Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Mikroskopowe zapalenie jelita grubego

Streszczenie

  • Definicja: Przewlekła choroba biegunkowa z typowymi, wykrywalnymi histologicznie zmianami błony śluzowej. Rozróżnia się podtypy kolagenowego i limfocytowego zapalenia jelita grubego.
  • Częstość występowania:Około 9 przypadków na 100 000 osób rocznie. 10-20% przewlekłych chorób biegunkowych; często chorują starsze kobiety.
  • Objawy:Objawem jest uporczywa, wodnista, bezkrwawa biegunka.
  • Obraz kliniczny:Wyniki badań klinicznych są prawidłowe. 
  • Diagnostyka:Najważniejszym badaniem jest kolonoskopia z biopsją losową.
  • Leczenie:Zaprzestanie stosowania leków wyzwalających, takich jak NLPZ i inhibitory pompy protonowej. Częste są samoistne remisje. Leczenie polega na podawaniu budezonidu.

Informacje ogólne

Definicja

  • Choroba zapalna jelita grubego prowadząca do przewlekłej biegunki.1
  • Diagnozę stawia się na podstawie histologicznych dowodów typowych zmian zapalnych w błonie śluzowej jelit. Histologicznie można wyróżnić postać limfocytową i kolagenową.2
  • Makroskopowo (endoskopowo) zwykle nie stwierdza się żadnych nieprawidłowości.

Częstość występowania

  • Mikroskopowe zapalenie jelita grubego jest częstą przyczyną przewlekłej, niekrwawej biegunki. Przypisuje się mu 10-20% przypadków przewlekłej biegunki.3-4
  • Zapadalność
    • Zapadalność wynosi około 4 przypadków kolagenowego zapalenia jelita grubego na 100 000 pacjentów rocznie i 5 przypadków limfocytowego zapalenia jelita grubego na 100 000 pacjentów rocznie, zgodnie z metaanalizą z 2015 roku.5
    • Sprawia to, że częstość występowania jest porównywalna z przewlekłymi zapalnymi chorobami jelit, takimi jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna.3-4
    Wiek
    • Częstość występowania choroby wzrasta wraz z wiekiem.3,6
    • Mediana wieku w momencie rozpoznania wynosi 62–65 lat.5
    • Choroba może również dotknąć młodszych pacjentów.7
  • Płeć
    • Choroba znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.
    • Stosunek płci wynosi 3:1 w przypadku kolagenowego zapalenia jelita grubego i 2:1 w przypadku limfocytowego zapalenia jelita grubego.5-6

Etiologia i patogeneza

  • Przyczyny mikroskopowego zapalenia jelita grubego nie są znane. Istnieją różne teorie dotyczące patogenezy choroby. Możliwe jest również, że różne choroby powodują podobny wygląd histopatologiczny.
  • Autozapalenie
    • Jedna z hipotez głosi, że choroba jest spowodowana przesadną reakcją immunologiczną na uszkodzenie błony śluzowej u osób wcześniej narażonych.8
    • Powiązanie choroby z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak celiakia, cukrzyca typu 1 i choroby reumatyczne przemawia za rolą nadaktywnego układu odpornościowego.9 
    • Dobra odpowiedź choroby na leczenie immunosupresyjne glikokortykoidami, takimi jak budenozid, również sugeruje kluczową rolę układu odpornościowego.10
  • Geneza zakażenia
    • Patogen wywołujący chorobę nie został jeszcze zidentyfikowany, ale istnieją doniesienia o skutecznym leczeniu antybiotykami.7 
  • Wywołane przez leki
    • Kilka leków wykazuje związek z mikroskopowym zapaleniem jelita grubego.4-5,9,11-12
      • niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen i diklofenak
      • inhibitory pompy protonowej, takie jak omeprazol
      • inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, takie jak sertralina
  • Złogi kolagenu
    • Patogeneza odkładania się kolagenu w kolagenowym zapaleniu jelita grubego jest niejasna.13

