Definicja: Przyjmowanie żelaza w dawkach toksycznych lub wywołujących objawy. Ciężkie zatrucie występuje zwykle po spożyciu ponad 40 mg żelaza/kg masy ciała.
Częstość występowania: Większość zatruć jest przypadkowa i ma niewielkie konsekwencje. Najczęściej chorują małe dzieci.
Objawy: Ciężkie zatrucie często przebiega w kilku fazach: faza żołądkowo-jelitowa, faza utajenia, wstrząs i kwasica metaboliczna, uszkodzenie wątroby, niedrożność jelit.
Wyniki: Możliwe szerokie spektrum od odwodnienia i niedociśnienia po drgawki, śpiączkę i wstrząs.
Diagnostyka: Badania laboratoryjne (żelazo w surowicy, cukier we krwi, leukocyty).
Leczenie: Ewentualnie płukanie żołądka, dożylne podawanie płynów, w razie potrzeby deferoksamina, ewentualnie deferazyroks.
Informacje ogólne
O ile nie zaznaczono inaczej, artykuł został oparty na tych źródłach.1-3
Definicja
Spożycie żelaza w dawkach toksycznych lub wywołujących objawy1
Zatrucie może być śmiertelne w przypadku dużych dawek.
Częstość występowania
Spożycie nadmiernych dawek per os u dorosłych sporadycznie z zamiarem samobójczym, u dzieci zwykle przypadkowe.
Duża liczba niezgłoszonych przypadków, stąd brak wiarygodnych danych
Najczęściej występuje u dzieci w wieku poniżej 5 lat ze względu na nieodpowiednie przechowywanie.
Etiologia i patogeneza
Wolne, niezwiązane żelazo jest cytotoksyczne i miejscowo uszkadza błonę śluzową jelit.
10% spożytego żelaza (Fe2+) jest aktywnie wchłaniane w postaci jonów w jelicie cienkim.
Po wchłonięciu żelazo jest magazynowane jako Fe3+ w ferrytynie, białku magazynującym, w błonie śluzowej.
Stamtąd żelazo jest transportowane do wątroby, śledziony i szpiku kostnego w celu dalszego przechowywania w ferrytynie lub włączenia do cząsteczek hemu.
Żelazo jest transportowane przez transferynę, białko transportowe.
Jeśli zdolność wiązania żelaza przez krew zostanie przekroczona (żelazo w surowicy >500 mcg/dl [>90 mcmol/l]), wolne jony mogą powodować uszkodzenie tkanek, w tym wątroby i serca.
W przypadku przedawkowania maksymalne stężenie w surowicy jest zwykle osiągane w ciągu 4–6 godzin. Po przyjęciu preparatów w postaci depot lub o przedłużonym uwalnianiu — w ciągu 8 godzin.
Dawka toksyczna
U dzieci, w zależności od wieku, wzrostu i masy ciała, dawki od ok. 1 g siarczanu żelaza(II) doustnie są miejscowo żrące i ogólnoustrojowo toksyczne.
Dawka śmiertelna dla dzieci wynosi ok. 2 g, dla dorosłych 10–50 g doustnie, jako śmiertelne podaje się stężenie w surowicy >1000 mcg/dl (>179 mcmol/l) 2–4 h po spożyciu.
Pacjenci, którzy przyjmują mniej niż 20 mg wolnego żelaza/kg masy ciała, zwykle nie mają żadnych objawów.
Spożycie 20–60 mg /kg masy ciała może powodować objawy ciężkiego zatrucia, ale niekoniecznie tak się dzieje1.
Spożycie >60 mg/kg masy ciała może prowadzić do ciężkiego zatrucia.
Toksyczność
Wolne, niezwiązane żelazo jest toksyczne dla ważnych tkanek i ma miejscowe działanie żrące na błonę śluzową jelit.
Toksyczne mechanizmy działania obejmują:
martwicę komórek błony śluzowej
zaburzenia przepuszczalności naczyń włosowatych
zmiany w błonie lipidowej mitochondriów
hamowanie procesów enzymatycznych cyklu cytrynianowego
przełączanie fosforylacji oksydacyjnej
natychmiastową wazodylatację
hamowanie proteaz surowicy (trombina)
Toksyczność miejscowa objawia się zwykle bólem brzucha, wymiotami, biegunką i krwotokami z przewodu pokarmowego.
Toksyczność ogólnoustrojowa występuje w wyniku uszkodzenia układu krążenia i wątroby1.
Ból brzucha, nudności, wymioty i biegunka często występują 30–120 minut po spożyciu.
