Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Odpowiednie leczenie farmakologiczne w placówkach opieki

Informacje ogólne

  • Typowe dla osób przebywających w placówkach opiekuńczych jest między innymi:
    • podeszły wiek >65 lat
    • wielochorobowość
    • ograniczenia fizyczne i/lub poznawcze  
    • krótka oczekiwana długość życia
    • ryzyko wielolekowości (≥5 leków)
  • Leczenie oparte na wytycznych może potencjalnie prowadzić do wielolekowości (polifarmakoterapii).
  • Wiek i wielochorobowość zwiększają ryzyko wystąpienia skutków ubocznych leków.1
  • Konsekwencje nieodpowiedniego leczenia farmakologicznego mogą być następujące:
    • poważne zdarzenia niepożądane związane z lekami
    • zwiększona zachorowalność
    • hospitalizacje
    • zgon1
  • Odpowiednie leczenie farmakologiczne może poprawić stan zdrowia i jakość życia.
  • Dowody naukowe dotyczące farmakoterapii u osób starszych są ograniczone.
    • Osoby starsze z wielochorobowością i wielolekowością zwykle nie są włączane do badań klinicznych.2
  • Istnieje niewiele konkretnych i praktycznych koncepcji mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa pacjentów.
  • Dostępne listy, narzędzia i wytyczne nie mają jak dotąd udowodnionej skuteczności.

Zmiany fizjologiczne w starszym wieku  

  • Wzrost liczby chorób przewlekłych i wielochorobowości prowadzi do:
  • Zmiany farmakokinetyki i farmakodynamiki (patrz artykuł Wielolekowość w  wieku podeszłym)
    • zmieniona dystrybucja, metabolizm i wydalanie leków
    • Zmieniona skuteczność leków może stwarzać zwiększone ryzyko wystąpienia reakcji niepożądanych.
  • Zmiana w fizjologicznych przestrzeniach dystrybucji
    • Większa procentowa zawartość tkanki tłuszczowej, a mniejsza masy mięśniowej i wody, może prowadzić do zwiększenia objętości dystrybucji i wydłużenia czasu działania leków rozpuszczalnych w tłuszczach, np. w  przypadku:  
      • opioidów
      • leków psychotropowych
      • amoksycyliny
      • furosemidu
    • Zmniejszenie całkowitej ilości wody w organizmie i płynu pozakomórkowego,  poprzez niską objętość dystrybucji, może prowadzić do kumulacji leków rozpuszczalnych w wodzie, przy jednoczesnym zmniejszeniu czynności nerek, np.:  
      • inhibitorów ACE
      • digoksyny
      • metronidazolu
      • lorazepamu
      • L-tyroksyny
  • Niewydolność nerek1,4
  • Około 50% mieszkańców domów opieki ma umiarkowaną niewydolność nerek (eGFR 30-59 ml/min/1,73 m2  - lekka lub umiarkowana [G3] przewlekła choroba nerek), a około 15% ciężką niewydolność nerek (eGFR <30 ml/min/1,73 m2).
    • Około 50% leków przyjmowanych na stałe wymaga dostosowania dawki lub jest przeciwwskazanych w przypadku niewydolności nerek.
    • Można łatwo  zapomnieć o dostosowaniu dawki do aktualnej czynności nerek.
    • Należy regularnie oznaczać stężenie kreatyniny.
  • Leki mogą być potencjalnie nieodpowiednie w starszym wieku.
    • Ryzyko wystąpienia problemów lekowych (DRP) należy zestawić z oczekiwanymi korzyściami terapeutycznymi.5

