Co to jest ból gardła?
Jako ból gardła określa się ból lub dyskomfort w gardle, który może trwać od kilku godzin do kilku dni/tygodni. Ostry ból gardła trwa maksymalnie 14 dni.
Co może być przyczyną?
Ból gardła może mieć wiele różnych przyczyn. Ograniczymy się tutaj do wymienienia najważniejszych z nich.
Najczęstsze przyczyny
- Zakażenie górnych dróg oddechowych lub zapalenie gardła (nieżyt gardła)
- Najczęściej jest to zakażenie wirusowe.
- Powoduje dyskomfort w nosie i gardle, a dodatkowo — umiarkowane zaburzenia połykania. Ogólny stan fizyczny prawie nie ulega pogorszeniu, a gorączka występuje rzadko.
- Migdałki i pierścień gardłowy mogą być zaczerwienione.
- Paciorkowcowe zapalenie migdałków (zapalenie migdałków)
- Zakażenie bakteryjne paciorkowcami grupy A.
- Paciorkowce grupy A są odpowiedzialne za nawet 5–10% przypadków bólu gardła u dorosłych przyjmowanych w gabinetach lekarskich. Dzieci są bardziej narażone na tę chorobę. Stanowi ona u nich 15–30% przypadków.
- Chorzy mają złe samopoczucie i zaburzenia połykania.
- Klasycznym objawem są zaczerwienione, obrzęknięte migdałki z wysiękiem ropnym.
- Szyjne węzły chłonne mogą być powiększone. Często występuje gorączka, kaszel jest nieobecny.
- Gorączka gruczołowa Pfeiffera, mononukleoza
- Zazwyczaj dotyka młodzież, jest spowodowana zakażeniem wirusowym.
- Znana jest także pod nazwą "choroba pocałunków".
- Objawy są bardzo zróżnicowane i obejmują ogólne osłabienie w stopniu od umiarkowanego do nasilonego, często zgłaszane są objawy miejscowe w gardle, a niekiedy przebieg choroby jest przewlekły. Ogólny stan fizyczny jest pogorszony i występuje gorączka. Migdałki są opuchnięte i czerwone, a u połowy osób dotkniętych chorobą tworzy się na nich białawy nalot. Węzły chłonne w szyi są wyraźnie powiększone, ewentualnie również w badaniu palpacyjnym są wyczuwalne śledziona i wątroba.
- Herpangina
- Herpangina to zakażenie wirusowe występujące najczęściej u dzieci do 4. roku życia.
- Początek choroby ma ostry charakter, występuje wysoka gorączka, ogólne złe samopoczucie i zaburzenia połykania. Błona śluzowa policzków jest silnie zaczerwieniona, a na podniebieniu (ewentualnie także na migdałkach) tworzą się pęcherzyki, które po pęknięciu pozostawiają drobne rany. Pęcherzyki pojawiają się tylko chwilowo i nie zawsze są wykrywalne.
- Objawy ustępują samoistnie po kilku dniach.
- Szkarlatyna
- Zakażenie bakteryjne (spowodowane toksynami wytwarzanymi przez niektóre paciorkowce grupy A).
- Migdałki są objęte stanem zapalnym, opuchnięte i ewentualnie pokryte krostami ropnymi. W ciągu kilku dni pojawia się wysypka skórna, intensywne zaczerwienienie policzków z pominięciem jedynie małego trójkąta między ustami a podbródkiem i ewentualnie tzw. "język malinowy" z wyraźnie wystającymi brodawkami językowymi. Po ustąpieniu choroby skóra na dłoniach i podeszwach stóp zaczyna się łuszczyć.
- Ropień migdałka (ropień okołomigdałkowy)
- Jest to zakażenie tkanki na powierzchni lub wokół jednego z migdałków podniebiennych. Zakażenie powoduje rozprzestrzenianie się stanu zapalnego z migdałków podniebiennych na okoliczne tkanki.
- Choroba często zaczyna się od zapalenia migdałków. Stopniowo nasila się ból gardła oraz wzrasta gorączka. Pojawiają się nieprzyjemny zapach z ust, chrypka i zaburzenia połykania.
Rzadkie przyczyny
- Ciało obce
- Przede wszystkim małe dzieci czasem połykają niepostrzeżenie np.: element zabawki. Jeśli przedmiot utknie w obszarze gardła lub przełyku, prowadzi to do dolegliwości bólowych. Jeśli dziecko ma problemy z oddychaniem, należy pilnie wezwać pogotowie.
- Zapalenie nagłośni (nagłośniowe zapalenie krtani)
- Jest to ostry, zagrażający życiu stan zapalny nagłośni.