Czynniki predysponujące

  • Choroby autoimmunologiczne i reumatyczne
  • Nikotyna
    • Palacze częściej zapadają na tę chorobę i rozwija się ona u nich ponad 10 lat wcześniej niż u osób niepalących.17-18
  • Leki
    • Liczne leki wykazują związek z mikroskopowym zapaleniem jelita grubego:11-12
      • inhibitory pompy protonowej
      • NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne)
      • inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
      • aspiryna
      • inhibitory ACE/antagonisty receptora angiotensyny
      • beta-blokery
    • Związek przyczynowy nie został udowodniony.4
  • Wiek
  • Płeć żeńska

ICD–10

  • K52 Inne niezakaźne zapalenie żołądka i jelita grubego
    • K52.8 Inne określone niezakaźne zapalenia żołądka, jelita cienkiego i okrężnicy
    • K52.9 Niezakaźne zapalenie żołądka, jelita cienkiego i okrężnicy, nieokreślone

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Przewlekłe bezkrwawe biegunki – i –
  • Histologia: typowe zmiany zapalne błony śluzowej (patrz poniżej)

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

Badanie przedmiotowe

  • Często dobry stan ogólny
  • Brak szczególnych objawów klinicznych

Badania uzupełniające w gabinecie lekarza rodzinnego

  • Zobacz też informacje na temat diagnostyki różnicowej przewlekłej biegunki.
  • Badania laboratoryjne
  • Badanie kału
  • Ewentualnie diagnostyka autoimmunologiczna 
    • W mikroskopowym zapaleniu jelita grubego czasami stwierdza się autoprzeciwciała, takie jak ANA i ANCA.20-21
    • Ponieważ wykrycie nie ma wpływu na dalszą diagnostykę i terapię, ich rutynowe oznaczanie nie jest zalecane.13

Diagnostyka specjalistyczna

  • Kolonoskopia
    • najważniejsze badanie w diagnostyce mikroskopowego zapalenia jelita grubego
    • w większości przypadków makroskopowo bez zastrzeżeń
    • Należy wykonać kilka biopsji, ponieważ często dotyczy to tylko pojedynczych odcinków jelita.13
    • Liczba wymaganych biopsji jest kontrowersyjna.
    • W większości przypadków do ustalenia rozpoznania wystarczają biopsje z lewego odcinka jelita grubego wykonane za pomocą sigmoidoskopii. Jednak w diagnostyce różnicowej - w celu wykluczenia nowotworu złośliwego i choroby zapalnej jelit - zwykle należy wykonać pełną kolonoskopię.4,13,22
  • Charakterystyka histopatologiczna
    • W błonie śluzowej występuje zmiana zapalna.
    • Mikroskopowo można wyróżnić postać limfocytową i kolagenową, chociaż rozróżnienie to ma głównie wartość naukową.
    • limfocytowe zapalenie jelita grubego4,13,22
      • >20 limfocytów śródnabłonkowych na 100 komórek nabłonka powierzchniowego
      • zapalenie blaszki właściwej, głównie z limfocytami/komórkami plazmatycznymi
      • ewentualnie uszkodzenie nabłonka powierzchniowego
    • kolagenowe zapalenie jelita grubego
      • rozrost podnabłonkowej tkanki łącznej, która wygląda jak pogrubione pasmo
      • Limfocyty śródnabłonkowe i komórki odpornościowe w blaszce właściwej, ale mniej wyraźne niż w limfocytowym zapaleniu jelita grubego4,13

Wskazania do skierowania do specjalisty

Leczenie

Cele terapii

  • Kontrola objawów
  • Poprawa jakości życia

Ogólne informacje o terapii

  • Ze względu na częstą biegunkę, jakość życia osób dotkniętych chorobą jest znacznie obniżona. W przypadku klinicznie jawnego mikroskopowego zapalenia jelita grubego zwykle wskazana jest zatem terapia.
  • Pierwszym krokiem jest poszukiwanie czynników wyzwalających (nikotyna, leki, nawyki żywieniowe).
  • Objawy zwykle dobrze reagują na leczenie budenozydem, jednak często dochodzi do nawrotu objawów po terapii.
  • Jakość życia jest wyraźnie związana z częstotliwością oddawania stolca. Jako definicję remisji klinicznej zaproponowano częstotliwość stolców <3 dzień i brak wodnistej biegunki w okresie 1 tygodnia.>23