Otępienie

  • Według badań około 70% mieszkańców domów opieki cierpi na otępienie, z czego ok. 55% na ciężkie otępienie.6
  • Ograniczenie zdolności poznawczych może prowadzić do utrudnionej komunikacji między pacjentami a personelem pielęgniarskim. Konsekwencje są następujące:
    • zmniejszone przestrzeganie zaleceń
      • np. trudniejsze doustne podawanie leków
    • Objawy nie mogą być odpowiednio zwerbalizowane.
      • opóźnienie niezbędnej diagnostyki
      • trudniejsze monitorowanie przyjmowania leków przez lekarza7
  • Potencjalnie niewłaściwe leki (potentially inappropriate medication – PIM) to czynnik zwiększonego ryzyka wystąpienia problemów lekowych (DRP) u pacjentów z otępieniem3 (patrz rozdział Problemy lekowe).
  • W przebiegu otępienia zalecana jest zindywidualizowana terapia z ciągłym  monitorowaniem przebiegu leczenia.
  • Inhibitory acetylocholinoesterazy (donepezil, galantamina, rywastygmina) w łagodnej do umiarkowanej postaci otępienia alzheimerowskiego
    • Należy dążyć do najwyższej tolerowanej dawki.
    • Wybór inhibitora acetylocholinoesterazy powinien opierać się przede wszystkim na profilu działań niepożądanych i interakcji.
    • zwiększone ryzyko bradykardii i omdlenia
  • Dane dotyczące badania opublikowanego w 2017 r. na temat stosowania potencjalnie niewłaściwych leków (PIM) u pacjentów, u których badanie przesiewowe wykazało otępienie3:
    • najczęściej stosowane potencjalnie niewłaściwe leki
      • trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (22,5%)
      • benzodiazepiny (20,7%)
      • niesteroidowe leki przeciwzapalne i leki przeciwreumatyczne (15,3%)
    • Amitryptylina (lek przeciwdepresyjny, działający też antycholinergicznie) była przepisywana najczęściej, ale w żadnym z udokumentowanych przypadków nie była przepisywana zgodnie ze wskazaniem (ból neuropatyczny).
    • Leki antycholinergiczne i uspokajające są najczęściej przepisywanymi potencjalnie niewłaściwymi lekami w porównywalnych badaniach.8
  • Terapia lekami obniżającymi poziom lipidów powinna być ponownie rozważona u osób chorych z otępieniem i prognozowanym krótkim czasem przeżycia.9
  • Współczynnik chorobowości związany z przyjmowaniem potencjalnie niewłaściwych leków (PIM) jest wyższy w domach opieki niż u pacjentów z otępieniem objętych opieką domową.10

Wielolekowość

  • Patrz artykuł  Wielolekowość w  wieku podeszłym.
  • Mieszkańcy domów opieki często otrzymują do 10 leków jednocześnie.7
    • nadmierna wielolekowość (≥10) i bezpośrednio związane z nią objawy:
      • dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego
      • bóle
      • duszności
    • nadmierna wielolekowość i bezpośrednio związane z nią choroby, w tym:
    • Nadmierna wielolekowość była bezpośrednio związana ze zwiększoną hospitalizacją.7
  • Wielochorobowość zwykle prowadzi do stosowania wielu leków, ponieważ celu terapeutycznego zwykle nie można osiągnąć za pomocą monoterapii.
  • Wielolekowość jest definiowana między innymi jako:
    • jednoczesne przyjmowanie co najmniej pięciu leków na receptę lub bez recepty
  • Wielolekowość powoduje szereg konsekwencji, w tym:
    • wyższe koszty
    • wyższy współczynnik chorobowości związany z problemami lekowymi (DRP)
    • zmniejszone przestrzeganie zaleceń przez pacjentów
    • obniżona jakość życia
    • wyższe ryzyko hospitalizacji
    • wyższe ryzyko zgonu11