- Ilość zachorować drastycznie spadła od czasu wprowadzenia szczepień przeciwko bakteriom Haemophilus influenzae.
- Chore dzieci są silnie wyczerpane, mają gorączkę, duszność z gwiżdżącymi odgłosami przy wdechu oraz zaburzenia połykania z towarzyszącym ślinotokiem.
- Błonica
- Jest to choroba bakteryjna wywoływana przez Corynebacterium diphtheriae.
- Obecnie występuje coraz rzadziej, szczepienie przeciwko błonicy należy do szczepień obowiązkowych w Polsce.
- Typowym objawem jest białawo-żółty nalot na migdałkach podniebiennych, szczekający kaszel, utrudniony wdech i gwiżdżące odgłosy przy oddychaniu. Towarzyszy ogólne osłabienie.
Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?
Do lekarza należy zgłosić się, gdy stanowi zapalnemu gardła towarzyszą trudności w oddychaniu, ogólne osłabienie, silny ból gardła lub inne objawy.
Wizyta jest zalecana także wtedy, gdy dolegliwości nie ustępują lub wręcz nasilają się po kilku dniach mimo odpoczynku.
Badania
Wywiad lekarski
W celu ustalenia przyczyny lekarz może zadać następujące pytania:
- Od jak dawna występują te dolegliwości?
- Czy jest Pan(i) przeziębiony(-a)? Czy Pan(i) kaszle?
- Czy czuje się Pan(i) osłabiony(-a)? Czy występuje gorączka?
- Czy ma Pan(i) trudności z połykaniem?
- Czy bolą uszu?
Lekarz zajrzy do gardła i wykona badanie palpacyjne zewnętrznej części szyi. Jeśli węzły chłonne są bardzo obrzęknięte, palpacyjnie bada się również węzły chłonne w dołach pachowych i pachwinach oraz wątrobę i śledzionę.
Wymaz z gardła/badanie krwi
W przypadku podejrzenia bakteryjnego zakażenia gardła u dzieci w wieku od 3 do 15 lat może zostać pobrany wymaz z gardła w celu wykonania szybkiego testu na obecność paciorkowców. W celu wykluczenia innych chorób (np. mononukleozy) może zostać wykonane badanie krwi.
Skierowanie do specjalisty
Większość przypadków bólu gardła jest leczona przez lekarzy rodzinnych lub pediatrów. W przypadku podejrzenia np.: ropnia migdałka lub innych konkretnych przyczyn można otrzymać skierowanie do laryngologa.
W rzadkich przypadkach, gdy mamy do czynienia z poważną chorobą (np. błonicą lub w pojedynczych przypadkach z mononukleozą), może być wymagana hospitalizacja.
Leczenie
W przypadku ostrego bólu gardła niewskazującego na poważną przyczynę lub przy niepowikłanym przebiegu z objawami przeziębienia może wystarczyć leczenie polegające na łagodzeniu dolegliwości.
W przypadku podejrzenia zakażenia bakteryjnego można rozważyć podanie antybiotyków.
Co można zrobić we własnym zakresie?
Większość stanów zapalnych gardła lub podrażnień w jamie ustnej i gardle ustępuje samoistnie bez leczenia. Powikłania są rzadkie, a objawy zwykle łagodne do umiarkowanych. Dostateczna ilość płynów, odpoczynek oraz powstrzymanie się od palenia mają ogromne znaczenie dla powrotu do zdrowia. Antybiotyki nie skracają w takich przypadkach czasu trwania choroby i nie przynoszą złagodzenia objawów, mogą natomiast prowadzić do działań niepożądanych. Dlatego powinny być stosowane tylko w uzasadnionych przypadkach i gdy istnieją jednoznaczne oznaki przyczyny bakteryjnej. Pastylki do ssania i przeciwzapalne środki przeciwbólowe (np. ibuprofen) mogą działać łagodząco.
Jeśli jednak ból nie ustępuje, nasila się lub od początku jest bardzo uciążliwy, należy wyjaśnić z lekarzem, czy mamy do czynienia z zakażeniem paciorkowcami. Takie zakażenia często leczy się antybiotykami. Lekarz może również ocenić prawdopodobieństwo zachorowania na mononukleozę.
Dodatkowe informacje
- Antybiotyki
- Ból gardła — Informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
- Lek. Susanna Allahwerde, specjalista ds. medycyny ogólnej, Berlin
- Dr n. med. Marlies Karsch-Völk,, specjalistka ds. medycyny ogólnej, Monachium