Zalecenia dla pacjentów

  • Rzucenie palenia
    • Palenie tytoniu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania (iloraz szans 3,0), a także z cięższym przebiegiem choroby, która słabo reaguje na leczenie.17,24-25
    • Nie ma badań, które analizowałyby wpływ rzucenia palenia na aktywną chorobę. Niemniej jednak zalecenie to wydaje się rozsądne, także w odniesieniu do innych efektów prozdrowotnych.
  • Leki
    • Należy odstawić leki, które mogą wywoływać chorobę, jeśli jest to uzasadnione klinicznie (patrz wyżej). W szczególności należy odstawić NLPZ.13

Leczenie farmakologiczne

  • Budenozid
    • Budenozid jest syntetycznym glukokortykoidem, który działa głównie miejscowo. Ze względu na eliminację wątrobową („efekt pierwszego przejścia“), skutki uboczne są niewielkie w porównaniu z ogólnoustrojowo aktywnymi glukokortykoidami.
    • Lek z wyboru w leczeniu mikroskopowego zapalenia jelita grubego4
    • Skuteczność zarówno w przypadku kolagenowego, jak i limfocytowego zapalenia jelita grubego wykazano w kilku oddzielnych randomizowanych, podwójnie zaślepionych badaniach kontrolowanych placebo, a także w metaanalizach.10,26-30
    • Znaczenie tych badań jest jednak ograniczone niską liczbą przypadków.30-31
    • Remisję kliniczną zaobserwowano u 80% pacjentów (placebo: 17–33 %). Wskaźniki remisji histologicznej są tylko nieznacznie niższe.30-31
    • Zaleca się początkowe leczenie budenozidem w dawce 9 mg na dobę przez 6-8 tygodni.
    • Według niewielkich badań, 60-80% pacjentów doświadcza nawrotu objawów po zaprzestaniu terapii, ale zwykle ponownie reaguje na budenozid.27,32
    • Terapia podtrzymująca może być prowadzona w zmniejszonej dawce, ale należy zwrócić uwagę na niepożądane skutki uboczne steroidoterapii.13
  • Środki przeciwbiegunkowe
    • Niektórzy autorzy sugerują próbę leczenia loperamidem hamującym perystaltykę w łagodnych postaciach mikroskopowego zapalenia jelita grubego.4,13
    • Zalecenie opiera się wyłącznie na opiniach ekspertów i opisach przypadków. Nie ma badań wskazujących na działanie loperamidu.4,33
  • Inne opcje leczenia
    • Inne terapie zostały z powodzeniem przetestowane w małych badaniach i pojedynczych przypadkach. Dowody są jednak słabe lub ich brak.4,30-31
      • mesalazyna
      • kolestyramina
      • bizmut
      • probiotyki
      • boswellia serrata 
      • azatiopryna
      • metotreksat

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Przebieg choroby jest bardzo zróżnicowany. Obraz w badaniach jest pod tym względem niespójny.4,13,32-33
  • Istnieją samoistne remisje po pojedynczym epizodzie, ale także przewlekłe remisje, które wymagają stałego leczenia.