Problemy lekowe

    • Problemy lekowe (Drug-related Problems – DRP)
    • Definicja Pharmaceutical Care Network Europe Foundation (PCNE) – klasyfikacja PCNE V 9.1:
      • Problemy lekowe to zdarzenia lub okoliczności w kontekście zażywania leków, które faktycznie lub potencjalnie wpływają na pożądany efekt terapeutyczny.12
  • Definicja potencjalnie niewłaściwego leku (Potentially Inappropriate Medication  - PIM):   
    • Lek jest potencjalnie niewłaściwy, jeśli ryzyko wystąpienia działań niepożądanych przewyższa oczekiwane korzyści dla pacjentów lub jeśli dostępna jest bezpieczniejsza, lepiej tolerowana i skuteczniejsza alternatywa.13  
    • Listę powszechnie przepisywanych PIM można znaleźć w artykule Wielolekowość w  wieku podeszłym.
  • Ryzyko wystąpienia DRP u osób starszych wzrasta w następujących przypadkach:
    • choroby współistniejące
    • zespół słabości (kruchości, frailty) ze zmniejszonymi rezerwami fizjologicznymi
    • wielolekowość14
  • Osoby wymagające opieki są narażone na wysokie ryzyko błędów w stosowaniu i niepożądanych zdarzeń związanych z lekami (adverse drug event – ADE).
  • Zapadalność na DRP w placówkach opieki długoterminowej wynosi około 1–8% na 100 dni pobytu.15
  • 43% wszystkich mieszkańców placówek opieki otrzymuje co najmniej jeden potencjalnie niewłaściwy lek.13
  • Problemy lekowe u osób starszych są zazwyczaj:
    • potencjalnie możliwe do uniknięcia
    • związane z często przepisywanymi lekami14
  • Nieodpowiednia farmakoterapia prowadzi do zwiększonego ryzyka:
    • problemów lekowych (DRP)
    • wzrostu zachorowalności  
    • hospitalizacji  
    • zgonu16-17
  • Około 50% hospitalizacji związanych z problemami lekowymi można uniknąć.14,18
  • Leki najczęściej prowadzące do możliwych do uniknięcia hospitalizacji:
    • leki hipotensyjne
    • antykoagulanty
    • diuretyki
    • NLPZ
    • neuroleptyki
    • leki przeciwdepresyjne
    • benzodiazepiny14,19
  • Ryzyko tak zwanych kaskad lekowych z powodu niepożądanych reakcji na leki   
    • Przepisany lek (lek wyzwalający) powoduje niepożądaną reakcję, w leczeniu której przepisywany jest kolejny lek.
    • Kolejny lek może prowadzić do dalszych reakcji niepożądanych.
      • przykład: leki moczopędne stosowane w leczeniu obrzęków obwodowych wywołanych przez dihydropirydynowych antagonistów wapnia (takich jak amlodypina). Diuretyk wywołuje hipokaliemię, która jest następnie leczona diuretykiem oszczędzającym potas.20

Działania niepożądane  

  • Działania niepożądane to  niekorzystne i nieintencjonalne działania, które występują oprócz zamierzonego głównego działania leku. Niepożądana reakcja na lek (Adverse Drug Reaction – ADR) jest używana jako synonim.
    • działania niepożądane: szkodliwe i niezamierzone reakcje na lek
    • poważne działania niepożądane:
      • śmiertelne w skutkach lub zagrażające życiu  
      • wymagane leczenie szpitalne lub przedłużenie leczenia szpitalnego
      • konsekwencje w postaci trwałej lub ciężkiej niepełnosprawności, inwalidztwa
  • W zależności od badania dane dotyczące występowania działań niepożądanych u osób starszych są rozbieżne (ok. 5–24%).14
  • Częste działania niepożądane to np.:
  • Działania niepożądane są często trudne do odróżnienia od dolegliwości lub chorób związanych z wiekiem.14
  • Najczęstsze przyczyny działań niepożądanych to np.:
    • nieprawidłowe stosowanie (np. dawkowanie) leków
    • interakcje między różnymi lekami
  • Częste niepożądane konsekwencje skutków ubocznych leków to np.:
  • Ryzyko upadków jest często związane z przyjmowaniem np.:
    • benzodiazepin
    • neuroleptyków
    • leków przeciwdepresyjnych
    • leków hipotensyjnych14,21,24
  • Około 7% wszystkich przyczyn hospitalizacji na oddziałach internistycznych stanowią poważne reakcje na leki.  
  • Aby uzyskać informacje na temat leków, które często powodują działania niepożądane, zobacz Wielolekowość w  wieku podeszłym.

