Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zaburzenia mowy i języka u dzieci

Informacje ogólne

Definicja

  • Wyróżnia się zaburzenia językowe, zaburzenia mowy, zaburzenia głosu i zaburzenia płynności mowy.1
  • Zaburzenia językowe
    • zaburzenia ekspresji lub rozumienia mowy (np. semantyki, składni, morfologii, fonologii).
  • Zaburzenia mowy
    • zaburzenie zdolności artykulacji z powodu upośledzenia motoryki mowy.
  • Zaburzenia głosu
    • zaburzenia produkcjipowstawania głosu spowodowane zmianami w układach narządów wytwarzających dźwięk.
  • Zaburzenia płynności mowy

Częstość występowania

  • Zaburzenia mowy, języka, głosu i płynności są jednymi z najczęstszych zaburzeń rozwojowych.1
  • Częstość występowania zaburzeń rozwoju mowy podczas badań na początku nauki w szkole wynosi około 10-30% na rocznik.

Rozważania diagnostyczne

  • U dzieci dominują nieorganiczne zaburzenia komunikacji.
    • Niemniej jednak ważne jest, aby wykluczyć rzadkie przyczyny organiczne w ramach procesu diagnostycznego.
  • Podczas rozwoju mowy tymczasowe występowanie różnych zjawisk (np. szeplenienieseplenienie jako postać dyslalii) jest fizjologiczne.

Rozwój mowy1

  • Początek mowy
    • rozumienie mowy od ok. 9 miesiąca życia
    • pierwsze słowa od ok. 12–15 miesiąca życia.
  • Fizjologiczny rozwój mowy (81–86%)
    • ≥50 słów w wieku 18–24 miesięcy
    • zdania dwuwyrazowe w wieku 18–24 miesięcy
    • zdania wielowyrazowe w wieku 24–30 miesięcy
    • dodatkowo poprawna struktura zdania w wieku 30–36 miesięcy
    • dodatkowo zdania podrzędne od 3. roku życia.
  • Odbiegający od normy rozwój mowy: „późny rozkwit” (late bloomer) lub zaburzenia mowy (14–19%)
    • „późny rozkwit” lub późny rozwój z ostatecznie normalnym rozwojem mowy (4–9%)
    • zaburzenia rozwoju mowy w wieku 3 lat (7–12%).
  • Rozwój językamowy różni się znacznie u poszczególnych dzieci w ciągu pierwszych 3–4 lat.
  • Regresja zaburzeń rozwoju językamowy u 85–95% dzieci do czasu rozpoczęcia nauki w szkole.

Czynniki predysponujące1

ICD-10

  • F80 Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
    • F80.0 Specyficzne zaburzenia artykulacji
    • F80.1 Zaburzenia ekspresji mowy
    • F80.2 Zaburzenie rozumienia mowy
    • F80.3 Nabyta afazja z padaczką [zespół Landaua-Kleffnera]
    • F80.8 Inne zaburzenia rozwoju mowy i języka
    • F80.9 Zaburzenie rozwoju mowy i języka, nieokreślone
  • F98 Inne zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym
    • F98.5 Jąkanie [zacinanie się]
    • F98.6 Mowa bezładna
  • R47 Zaburzenia mowy niesklasyfikowane gdzie indziej
    • R47.0 Dysfazja i afazja
    • R47.1 Dysartria i anartria
    • R47.8 Inne i nieokreślone zaburzenia mowy

Diagnostyka różnicowa

Zaburzenia językowe

Zaburzenia rozwoju mowy1

  • Definicja i  etiologia
    • zespółzaburzenia rozwojowy ze zmiennymi zespołami objawów
    • klasyfikacja według postaci
      • ekspresyjne zaburzenie językowe: zaburzenie używania języka
      • receptywne zaburzenie językowe: zaburzenie rozumienia języka
    • klasyfikacja według przyczyny
      • specyficzne zaburzenia rozwoju językowego: nie można ustalić innych przyczyn i prawdopodobnie wieloczynnikowa przyczyna genetyczna (występowanie w  rodzinie)
      • zaburzenia rozwoju językowego z chorobami współistniejącymi.
  • Częstość występowania
    • najczęstsze zaburzenie językowe u dzieci
    • chorobowość około 30% na rocznik.
  • Objawy:
    • deficyty w jednym lub kilku obszarach języka
      • na przykład fonetyka, składnia, słownictwo, rozumienie języka
    • Często towarzyszą im dalsze opóźnienia rozwojowe
      • na przykład deficyty słuchowe, wzrokowe lub w zakresie motoryki (małej).
  • Diagnostyka
    • diagnozaRozpoznanie zazwyczaj stawianastawiane jest dopiero w wieku 3 lat.
      • regresja wcześniejszych zaburzeń mowy u 35–50% („late bloomer“)
    • wykluczenie innych przyczyn
  • TerapiaLeczenie
    • terapia mowy i języka (szczególnie w przypadku specyficznych zaburzeń rozwoju mowy)
    • leczenie chorób współistniejących.
  • Rokowanie
    • poprawa u 85-95% dzieci przed rozpoczęciem nauki w szkole.

