Informacje ogólne
Definicja
- Najczęściej łagodne, wypełnione płynem zmiany wywodzące się z
Epidemiologia
- Prawdopodobieństwo wystąpienia torbieli jajnika w ciągu całego życia wynosi 7%.
- Częstość występowania w
- W
Etiologia i patogeneza
- Torbiele jajników mogą mieć różne przyczyny, od procesów fizjologicznych po mutacje genetyczne i
Torbiele fizjologiczne
- Torbiele fizjologiczne mają wielkość do 3
cć jest zależna od cyklu.
Torbiele patologiczne
- Torbiel pęcherzykowa
torbielTorbiel czynnościowa stanowiąca zmianę patologiczną.- Powstaje w
- Może występować pojedynczo lub w wiekszej liczbie.
wW obrazie USG jednokomorowa, bezechowa, gładko odgraniczona torbiel o- Torbiele pęcherzykowe i
szczegSzczególnie częste występowanie niedługo po pierwszej miesiączce iSObecność wiążezwiązanesię z- W torbielach o dużych rozmiarach częściej dochodzi do skrętu szypuły.
spontanicznaSpontaniczna remisja w- Jeżeli utrzymują się dłużej niż 3–6 miesięcy należy rozważyć leczenie operacyjne.
wysokieWysokie ryzyko nawrotutorbieli.
- Torbiele ciałka żółtego
- Powstają z
śŚrednica 4–8- Należy je odróżnić od ciałka żółtego menstruacyjnego (2–3
czCzęste występowanie u- W
- Produkcja progesteronu w
- Powstają z
- Torbiele tekaluteinowe ziarniniakowe
- Powstają w
- Przyczyny obejmują stymulację gonadotropinami lub klomifenem (antyestrogenem) w
- Torbiele luteinowe mogą osiągnąć rozmiar do 20
- Przerwanie podawania hormonów prowadzi do zaniku torbieli tekaluteinowych ziarniniakowych.
- W przypadku choroby trofoblastycznej leczenie polega na opróżnieniu jamy macicy.4
- W zespole hiperstymulacyjnym w trakcie ciąży leczenie zachowawcze obejmuje zalecenie pozycji leżącej, wyrównanie zaburzeń elektrolitowych i białkowych, niesteroidowe leki przeciwzapalne, substytucję gestagenną. U części pacjentek konieczne jest przerwanie ciąży.4
- W przypadku pęknięcia torbieli wymagane może być leczenie zabiegowe.4
- Powstają w
Zespół policystycznych jajników (polycystic ovary syndrome — PCOS)5
- Zespół policystycznych jajników (polycystic ovary syndrome — PCOS) to zespół objawów związanych z wielopęcherzykową morfologią jajników, w postaci przewlekłych zaburzeń miesiączkowania - rzadkiego miesiączkowania lub braku miesiączki (z
- Nie wszystkie kryteria muszą występować w
- Typowy obraz policystycznych jajników w
- powyżej 7 podtorebkowych torbieli jajników o
- powyżej 7 podtorebkowych torbieli jajników o
- Częste następstwo: bezpłodność.
- Leczenie - patrz artykuł
Łagodne guzy jajnika
- Torbiele endometrialne
torbieleTorbiele ze skupiskami komórek endometrialnych wtzwTzw. „torbiele czekoladowe”.oprOprócz torbieli endometrialnej jajnika ewentualnie inne typowe objawy endometriozy.- Ze względu na grubość ściany torbieli i
wW pierwszej kolejności zalecana obserwacja, tak jak wchirurgiczneChirurgiczne usunięcie w
- Torbielakogruczolaki
- Łagodne guzy jajnika wywodzące się z
łagodne.- Występują najczęściej