Interakcje

  • Prawdopodobieństwo wystąpienia interakcji wzrasta wraz z liczbą przyjmowanych leków.
  • Elektroniczne systemy przepisywania leków, z analizą interakcji, powinny być wykorzystywane w celu lepszego przewidywania możliwych reakcji farmakodynamicznych.

Strategie odpowiedniego leczenia farmakologicznego

Informacje ogólne

  • Należy stosować pytania przewodnie MAI (Medication Appropriateness Index  - indeks adekwatności leków) jako pomoc w ocenie leków.
  • Nie przeprowadzać terapii bez wywiadu dotyczącego przyjmowanych leków (należy zapytać o wcześniejsze nietolerancje, przyjmowane leki, sprawdzić schemat przyjmowania leków).
  • Zaangażować pacjentów w podejmowanie decyzji o przepisaniu leku (przede wszystkim nie należy zakładać prośby o przepisanie leku, ale też nie należy spełniać każdej prośby o przepisanie leku).
  • Należy wyjaśnić, czy farmakoterapia jest w ogóle konieczna.
  • Podejmując decyzję o przepisaniu leku, należy wziąć pod uwagę długoterminowe korzyści płynące z terapii.
  • Przerwać farmakoterapię, gdy nie jest już konieczna, nie stosować terapii ciągłej.
  • Zawsze należy ponownie ocenić i omówić plan leczenia z nowymi pacjentami po pobycie w szpitalu lub po dodatkowych konsultacjach medycznych.
  • Zwracać uwagę na działania niepożądane (udzielać pacjentom porad dotyczących zachowania w przypadku ich wystąpienia, sprawdzać, czy nowe objawy mogą oznaczać działania niepożądane).
  • Zapobieganie możliwym do uniknięcia kaskadom lekowym.20

  

Medication Appropriateness Index (MAI): Stosowanie leków – Adekwatność – Interwencja

  • Pytania dotyczące oceny leków
    • wskazanie
      • Czy istnieje wskazanie do stosowania leku?
    • dowody
      • Czy lek jest skuteczny przy danym wskazaniu i dla danej grupy pacjentów?
    • dawkowanie
      • Czy dawkowanie jest prawidłowe?
      • Czy występuje istotne upośledzenie czynności nerek lub wątroby?
    • bezpieczeństwo stosowania
      • Czy instrukcje dotyczące przyjmowania leku są prawidłowe? (Sposób stosowania, częstotliwość i czas przyjmowania, związek z posiłkami?)
    • zastosowanie
      • Czy instrukcje dotyczące stosowania leku są przydatne i wykorzystywane?
    • interakcje
      • Czy występują istotne klinicznie interakcje z innymi lekami, chorobami lub stanami?
      • Czy u pacjenta występują jakiekolwiek wcześniejsze choroby serca lub wydłużenie odstępu QT lub przewodzenia przez węzeł AV?
      • Czy występują ograniczenia wiekowe?
    • podwójne przepisywanie leków
      • Czy uniknięto niepotrzebnego podwójnego przepisywania leków?
    • czas trwania terapii
      • Czy czas trwania farmakoterapii (od kiedy lek przepisano) jest odpowiedni?
    • efektywność kosztowa
      • Czy wybrano najbardziej korzystną cenowo opcję spośród porównywalnych preparatów?
  • Do dodatkowego sprawdzenia:
    • Niedostateczna podaż: czy każda choroba wymagająca leczenia jest leczona?
    • Plan przyjmowania: czy istnieje aktualny i pisemny plan przyjmowania leków?
    • Unikanie działań niepożądanych: czy znana jest czynność nerek?  
    • Przestrzeganie zaleceń: czy przestrzegane są zalecenia dotyczące terapii?