Powikłania

  • Powikłania występują rzadko.
  • Przejście do innych postaci nieswoistego zapalenia jelit zdarza się, ale jest rzadkie. Możliwe jest również, że w tych przypadkach choroba nie została początkowo prawidłowo zdiagnozowana.34-35
  • Perforacje jelit występują rzadko.4
  • Ryzyko wystąpienia nowotworów złośliwych przewodu pokarmowego nie jest zwiększone.4,36

Rokowanie

  • Rokowania są dobre.
  • Samoistne remisje są częste, a odpowiedź na leczenie budenozidem jest zwykle dobra.
  • Jakość życia jest obniżona, gdy choroba jest aktywna. Powikłania są jednak rzadkie, a śmiertelność nie wzrasta.36

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Quellen

Literatur

  1. Lindström CG. Collagenous colitis with watery diarrhea--a new entity? Pathol Eur 1976; 11: 87-89. PubMed
  2. Haagen Nielsen O, Vainer B, Schaffalitzky de Muckadell OB. Microscopic colitis: a missed diagnosis?. Lancet 2004; 364: 2055-7. PubMed
  3. Olesen M, Eriksson S, Bohr J, Järnerot G, Tysk C. Microscopic colitis: a common diarrhoeal disease. An epidemiological study in Örebro, Sweden, 1993-1998. Gut. 2004 Mar;53(3):346-50. PubMed PMID: 14960513. PubMed
  4. Münch A, Aust D, Bohr J, Bonderup O, Fernández Bañares F, Hjortswang H,Madisch A, Munck LK, Ström M, Tysk C, Miehlke S; European Microscopic ColitisGroup (EMCG). Microscopic colitis: Current status, present and future challenges:statements of the European Microscopic Colitis Group. J Crohns Colitis. 2012Oct;6(9):932-45. Epub 2012 Jun 15. Review. PubMed PMID: 22704658. PubMed
  5. Tong J, Zheng Q, Zhang C, et al. Incidence, prevalence, and temporal trends of microscopic colitis: A systematic review and meta-analysis. Am J Gastroenterol. 2015 Feb;110(2):265-276 . doi:10.1038/ajg.2014.431 DOI
  6. Loftus EV. Microscopic colitis: epidemiology and treatment. Am JGastroenterol. 2003 Dec;98(12 Suppl):S31-6. Review. PubMed PMID: 14697916. PubMed
  7. Bohr J, Tysk C, Eriksson S, Abrahamsson H, Järnerot G. Collagenous colitis: a retrospective study of clinical presentation and treatment in 163 patients. Gut 1996; 39: 846. Gut
  8. Järnerot G, Tysk C, Bohr J, et al. Collagenous colitis and fecal stream diversion. Gastroenterology 1995; 109: 449-55. Gastroenterology
  9. Park T, Cave D, Marshall C. Microscopic colitis: A review of etiology, treatment and refractory disease. World J Gastroenterol. 2015 Aug 7;21(29):8804-10. www.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Stewart MJ, Seow CH, Storr MA. Prednisolone and budesonide for short- andlong-term treatment of microscopic colitis: systematic review and meta-analysis. Clin Gastroenterol Hepatol. 2011 Oct;9(10):881-90. doi:10.1016/j.cgh.2011.06.005. Epub 2011 Jun 13. Review. PubMed PMID: 21699817. PubMed
  11. Masclee GM, Coloma PM, Kuipers EJ, Sturkenboom MC. Increased risk ofmicroscopic colitis with use of proton pump inhibitors and non-steroidalanti-inflammatory drugs. Am J Gastroenterol. 2015 May;110(5):749-59. doi:10.1038/ajg.2015.119. Epub 2015 Apr 28. PubMed PMID: 25916221. PubMed