Brak objawów żołądkowo-jelitowych w ciągu pierwszych 6 godzin po spożyciu praktycznie wyklucza poważne zatrucie (ale należy zachować ostrożność w przypadku preparatów depot!).
Faza żołądkowo-jelitowa (od 30 minut do 6 godzin po spożyciu)
Wymioty są najbardziej czułym wskaźnikiem ciężkiego zatrucia w tej fazie1.
U większości pacjentów z lekkim lub umiarkowanym zatruciem żelazem nie występują późniejsze etapy zatrucia, a objawy często ustępują w ciągu 4–6 godzin.
Faza utajenia (10–14 godzin po spożyciu)
Następuje pozorne wyzdrowienie.
Faza ta trwa tylko przez krótki czas lub może być całkowicie nieobecna u osób z ciężkim zatruciem.
Trudno jest ocenić, czy chory znajduje się w tej fazie, czy też jest to lekkie zatrucie, które właśnie ustępuje.
Podawanie mleka po przyjęciu preparatów żelaza może być przydatne4, ponieważ powstają kompleksy żelazo-białko, ale wiązanie to nie jest trwałe i dlatego może również powodować wzrost biodostępności żelaza.
Płukanie żołądka
Jeśli od zażycia tabletek minęły mniej niż 2 godziny, a odruchy obronne są zachowane.
Podawanie węgla nie jest przydatne, ponieważ nie wiąże on żelaza.
Pacjenci z bardzo łagodnymi objawami po spożyciu wymagają jedynie leczenia objawowego.
Dożylne podawanie płynów
Należy podawać obficie w objawach żołądkowo-jelitowych.
W przypadku wstrząsu zaleca się agresywne uzupełnianie płynów i ewentualnie produkty krwiopochodne.
U pacjentów z ciężkim zatruciem należy szybko włączyć leczenie i monitorować ich w warunkach szpitalnych.
Jeśli po kilku godzinach obserwacji pacjenci nie wykazują objawów klinicznych, a poziom żelaza w surowicy pozostaje niski, pacjenci kwalifikują się do wypisu.
Zalecenia dla pacjentów
Stosowanie węgla leczniczego jest bezcelowe.
Szybki transport do szpitala (pogotowie)
Leczenie farmakologiczne
Deferoksamina
Związek wiążący metale (chelator)
Wiąże trójwartościowe żelazo z wysokim powinowactwem i tworzy rozpuszczalny w wodzie związek, ferrioksaminę, która jest wydalana z moczem.
1 g wiąże ok. 85 mg żelaza.
Deferoksamina nie konkuruje o żelazo związane w hemoglobinie i cytochromie.
Po przyjęciu mocz ma często czerwony kolor.
Wskazania
potwierdzone wysokie spożycie żelaza z ryzykiem poważnego zatrucia
Liebelt EL, Burns MM, Wiley JF. Acute iron poisoning. Wolters Kluwer 2021; UpToDate, last updated 2022. www.uptodate.com
Madiwale T, Liebelt E. Iron: not a benign therapeutic drug. Curr Opin Pediatr 2006; 18: 174. journals.lww.com
Ho-Wang Y, Becker w. Iron Toxicity. National Library of Medicine. Last Update: June 27, 2022. www.ncbi.nlm.nih.gov
Müller D, Desel H. Common causes of poisoning— etiology, diagnosis and treatment.. Dtsch Arztebl Int 2013; 110(41): 690-700. doi:10.3238/arztebl.2013.0690 www.aerzteblatt.de
Griffith EA, Fallgatter KC, Tantama SS, Tanen DA, Matteucci MJ. Effect of Deferasirox on Iron Absorption in a Randomized, Placebo-Controlled, Crossover Study in a Human Model of Acute Supratherapeutic Iron Ingestion. Ann Emerg Med. 2011; 58: 69-73. doi:10.1016/j.annemergmed.2010.11.020 www.druglib.com
Autor*innen
Moritz Paar, Dr. med., Facharzt für Allgemeinmedizin, Münster/W
Definicja: Przyjmowanie żelaza w dawkach toksycznych lub wywołujących objawy. Ciężkie zatrucie występuje zwykle po spożyciu ponad 40 mg żelaza/kg masy ciała. Częstość występowania: Większość zatruć jest przypadkowa i ma niewielkie konsekwencje. Najczęściej chorują małe dzieci.
Pierwsza pomoc/Nagłe wypadki
Zatrucie żelazem
/link/8bf0125fcaee45a8814cd57d55d83207.aspx
/link/8bf0125fcaee45a8814cd57d55d83207.aspx
zatrucie-zelazem
SiteDisease
Zatrucie żelazem
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.de (patched by linkmapper)no