Wielolekowość (polipragmazja)

  • Zobacz też artykuł Wielolekowość w wieku podeszłym.
  • Ustrukturyzowane zarządzanie lekami z zaangażowaniem pacjenta w celu zwiększenia ogólnego bezpieczeństwa farmakoterapii, w tym wielolekowości.
  • Planowanie dalszego postępowania (badanie przedmiotowe i analiza laboratoryjna) oraz regularne
    • monitorowanie celu terapeutycznego
    • priorytetyzacja leków w oparciu o ogólny stan zdrowia pacjentów
    • przegląd wskazań do kontynuacji leczenia, skuteczności i stosunku korzyści do ryzyka
    • regularne przeglądy lekowe - sprawdzanie prawidłowego stosowania leków
      • co najmniej raz w roku w przypadku osób w wieku powyżej 75 lat
      • co najmniej raz na 6 miesięcy w przypadku osób przyjmujących przynajmniej 4 różne leki
      • po każdej hospitalizacji
    • zakończenie niepotrzebnej lub nieodpowiedniej terapii i w razie potrzeby zastąpienie jej bardziej odpowiednimi lekami
    • dostosowanie dawki, zwłaszcza u pacjentów w wieku powyżej 65 lat i/lub z zaburzeniami czynności nerek, rozważenie powolnego zmniejszania dawki lub odstawienia leku
    • rejestrowanie działań niepożądanych i interakcji leków

Interakcje lekowe

Zalecenia dotyczące przepisywania leków

  • Mieszkańcy domów opieki są szczególnie wrażliwą populacją o wysokim ryzyku wystąpienia skutków ubocznych i interakcji lekowych.
  • Zwłaszcza na początku farmakoterapii leki powinny być starannie dobierane i oceniane.
  • Istnieją różne krajowe i międzynarodowe klasyfikacje, których celem jest identyfikacja potencjalnie niewłaściwych leków i unikanie ich stosowania, np.:
    • kryteria STOPP/START dla nieodpowiednich (STOPP) i odpowiednich (START) leków26-27
    • lista PRISCUS (niemiecka lista PIM)28
    • lista Beersa29
    • Medication Appropriateness Index (MAI) (indeks adekwatności leków)
    • lista FORTA (lista niemiecka) do monitorowania i optymalizacji terapii lekowej.30-31
  • Listy kontrolne i inne narzędzia są przydatne jako pomoc w przepisywaniu leków, ale nie mogą i nie powinny zastępować całościowej oceny klinicznej.

Strategia odstawiania leków

  • Odstawiać jeden lek, nie wszystkie naraz.
  • Należy poświęcić na to wystarczająco dużo czasu.
  • Zwłaszcza w trakcie odstawiania leku i krótko po jego odstawieniu należy zapewnić odpowiednie badania kontrolne.
  • Wsparcie zapewnia kanadyjskie narzędzie do odstawiania leków MedStopper.

Końcowa faza życia

  • W przypadku osób będących w końcowej fazie życia, proces leczenia powinien uwzględniać oczekiwaną długość życia, cel terapeutyczny i potencjalne korzyści terapeutyczne.32
  • Optymalna farmakoterapia w ostatniej fazie życia obejmuje stopniowe przesunięcie punktu ciężkości z leczenia na terapię paliatywną (patrz artykuł Opieka paliatywna w placówkach opieki).
  • Oczekiwany efekt terapeutyczny i okres, w którym on wystąpi, należy rozważyć w odniesieniu do ogólnego celu leczenia i pozostałej oczekiwanej długości życia.32
    • Leki, takie jak np. środki obniżające poziom lipidów i bisfosfoniany można zazwyczaj odstawić.
  • Leki na przykład przeciwbólowe, na duszność, lęk, nudności i niepokój mogą być podawane umierającym pacjentom również podskórnie (patrz także artykuł Opieka paliatywna w placówkach opieki).