odu kobiet w wieku 40do-60roku życialat. wW badaniu USG jedno- lub wielokomorowe, hipoechogeniczne guzy torbielowate .
PrzeważnieŚciany torbieli są zwykle gładkieściany torbieli, ale mogą wystąpić wyrośla brodawkowate. Echa wewnętrzne wskazują na torbielakogruczolaka śluzowego.
- Łagodne guzy jajnika wywodzące się z
postaPostać: surowicza, śluzowa, endometroidalna, jasnokomórkowa.torbielakogruczolakiTorbielakogruczolaki surowiczestanowiStanowią około 25% łagodnych guzów jajnika.wW 20% wszystkich przypadków obustronne.- Mogą osiągnąć duże rozmiary.
torbielakogruczolakiTorbielakogruczolaki śluzowestanowiStanowią 25–40% łagodnych guzów jajnika.- Występują najczęściej w
wW 2–5% wszystkich przypadków obustronne.- Mogą osiągnąć bardzo duże rozmiary.
- Mogą być łagodne (80%), o granicznej złośliwości (16–17%) lub (rzadko) złośliwe.6
rzadkiRzadkie występowanie.przewaPrzeważnie małe guzy (około 2–5- Często
dotyczyu kobiet w najczNajczęściej łagodny, rzadkotakżeo granicznej złośliwości lub złośliwy.7- Przeważnie bezobjawowy, mogą wystąpić bóle brzucha i
ultrasonograficznieUltrasonograficznie wyraźnie odgraniczony, hipogeniczny, lity.
- Mogą zawierać fragmenty wszystkich trzech listków zarodkowych.
- Wyróżnia się postać dojrzałą i niedojrzałą (najczęściej złośliwą).
potworniakPotworniak dojrzały torbielowaty (torbiel skórzasta dermoidalna)8stanowiStanowi około 10–20% łagodnych guzów jajnika.wW 10–12% przypadków obustronny.- Może dotyczyć każdej grupy wiekowej, ale najczęściej występuje w
- W
- Występują warianty bardzo małe (10
czCzęsto wykrywany przypadkowo podczas profilaktycznych badań ginekologicznych.typowyTypowy obraz ultrasonograficzny: niejednorodna torbiel ze strukturami hipo- i
- Wywodzą się ze zrębu jajnika.
- Są łagodne.
- Często wydzielają estrogeny i
- U około 20% starszych pacjentek współwystępują z nowotworem endometrium.9
- Wywodzą się z
- Nie wydzielają hormonów.
powikPowikłanie: zespół Meigsa z
- Są rzadkie.
- Często
sąłagodne, ale mogą być również złośliwe. moMożliwe manifestacje endokrynne:- wirylizacja (produkcja androgenów)
- zespół Cushinga (produkcja steroidów)
- rzadko produkcja estrogenów.
ICD-10
- N83 Niezapalne choroby jajnika, jajowodu i
- N83.0 Pęcherzykowa torbiel jajnika.
- N83.2 Inne i
- N83.9 Niezapalna choroba jajnika, jajowodu i
- D27 Nowotwór niezłośliwy jajnika.
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Stwierdzenie guza torbielowatego w
Diagnostyka różnicowa
- Nowotwór jajnika.
- Złośliwe guzy wywodzące się ze sznurów płciowych.
- Ciąża pozamaciczna.
- Ropień jajnikowo-jajowodowy.
- Torbiele okołojajnikowe: powstają z
- Wodniak jajowodu.
- Mięśniaki.
Wywiad lekarski
- Torbiele jajnika są często wykrywane przypadkowo
u kobiet,u bezobjawowych pacjentek.1 - Możliwe objawy
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego
- objawy ucisku w
- zwiększenie obwodu brzucha
- wirylizacja w przypadku produkcji androgenów
- ostry ból brzucha związany ze skrętem szypuły, krwawieniem, pęknięciem torbieli.