Dysgramatyzm

  • Definicja i  etiologia
    • zaburzenie porządkubudowania gramatycznegowypowiedzi wz produkcjiużyciem jbłęzykowejdnych form gramatycznych lub pomijanie ich
    • częste częściowe zaburzenia rozwoju językowego.
  • Objawy:
    • deficyty w tworzeniu i strukturze zdań (składnia)
    • deficyty w stosowaniu reguł gramatycznych (morfologia).

Afazja (dziecięca)

  • Zobacz artykuł  Zaburzenia mowy i języka.
  • Definicja i  etiologia
    • nabyteutrata zaburzeniazdolności mówienia i rozumienia mowy po zakończeniu rozwoju językowego w międzyczasie
    • Przyczyną jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego
  • Objawy:
    • utrata nabytych umiejętnotrudności językowychw formułowaniu zdań
    • problemy z rozumieniem mowy
    • Utrata zdolności nazywania przedmiotów.
    • Wszystkie modalnościzaburzenia językowe są zaburzone w różnym stopniu.
      • mówienie, rozumienie, czytanie i pisanie

Zaburzenia mowy

Zaburzenia fonetyczne (dyslalia)1

  • Definicja i  etiologia
    • rozwojowe zaburzenie formowania dźwięków lub wymowawymowy
      • dawniej nazywane „zacinaniem się“
    • dyslaliaDyslalia do końca rozwoju mowy częściowo jest fizjologiczna.
    • klasyfikacja według zakresu i zrozumiałości mowy
      • dyslalia izolowana
      • dyslalia częściowa (kilka dźwięków)
      • dyslalia mnoga
      • dyslalia uniwersalna.
  • Objawy:
    • zaburzenia artykulacji
      • sygmatyzm (seplenienie): zaburzenia w tworzeniu zgłosek syczących
      • szeplenienieseplenienie: zaburzenia artykulacji głoski „sz”.
    • Pozostałe poziomy językowe pozostają w dużej mierze bez zmian.

Zaburzenia fonologiczne1

  • Definicja i  etiologia
    • upośledzenie systemu głoskowego
    • często postaciepostaci mieszane z zaburzeniami fonetycznymi.
  • Objawy:
    • mowa z zaburzeniami rozróżniania głosek oraz struktury sylab i wyrazów.
  • RokowaniaRokowanie
    • najwyższe ryzyko trwałych zaburzeń mowy i zdolności pisania.

Dysfunkcja ustno-twarzowa

  • Definicja i  etiologia
    • dysfunkcja mięśni w okolicy ust, twarzy i szyi.
  • Objawy:
    • zaburzenia połykania i mowy o różnym stopniu nasilenia.
    • W wyniku dysfunkcji języka mogą wystąpić anomalie stomatologiczne.

Nosowanie (rynofonia)

  • Definicja i  etiologia
    • zaburzenie fonacji
    • nosowanie zamknięte (rhinophonia clausa)
    • nosowanie otwarte (rhinophonia aperta)
    • nosowanie mieszane (rhinophonia mixta)
      • jednoczesne występowanie obu postaci.
  • Objawy:
    • mowa brzmiąca nosowo.

Dyzartria (dziecięca)2

  • Zobacz artykuł  Zaburzenia mowy i języka.
  • Definicja i  etiologia
  • Objawy:
    • niska głośność i ostrość artykulacji
    • powolna i monotonna mowa
    • ściśnięty i szorstki głos
    • zmniejszona zrozumiałość wypowiedzi językowych do poziomu niezrozumiałości.