Współpraca interdyscyplinarna

  • Personel pielęgniarski powinien być w miarę możliwości zaangażowany w proces przyjmowania leków, np. pytać i omawiać problemy związane z przyjmowaniem leków, nieprzestrzeganiem zaleceń i skutkami ubocznymi.
  • Personel ten powinien być poinformowany o terapii, a tym samym być w stanie obserwować ważne parametry i rozpoznawać powikłania.
  • Niedobór zasobów utrudnia ciągłą obserwację pacjentów w placówkach opieki, zwłaszcza tych cierpiących na otępienie.
  • Standaryzowane procedury, takie jak Cornell Scale for Depression in Dementia (CSDD), umożliwiają rutynowe badania przesiewowe, zwłaszcza w placówkach opieki.33
    • Skala ta służy do dokumentowania wskazań do leczenia i oceny skuteczności terapeutycznej.
  • Dobra współpraca między lekarzami i personelem pielęgniarskim ma kluczowe znaczenie dla odpowiedniego przepisywania leków psychotropowych.

Bezpieczeństwo farmakoterapii

  • Obejmuje cały proces od wystawienia recepty do całego czasu zastosowania preparatu.
  • Optymalizacja i poprawa bezpieczeństwa farmakoterapii, np. poprzez:
    • współpracę różnych osób i profesji
    • międzybranżową komunikację i współpracę
    • wsparcie ze strony farmaceutów
    • pisemny plan leczenia dla pacjentów

Wnioski

  • Ogólna tendencja do wielolekowości u osób w wieku powyżej 65 lat jest rosnąca.
  • Jednym z największych czynników ryzyka problemów lekowych (DRP) w tej grupie wiekowej, a zwłaszcza w placówkach opieki, jest wielochorobowość i wielolekowość oraz związane z nimi częstsze przepisywanie nieodpowiednich leków.13
  • Skuteczne środki mające na celu poprawę jakości przepisywania leków obejmują np.:
    • interdyscyplinarną współpracę między lekarzami, personelem pielęgniarskim i, w razie potrzeby, farmaceutami
    • regularne i systematyczne przeglądy lekowe
    • ukierunkowane szkolenie całego zespołu terapeutycznego