Badanie przedmiotowe
- Duże torbiele mogą być wyczuwalne palpacyjnie w
- Badanie ginekologiczne
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
- W
- badania laboratoryjne z
- USG jamy brzusznej
- w razie potrzeby badanie ogólne moczu i posiew moczu.
- badania laboratoryjne z
Diagnostyka specjalistyczna
- Badanie ginekologiczne i
- wielkość guza (prawdopodobieństwo złośliwego charakteru rośnie z
- Komory? Struktury wewnętrzne?
- Elementy lite?
- Przegrody? Przegrody >3
- Gęstość płynu w
- Wodobrzusze?
- powiększenie jajników, wolny płyn, w
- Ewentualnie rezonans magentyczny (RM), zwłaszcza w
- Ewentualnie oznaczenie
Ca 125Ca125- UWAGA: tylko 50% kobiet we wczesnych stadiach raka jajnika ma podwyższony poziom
Ca 125Ca125!1!
- UWAGA: tylko 50% kobiet we wczesnych stadiach raka jajnika ma podwyższony poziom
Wskazania do skierowania do specjalisty/hospitalizacji
- Skierowanie do ginekologa w
- Natychmiastowe skierowanie do szpitala w
Leczenie
Cele leczenia
- Celem jest określenie ryzyka wystąpienia zmiany złośliwej i
Ogólne informacje o leczeniu
- Operacja chirurgiczna czy obserwacja?
- Przeważnie zalecana jest „uważna obserwacja”.
- W
- Zmiany o
- Jeśli stwierdza się jednokomorowe zmiany torbielowate i
Leczenie chirurgiczne
- Nagłe pogorszenie stanu
pajcentkipacjentki1- Może być spowodowane zakażeniem, krwotokiem, skręceniem, pęknięciem torbieli lub martwicą.
wymaganaWymagana operacja zwiadowcza, optymalnie początkowo laparoskopowa.
- Torbiel prosta przed menopauzą
1.Pierwszy wybór: obserwacja z
- Złożona lub lita torbiel jajnika przed menopauzą
- Torbiel prosta po menopauzie1
obserwacjaObserwacja z badaniami ultrasonograficznymi i kontroląCa 125Ca125.13usuniUsunięcie chirurgiczne w
- Laparoskopia jest możliwa również w
- Złożona lub lita torbiel jajnika po menopauzie
- Torbiel należy usunąć laparoskopowo.
laparotomiaLaparotomia w
- Kobiety w
- Regularna obserwacja ultrasonograficzna przy braku podejrzenia złośliwości i nadmiernej średnicy
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Możliwość nawrotów po resekcji.
Powikłania
- Skręcenie, pęknięcie lub krwawienie z objawami
Rokowanie
- Rokowanie jest dobre, jeśli badania definitywnie wskazują na łagodny charakter zmiany.
- Torbiele jajników często ulegają regresji.1
- Samoistnej regresji ulegają przede wszystkim torbiele proste przed menopauzą; torbiele złożone rzadziej.
- W
- Złożone torbiele u
Dalsze postępowanie
- W
- Małe, proste torbiele o
- Większe i
- Małe, proste torbiele o
Informacje dla pacjentów
O czym należy poinformować pacjentki?
- Torbiele jajników występują często. W
- Możliwe objawy
- zwiększony obwód brzucha w
- zaburzenia wypróżniania lub mikcji z
- wirylizacja w
- ostry ból brzucha w
- zwiększony obwód brzucha w
- Jeśli zabieg chirurgiczny jest konieczny, zawsze podejmuje się próbę zachowania zdrowej tkanki jajników w
Informacje dla pacjentów w Deximed Medibas
Ilustracje
Torbiel skórzasta/ potworniak