  12. Fernández-Bañares F, de Sousa MR, Salas A, Beltrán B, Piqueras M, Iglesias E, Gisbert JP, Lobo B, Puig-Diví V, García-Planella E, Ordás I, Andreu M, Calvo M,Montoro M, Esteve M, Viver JM; RECOMINA Project, GETECCU Grupo Español deEnfermedades de Crohn y Colitis Ulcerosa. Epidemiological risk factors inmicroscopic colitis: a prospective case-control study. Inflamm Bowel Dis. 2013Feb;19(2):411-7. doi: 10.1002/ibd.23009. PubMed PMID: 23344243. PubMed
  13. Pardi DS. Diagnosis and Management of Microscopic Colitis. Am J Gastroenterol.2017 Jan;112(1):78-85. doi: 10.1038/ajg.2016.477. Epub 2016 Nov 29. Review.PubMed PMID: 27897155. PubMed
  14. Fine KD, Do K, Schulte K, et al. High prevalence of celiac sprue-like HLA-DQ genes and enteropathy in patients with the microscopic colitis syndrome. Am J Gastroenterol 2000; 74: 1974-82. PubMed
  15. Matteoni CA, Goldblum JR, Wang N, et al. Celiac disease is highly prevalent in lymphocytic colitis. J Clin Gastroenterol 2001; 32: 225-27. PubMed
  16. Green PH, Yang J, Cheng J, Lee AR, Harper JW, Bhagat G. An association betweenmicroscopic colitis and celiac disease. Clin Gastroenterol Hepatol. 2009Nov;7(11):1210-6. doi: 10.1016/j.cgh.2009.07.011. Epub 2009 Jul 22. PubMed PMID: 19631283. PubMed
  17. Fernández-Bañares F, de Sousa MR, et al. Impact of current smoking on theclinical course of microscopic colitis. Inflamm Bowel Dis. 2013 Jun;19(7):1470-6.doi: 10.1097/MIB.0b013e318281f3cc. PubMed PMID: 23552765. PubMed
  18. Vigren L, Sjöberg K, Benoni C, Tysk C, Bohr J, Kilander A, Larsson L, Ström M,Hjortswang H. Is smoking a risk factor for collagenous colitis? Scand JGastroenterol. 2011 Nov;46(11):1334-9. doi: 10.3109/00365521.2011.610005. Epub2011 Aug 19. PubMed PMID: 21854096. PubMed
  19. Wildt S, Nordgaard-Lassen I, Bendtsen F, Rumessen JJ. Metabolic and inflammatory faecal markers in collagenous colitis. Eur J Gastroenterol Hepatol 2007; 19: 567. PubMed
  20. Bohr J, Tysk C, Yang P, Danielsson D, Järnerot G. Autoantibodies andimmunoglobulins in collagenous colitis. Gut. 1996 Jul;39(1):73-6. www.ncbi.nlm.nih.gov
  21. Freeman HJ. Perinuclear antineutrophil cytoplasmic antibodies in collagenousor lymphocytic colitis with or without celiac disease. Can J Gastroenterol. 1997 Jul-Aug;11(5):417-20. PubMed PMID: 9286475. PubMed
  22. Gentile N, Yen EF. Prevalence, Pathogenesis, Diagnosis, and Management of Microscopic Colitis. Gut Liver. 2018 May 15;12(3):227-235. www.ncbi.nlm.nih.gov
  23. Hjortswang H, Tysk C, Bohr J, Benoni C, Kilander A, Larsson L, Vigren L, StrömM. Defining clinical criteria for clinical remission and disease activity incollagenous colitis. Inflamm Bowel Dis. 2009 Dec;15(12):1875-81. doi:10.1002/ibd.20977. Epub 2009 Jun 5. PubMed PMID: 19504614. PubMed
  24. Jaruvongvanich V, Poonsombudlert K, Ungprasert P. Smoking and Risk ofMicroscopic Colitis: A Systematic Review and Meta-analysis. Inflamm Bowel Dis.2019 Mar 14;25(4):672-678. doi: 10.1093/ibd/izy296. PubMed PMID: 30869794. PubMed
  25. Münch A, Tysk C, Bohr J, Madisch A, Bonderup OK, Mohrbacher R, Mueller R,Greinwald R, Ström M, Miehlke S. Smoking Status Influences Clinical Outcome inCollagenous Colitis. J Crohns Colitis. 2016 Apr;10(4):449-54. doi:10.1093/ecco-jcc/jjv235. Epub 2015 Dec 30. PubMed PMID: 26721941. PubMed