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Hoffmann F, Boeschen D, Dörks M et al.. Renal Insufficiency and Medication in Nursing Home Residents. A Cross-Sectional Study (IMREN). Dtsch Arztebl Int 2016;113(6):92-98. doi: 10.3238/arztebl.2016.0092. www.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Cherubni A, Del Signore S, Ouslander J et al.. Fighting against age discrimination in clinical trials. J Am Geriatr Soc 2010;58(9):1791-1796. www.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Wucherer D, Eichler T, Hertel J et al.. Potentially Inappropriate Medication in Community-Dwelling Primary Care Patients who were Screened Positive for Dementia. J Alzheimers Dis 2017;55(2):691-701. www.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Dörks M, Herget-Rosenthal S, Schmiemann G. Polypharmacy and Renal Failure in Nursing Home Residents: Results of the Inappropriate Medication in Patients with Renal Insufficiency in Nursing Homes (IMREN) Study. Drugs Aging 2016;33(1):45-51. www.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Morin L, Fastbom J, Laroche M et al.. Potentially inappropriate drug use in older people: a nationwide comparison of different explicit criteria for population-based estimates. Br J Clin Pharmacol 2015;80(2).315-24 doi: 10.1111/bcp.12615. Epub 2015 May 26. www.ncbi.nlm.nih.gov
  6. Schäufele M, Köhler L, Hendlmeier I et al.. Prevalence of dementia and medical care in German nursing homes: a nationally representative survey. Psychiatr Prax 2013;40(4):200-206. doi: 10.1055/s-0033-1343141. Epub 2013 May 13. www.ncbi.nlm.nih.gov
  7. Vetrano D, Tosato M, Colloca G et al.. Polypharmacy in nursing home residents with severe cognitive impairment: results from the SHELTER Study. Alzheimers Dement 2013;9(5):587-93. doi: 10.1016/j.jalz.2012.09.009. Epub 2012 Dec 8. www.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Cross A, George J, Woodward M et al.. Potentially inappropriate medications and anticholinergic burden in older people attending memory clinics in Australia. Drugs Aging 2016;33(1):37–44. www.ncbi.nlm.nih.gov
  9. Tjia J, Rothman M, Kiely D et al.. Daily medication use in nursing home residents with advanced dementia. J Am Geriatr Soc. 2010;58(5):880-8. www.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Johnell K . Inappropriate drug use in people with cognitive impairment and dementia: A Systematic Review. Curr Clin Pharmacol 2015;10(3):178–84. www.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Mortazavi S, Shati M, Keshtkar A et al.. Defining polypharmacy in the elderly: a systematic review protocol. BMJ Open. 2016;6(3):e010989. www.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Pharmaceutical Care Network Europe Foundation (PCNE). The PCNE Classification V 9.1 - Classification for Drug related problems. Stand 2020 www.pcne.org. www.pcne.org
  13. Morin L, Laroche M, Texier G et al.. Prevalence of Potentially Inappropriate Medication Use in Older Adults Living in Nursing Homes: A Systematic Review. J Am med dir Assoc 2016;17(9):862.e1-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  14. Davies E, O’Mahony D. Adverse drug reactions in special populations - the elderly. Br J Clin Pharmacol 2015;80(4):796-807. doi: 10.1111/bcp.12596. Epub 2015 May 22. www.ncbi.nlm.nih.gov
  15. Handler S, Hanlon J, Perera S. Consensus list of signals to detect potential adverse drug reactions in nursing homes. J Am Geriatr Soc 2008;56(5):808-15. www.ncbi.nlm.nih.gov
  16. Perri M, Menon A, Deshpande A et al.. Adverse outcomes associated with inappropriate drug use in nursing homes. Ann Pharmacother 2005;39:405-11. Epub 2005 Jan 25. www.ncbi.nlm.nih.gov
  17. Lau D, Kasper J, Potter D et al.. Hospitalization and death associated with potentially inappropriate medication prescriptions among elderly nursing home residents. Arch Inter Med 2005;165:68-74. www.ncbi.nlm.nih.gov
  18. Gurwitz J, Field T, Avorn J. Incidence and preventability of adverse drug events in nursing homes. Am J Med 2000;109(2):87-94. www.ncbi.nlm.nih.gov
  19. Prediction of Hospitalization due to Adverse Drug Reactions in Elderly Community-Dwelling Patients (The PADR-EC Score). 2016;11(10):e0165757. doi: 10.1371/journal.pone.0165757. eCollection 2016. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  20. Dreischulte T, Shahid F, Muth C, Schmiedl S, Haefeli WE: Prescribing cascades: how to detect them, prevent them, and use them appropriately. Dtsch Arztebl Int 2022; 119: 745–52. www.aerzteblatt.de
  21. Chimirri S, Aiello R, Mazzitello C et al. Vertigo/dizziness as a Drugs' adverse reaction. J Pharmacol Pharmacother 2013;4(Suppl 1):S104-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  22. Hedna K, Hakkarainen K, Gyllensten H et al.. Potentially inappropriate prescribing and adverse drug reactions in the elderly: a population-based study. Eur J Clin Pharmacol 2015;71(12):1525-33. www.ncbi.nlm.nih.gov
  23. Dalleur O, Spinewine A, Henrard S, Losseau C, Speybroeck N, Boland B. Inappropriate prescribing and related hospital admissions in frail older persons according to the STOPP and START criteria. Drugs Aging 2012; 29:829-37 PubMed
  24. Park H, Satoh H, Miki A et al.. Medications associated with falls in older people: systematic review of publications from a recent 5-year period. Eur J Clin Pharmacol 2015;71(12):1429-40. www.ncbi.nlm.nih.gov
  25. Posadzki P, Watson L, Ernst E. Herb-drug interactions: an overview of systematic reviews. Br J Clin Pharmacol 2013; 75: 603-18. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  26. O’Mahony D, O’Sullivan D, Byme s et al.. STOPP/START criteria for potentially inappropriate prescribing in older people: version 2. Age Ageing 2015 ;44(2):213-8. www.ncbi.nlm.nih.gov
  27. Prevention of potentially inappropriate prescribing for elderly patients: a randomized controlled trial using STOPP/START criteria. Clin Pharmacol Ther 2011;89(6):845-54. www.ncbi.nlm.nih.gov
  28. Mann NK, Mathes T, Sönnichsen A, Pieper D, Klager E, Moussa M, Thürmann PA: Potentially inadequate medications in the elderly: PRISCUS 2.0—first update of the PRISCUS list. Dtsch Arztebl Int 2023; 120: 3–10. www.aerzteblatt.de
  29. Salbu R, Feuer J. A Closer Look at the 2015 Beers Criteria. J Pharm Pract 2016. pii: 0897190016663072. [Epub ahead of print] www.ncbi.nlm.nih.gov
  30. Wehling M, Throm C. Polypharmacy in the elderly - choosing wisely by using the FORTA list. Dtsch Med Wochenschr 2015; 140(18):1378-82. www.ncbi.nlm.nih.gov
  31. Kuhn-Thiel A, Weiß C, Wehling M. Consensus Validation of the FORTA (Fit fOR The Aged) List: A Clinical Tool for Increasing the Appropriateness of Pharmacotherapy in the Elderly. Drugs Aging 2014;31(2):131-140. www.ncbi.nlm.nih.gov
  32. Holmes H, Hayley D, Alexander G et al. Reconsidering medication appropriateness for patients late in life. Arch Intern Med 2006;166(6):605-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  33. Jeon Y, Liu Z, Li Z et al.. Development and Validation of a Short Version of the Cornell Scale for Depression in Dementia for Screening Residents in Nursing Homes. Am J Geriatr Psychiatry 2016;24(11):1007-1016. www.ncbi.nlm.nih.gov