Zaburzenia głosu

Dysfonia hiperfunkcjonalna

  • Definicja i  etiologia
    • zaburzenie funkcjonalne wokalizacji.
    • Przyczyną jest zaburzenie koordynacji procesów aparatu wokalizacji.
  • Częstość występowania
    • najczęstsze zaburzenie głosu.
  • Objawy:
    • ochrypły, matowy, szorstki, „chuchający” głos
    • często zwiększona głośność głosuwypowiedzi
    • nasilenie objawów po stresie.
  • Powikłania
    • wtórne zmiany fałdów głosowych (np. guzki fałdów głosowych).
  • Diagnostyka za pomocą badania laryngoskopowego.

Zaburzenia płynności mowy

Jąkanie (balbuties)1

  • Zobacz artykuł  Zaburzenia płynności mowy: Jjąkanie i giemowa bezłkotadna.
  • Definicja i  etiologia
    • zaburzenie płynności o podłożu głównie genetycznym.
  • Częstość występowania
    • Dotyczy około 1–1,4% kohortypopulacji.
  • Objawy:
    • powtarzanie głosek, sylab („A-a-a-le“)
    • przerywanie słów i blokowanie („Nie --- mogę tego zrobić“)
    • częsty stres emocjonalny i zachowania unikowe.

Giełkot (mowa bezładna)

  • Zobacz artykuł  Zaburzenia płynności mowy: Jjąkanie i giemowa bezłkotadna.
  • Definicja i  etiologia
    • zaburzenie płynności mowy ze zbyt szybką i/lub nieregularną mową.
  • Objawy:
    • szybka, nieregularna mowa i skracanie lub pomijanie sylab („mamrotanie“)
    • mniejsza świadomość zaburzenia i mniejszy stres psychospołeczny niż w przypadku jąkania.

Inne przyczyny

Mutyzm

  • Definicja i  etiologia
    • zaburzenie komunikacji powodujące, że dziecko zachowuje się jakby było nieme
    • mutyzm wybiórczy: występuje tylko u określonych osób lub w określonych sytuacjach
    • przyczyny
  • Częstość występowania
    • zapadalność ok. 0,7 %.
  • TerapiaLeczenie
    • Psychoedukacja i poprawa zachowań komunikacyjnych (np. poprzez zaangażowanie rodziców/opiekunów).

Zespoły genetyczne

Wywiad lekarski

  • Rodzaj i nasilenie zaburzeń mowy i języka
    • zaburzenia językowe
    • zaburzenia mowy
    • Zaburzeniazaburzenia głosu
    • Zaburzeniazaburzenia płynności mowy.
  • Początek i  przebieg zaburzeń mowy i języka
    • przede wszystkim opóźniony rozwój językowy lub utrata już nabytych umiejętności.
  • Wyzwalacz zaburzeń mowy i języka
    • na przykład sytuacyjny mutyzm wybiórczy lub pogorszenie po dłuższym mówieniu.
  • Obecność wad rozwojowych, np. rozszczepu wargi, szczęki i  podniebienia.
  • Nieprawidłowości w rozwoju motorycznym.
  • Nieprawidłowości w rozwoju umysłowym.
  • Upośledzenie rozwoju społecznego, emocjonalnego lub edukacyjnego.
  • Współwystępowanie zaburzeń psychicznych (zaburzenia zachowania,  lęk społeczny  lub  depresja).
  • Wywiad rodzinny dotyczący rozwoju językowego
    • rodzinne występowanie w przypadku specyficznych zaburzeń rozwoju językowego.

Badanie fizykalne

  • Ogólne badanie lekarskie.
  • Orientacyjne badanie neurologiczne
  • Orientacyjne badanie narządów mowy,
  • Orientacyjne badanie słuchu.
  • Orientacyjne badanie mowy i języka,
    • obserwacja spontanicznego zachowania językowego
    • nazywanie prostych przedmiotów lub obrazków (np. ołówek, zegar)
    • powtarzanie słów i zdań
    • wykonywanie pisemnych poleceń (np. „Złóż ten arkusz“).

Badanie uzupełniające

w W ramach podstawowej opieki zdrowotnej

  • Nie są wymagane.

