zwykle krótko po porodzie oraz 6 i 12 miesięcy po nim.
Zalecenia
Kobietom w ciąży zaleca się przyjmowanie 100-150 µg mcg jodu dziennie. Jeśli cierpisz na choroby tarczycy, zasięgnij porady lekarza. Dodatkowo należy przyjmować odpowiednią ilość jodu wraz z dietą, np. nabiałem, rybami morskimi i solą jodowaną.
Rokowanie
Jeśli niedoczynność tarczycy występująca w ciąży nie jest leczona, istnieje duże ryzyko upośledzenia fizycznego i intelektualnego u dziecka oraz powikłań w ciąży.
Jeśli zalecenia dotyczące terapii są przestrzegane, zwiększone ryzyko w ciąży nie występuje – ani dla matki, ani dla dziecka.
Dodatkowe informacje
- Hipotyreoza
- Wole
- Choroba Hashimoto
- Subkliniczna niedoczynność tarczycy
- Niedoczynność tarczycy w
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema
- Julia Trifyllis, dr n. med., specjalista ginekologii i
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)