Autorzy

  • Anna Pachołek, Dr n. med., lekarz w  trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
  • Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Franziska Jorda, Dr med., specjalista chirurgii ogólnej, lekarz w trakcie szkolenia specjalizacyjnego w zakresie medycyny ogólnej, Kaufbeuren
Adekvat legemiddelbehandling i sykehjem
Polipragmazja; Przyjmowanie wielu leków; Wielolekowość; Niepotrzebne przyjmowanie leków; Skutki uboczne leków; Działania niepożądane leków; Interakcje leków; Farmakoterapia; Farmakokinetyka zmieniona z wiekiem; Farmakodynamika zmieniona z wiekiem
Odpowiednie leczenie farmakologiczne w placówkach opieki
document-disease document-nav document-tools document-theme
Typowe dla osób przebywających w placówkach opiekuńczych jest między innymi: podeszły wiek >65 lat wielochorobowość ograniczenia fizyczne i/lub poznawcze   
Geriatria
Odpowiednie leczenie farmakologiczne w placówkach opieki
/link/42be89318db1420ba8f38e5c6adf5d14.aspx
/link/42be89318db1420ba8f38e5c6adf5d14.aspx
odpowiednie-leczenie-farmakologiczne-w-placowkach-opieki
SiteDisease
Odpowiednie leczenie farmakologiczne w placówkach opieki
K.Reinhardt@gesinform.de
live.com#dr.dabrowska@wp.pl
pl
pl
pl