Diagnostyka u specjalisty

Diagnostyka zaburzeń mowy i języka,,

  • Testy kwestionariuszowe do wczesnego wykrywania
    • standaryzowane i zwalidowane kwestionariusze dla określonych grup wiekowych
    • SBE-2-KT: Ocena mowy dwuletnich dzieci przez rodziców, krótki test dla U7
    • SBE-3-KT: Ocena mowy trzyletnich dzieci przez rodziców, krótki test
    • kwestionariusze dla rodziców do wczesnego wykrywania (ELFRA 1 i 2)
    • odpowiedzi rodziców (ELAN).
  • Nieformalne wywiady
    • przeprowadzanie nieformalnych wywiadów z dzieckiem bez walidacji
    • wykorzystanie plansz z obrazkami do opisywania
    • ocena słownictwa, wymowy, tworzenia zdań i składni.
  • Standaryzowane i zwalidowane testy potwierdzające diagnozęrozpoznanie
    • test rozwoju językowego dla dzieci w wieku od trzech do pięciu lat (SET-K 3-5)
      • do diagnozowania zaburzeń językowych
    • psycholingwistyczna analiza zaburzeń mowy u dzieci (PLAKSS)
      • do diagnozowania zaburzeń mowy
    • aktywny test słownictwa – wersja poprawiona (AWST-R)
      • do diagnozowania zaburzeń słownictwa.

Dalsza diagnostyka,

  • Badanie laryngologiczne
    • badanie pod kątem przyczynowych lub predysponujących zmian organicznych
    • na przykładnp. guzki fałdów głosowych, przerost migdałków, zaburzenia wentylacji trąbki słuchowej.
  • Badanie słuchu
    • Ubytek słuchu jest najczęstszą chorobą współistniejącą.
    • Badania przesiewowe słuchu noworodków nie są wystarczająco czułe.
    • powtarzanie badania w trakcie trwania choroby.
  • Badanie neurologiczne lub psychologiczne dziecka.
  • Dalsza diagnostyka laboratoryjna
    • np. diagnostyka metabolicznaw kierunku chorób metabolicznych.
  • Badania genetyczne
    • przy podejrzeniu zespołu genetycznego
    • np. zespół Retta, zespół DiGeorge'a, zespół Angelmana, zespół Cri du Chat.

Postępowanie i  zalecenia

Wskazania dla skierowania do specjalisty

  • Przy podejrzeniu zaburzeń mowy i języka –: skierowanie do pediatrylaryngologa, logopedy, neurologa.1
  • W przypadku podejrzenia zaburzeń motorycznych, psychicznych lub całościowych zaburzeń rozwoju bądź podstawowej choroby neuropsychiatrycznej – w razie potrzeby skierowanie do psychiatry dzieci i młodzieży lub neuropediatry.

Ogólne informacje o leczeniu

  • Leczenie zależy od rodzaju i nasilenia zaburzeń mowy i języka.1
  • Wiele łagodnych deficytów ma charakter fizjologiczny podczas rozwoju językowego w dzieciństwie i nie wymaga terapiileczenia.1
    • np. niektóre postaciepostaci dyslalii do około 4. roku życia
    • od wieku szkolnego większa potrzeba terapii ze względu na ryzyko trwałego zaburzenia.
  • W przypadku specyficznych zaburzeń rozwoju językowego priorytetem jest terapia mowy i języka.,
  • Leczenie chorób współistniejących
    • Jest to szczególnie ważne w przypadku zaburzeń rozwoju mowy w kontekście chorób współistniejących.
    • audiologiczne leczenie w przypadku zaburzeń słuchu
    • leczenie neuropediatryczne, np. w przypadku  wczesnodziecięcego uszkodzenia mózgu
    • leczenie psychiatryczne dzieci i młodzieży z powodu współistniejących zaburzeń psychicznych
    • uzupełniająca terapia mowy i języka w dalszym przebiegu leczenia.
  • Poradnictwo i szkolenia dla opiekunów
    • wzrost akceptacji („compliance“)
    • porady dotyczące swobodnego używania języka w życiu codziennym
    • zalecenie, aby nie tematyzowakorygować „niepoprawnych“ wypowiedzi, ale oferować powtórzenie w poprawnej formie.
      • Nie należy nadmiernie uświadamiać dziecku błędów.
    • unikanie częstych zmian języka w przypadku wielojęzyczności w rodzinie
  • W niektórych przypadkach dostosowanie warunków środowiskowych i/lub specjalne wsparcie edukacyjne.