Torbiel dermoidalna, badanie ultrasonograficzne


Obustronne torbiele skórzaste, materiał z zabiegu chirurgicznego
Guz endometrialny


Guz endometrialny, badanie ultrasonograficzne
Guz lity jajnika


Guz z komórek Sertoliego i Leydiga, badanie ultrasonograficzne


Obustronne włókniaki, materiał z zabiegu chirurgicznego
Torbiele jajników


Torbiel prosta, jednokomorowa, torbiel hipoechogeniczna, badanie ultrasonograficzne


Torbiele wielokomorowe: torbiel tekaluteinowa ziarniniakowa, badanie ultrasonograficzne


Torbiel złożona: torbiel krwotoczna, badanie ultrasonograficzne


Torbiel złożona: torbielakogruczolakowłókniak, badanie ultrasonograficzne


Torbiel złożona: mięśniak zwyrodnieniowy, badanie ultrasonograficzne


Torbiel złożona: ropień jajowodowo-jajnikowy, badanie ultrasonograficzne


Torbiel złożona: torbielakogruczolak śluzowy, badanie ultrasonograficzne


Skręcony torbielakogruczolak śluzowy, materiał z zabiegu chirurgicznego


Torbielowaty guz lity: gruczolakorak endometrioidalny
Źródła
Piśmiennictwo
- Singh S. Ovarian cysts. BestPractice, last updated Sept 24, 2021. bestpractice.bmj.com
- Hall GH, Turnbull LW, Richmond I, et al. Localisation of somatostatin and somatostatin receptors in benign and malignant ovarian tumours. Br J Cancer 2002;87:86-90. PubMed
- Shwayder JM. Pelvic pain, adnexal masses, and ultrasound. Semin Reprod Med 2008;26:252-265. PubMed
- Dębski R. Nowotwory jajnika czynne hormonalnie. Postępy Nauk Medycznych 4/2008, s. 223-227 www.czytelniamedyczna.pl
- Goodarzi MO. Polycystic ovary syndrome. BMJ Best Practice. Last reviewed: last updated: 14 Sep 2021. bestpractice.bmj.com
- Marko J, Marko KI, Pachigolla SL, Crothers BA, Mattu R, Wolfman DJ. Mucinous Neoplasms of the Ovary: Radiologic-Pathologic Correlation. Radiographics. 2019 Jul-Aug;39(4):982-997. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Zheng R, Heller DS. Borderline Brenner Tumor: A Review of the Literature. Arch Pathol Lab Med. 2019 Oct;143(10):1278-1280. meridian.allenpress.com
- Pradhan P, Thapa M. Dermoid Cyst and its bizarre presentation. JNMA J Nepal Med Assoc. 2014 Apr-Jun;52(194):837-44. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Cassandra M, Kelleher MD, Allan M. et al. Adnexal masses in children and adolescents. Clinical Obstetrics and Gynecology 2015; 58 (1): 76–92. Tłumaczenie polskie: Klimkowska M. Guzy przydatków macicy u dziewczynek i nastolatek. (dostęp 12.11.2023) www.mp.pl
- Chen L, Tunnell CD, De Petris G. Sertoli-Leydig cell tumor with heterologous element: a case report and a review of the literature. Int J Clin Exp Pathol. 2014 Feb 15;7(3):1176-81. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Sadowski EA, Maturen KE, Rockall A, Reinhold C, Addley H, Jha P, Bharwani N, Thomassin-Naggara I. Ovary: MRI characterisation and O-RADS MRI. Br J Radiol. 2021 Sep 1;94(1125):20210157. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Levine D, Patel MD, Suh-Burgmann EJ, et al. Simple Adnexal Cysts: SRU Consensus Conference Update on Follow-up and Reporting. Radiology. 2019 Nov;293(2):359-371. pubs.rsna.org
- The management of ovarian cysts in postmenopausal women Royal College of Obstetricians and Gynaecologists Green-top Guideline No. 34, July 2016. www.rocg.org.uk. Tłumaczenie polskie: Klimkowska M. Postępowanie w przypadku torbieli jajnika u kobiet po menopauzie. Wytyczne Royal College of Obstetricians and Gynaecologists nr 34, lipiec 2016. (dostęp 12.11.2023) www.mp.pl
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak (redaktor)
- Aleksandra Danieluk
, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku(recenzent) - Sławomir Chlabicz
, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku(redaktor) - Franziska Jorda
,dr n. med., specjalista w dziedzinie chirurgii trzewnej, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Kaufbeuren(recenzent/redaktor)