Terapia mowy i języka1

  • Główne cele terapii powinny być dobierane indywidualnie.
    • np. poprawa mowy i umiejętności językowych do czasu rozpoczęcia przez dziecko nauki w szkole.
  • TerapiaLeczenie logopedycznalogopedyczne zazwyczaj jakoprowadzone terapiaw indywidualnaformie terapii indywidualnej
    • dowody na skuteczność w zaburzeniach wymowy, zaburzeniach rozwoju języka ekspresyjnego (zaburzenia słownictwa) i jąkaniu.3
  • Początek i intensywność terapii zależą od stopnia nasilenia zaburzenia.
    • w przypadku łagodnych zaburzeń – regularne leczenie (zwykle raz w tygodniu) i sesje doradcze dla rodziców
    • w przypadku poważnych zaburzeń – wczesna i intensywna terapia logopedyczna oraz sesje doradcze dla rodziców
    • w przypadku dużych potrzeb w zakresie wsparcia i chorób współistniejących – tymczasowe umieszczenie w przedszkolachspecjalistycznych placówkach logopedycznych lub ośrodkach opieki dziennej, jeśli to konieczne.
  • Istnieje wiele dostępnych metod leczenia w zależności od poziomu językowego, który ma być ćwiczony.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed Medibas

QuellenŹródła

LiteraturPiśmiennictwo

  1. Reilly S, McKean C, Morgan A, Wake M. Identifying and managing common childhood language and speech impairments. BMJ. 2015;350:h2318. Published 2015 May 14. doi:10.1136/bmj.h2318 doi.org
  2. Morgan AT, Vogel AP. Intervention for dysarthria associated with acquired brain injury in children and adolescents. Cochrane Database Syst Rev. 2008;2008(3):CD006279. Published 2008 Jul 16. oi:10.1002/14651858.CD006279.pub2 doi.org
  3. Law J, Garrett Z, Nye C. Speech and language therapy interventions for children with primary speech and language delay or disorder. Cochrane Database Syst Rev. 2003;2003(3):CD004110. doi:10.1002/14651858.CD004110 doi.org

AutorAutorzy

  • Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
  • Jonas Klaus, lekarz rezydent, neurologia, Hamburg
zaburzenia czynnosciowe narzadow mowy; opozniony rozwoj mowy; niewystarczajacy rozwoj mowy; niepelne zdania; niski zasob slownictwa; trudnosci w wyszukiwaniu slow; zaburzenia plynnosci czytania; trudnosci w czytaniu i ortografii; zaburzenia sluchu; jakanie; zespol Pierra Robina; ocena jezykowa; opoznienie rozwoju mowy; skladnia; slownictwo; zacinanie sie; rodzinny typ zaburzen mowy; zespol Landaua Kleffnera
F80; F800; F801; F802; F803; F808; F809; F98; F985; F986; R47; R470; R471; R478
Zaburzenia czynnościowe narządów mowy; Opóźniony rozwój mowy; Niewystarczający rozwój mowy; Zdolność mówienia; Niepełne zdania; Niski zasób słownictwa; Trudności w wyszukiwaniu słów; Zaburzenia płynności czytania; Trudności w czytaniu i ortografii; Dysfonia; Zaburzenia słuchu; Jąkanie; Zespół Pierre'a Robina; Rozszczep wargi, szczęki i podniebienia; Ocena językowa; Zaburzenia rozwoju mowy; Opóźnienie rozwoju mowy; ORM; ZRM; Fonetyka; Fonologia; Składnia; Słownictwo; Rozumienie mowy; Dysgramatyzm; Zaburzenia fonetyczne; Dyslalia; Zacinanie się; Zaburzenia fonologiczne; Dysfunkcja ustno-twarzowa; Nosowanie; Rynofonia; Dysfonia; Dysphonia; Rhinophonia Jąkanie Balbuties Giełkot; Zaburzenia głosu; Mutyzm; Zaburzenia wymowy; Zaburzenia artykulacji; Rodzinny typ zaburzeń mowy; Zespół Landaua-Kleffnera; Zaburzenia komunikacji; Dysfonia hiperfunkcjonalna SLI ZRM; Dysgramatyzm; Dyslalia; Szeplenienie Zacinanie sięSeplenienie; Sygmatyzm; Seplenienie; Neurogenne zaburzenia mowy
Zaburzenia mowy i języka u dzieci
document-symptom document-nav document-tools document-theme
Wyróżnia się zaburzenia językowe, zaburzenia mowy, zaburzenia głosu i zaburzenia płynności mowy.1 Zaburzenia językowe zaburzenia ekspresji lub rozumienia mowy (np. semantyki, składni, morfologii, fonologii).
Pediatria
Zaburzenia mowy u dzieci
/link/5d1c6d2598a749f99f6dc22e27e947e1.aspx
/link/5d1c6d2598a749f99f6dc22e27e947e1.aspx
zaburzenia-mowy-u-dzieci
SiteProfessional
Zaburzenia mowy u dzieci
K.Reinhardt@gesinform.de
mail#j.dabrowska@medibas.pl
pl
pl
pl