  26. Baert F, Schmit A, D'Haens G, Dedeurwaerdere F, Louis E, Cabooter M, De Vos M,Fontaine F, Naegels S, Schurmans P, Stals H, Geboes K, Rutgeerts P; Belgian IBDResearch Group; Codali Brussels. Budesonide in collagenous colitis: adouble-blind placebo-controlled trial with histologic follow-up.Gastroenterology. 2002 Jan;122(1):20-5. PubMed PMID: 11781276. PubMed
  27. Bonderup OK, Hansen JB, Birket-Smith L, Vestergaard V, Teglbjaerg PS,Fallingborg J. Budesonide treatment of collagenous colitis: a randomised, double blind, placebo controlled trial with morphometric analysis. Gut. 2003Feb;52(2):248-51. PubMed PMID: 12524408 PubMed
  28. Miehlke S, Heymer P, Bethke B, Bästlein E, Meier E, Bartram HP, Wilhelms G,Lehn N, Dorta G, DeLarive J, Tromm A, Bayerdörffer E, Stolte M. Budesonidetreatment for collagenous colitis: a randomized, double-blind,placebo-controlled, multicenter trial. Gastroenterology. 2002 Oct;123(4):978-84. PubMed PMID: 12360457. PubMed
  29. Miehlke S, Madisch A, Karimi D, Wonschik S, Kuhlisch E, Beckmann R, Morgner A,Mueller R, Greinwald R, Seitz G, Baretton G, Stolte M. Budesonide is effective intreating lymphocytic colitis: a randomized double-blind placebo-controlled study.Gastroenterology. 2009 Jun;136(7):2092-100. doi: 10.1053/j.gastro.2009.02.078.Epub 2009 Mar 17. PubMed PMID: 19303012. PubMed
  30. Chande N, Al Yatama N, Bhanji T, Nguyen TM, McDonald JW, MacDonald JK.Interventions for treating lymphocytic colitis. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Jul 13;7:CD006096. doi: 10.1002/14651858.CD006096.pub4. Review. PubMed PMID:28702956. PubMed
  31. Kafil TS, Nguyen TM, Patton PH, MacDonald JK, Chande N, McDonald JW. Interventions for treating collagenous colitis. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Nov 11;11:CD003575. Review. PubMed PMID: 29127772. PubMed
  32. Miehlke S, Madisch A, Voss C, et al. Long-term follow-up of collagenous colitis after induction of clinical remission with budesonide. Aliment Pharmacol Ther 2005; 22: 1115. PubMed
  33. Olesen M, Eriksson S, Bohr G, et al. Lymphocytic colitis: a retrospective clinical study of 199 Swedish patients. Gut 2004 Apr;54(4):536-41. www.ncbi.nlm.nih.gov
  34. Goldstein NS, Gyorfi T. Focal lymphocytic colitis and collagenous colitis: patterns of Crohn's colitis? Am J Surg Pathol 1999; 23: 1075-81. PubMed
  35. Pokorny CS, Kneale KL, Henderson CJA. Progression of collagenous colitis to ulcerative colitis. J Clin Gastroenterol 2001; 32: 435-38. PubMed
  36. Chan JL, Tersmette AC, Offerhaus JA, et al. Cancer risk in collagenous colitis. Inflam Bowel Dis 1999; 5: 40-43. PubMed

Autoren

  • Dietrich August, Arzt in Weiterbildung, Freiburg i. Br.



kolitt; colitt; Mikroskopisk kolitt; kollagenøs kolitt; lymfocytisk kolitt; kollagen kolitt; lymfocytær kolitt; Mikroskopische Kolitis
Mikroskopische Kolitis; Kollagene Kolitis; Lymphozytäre Kolitis; Diarrhö; Kollagenablagerungen
Mikroskopowe zapalenie jelita grubego
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Przewlekła choroba biegunkowa z typowymi, wykrywalnymi histologicznie zmianami błony śluzowej. Rozróżnia się podtypy kolagenowego i limfocytowego zapalenia jelita grubego.
Gastroenterologia
Mikroskopowe zapalenie jelita grubego
/link/b922e69cf5164af5abfea32e370f241b.aspx
/link/b922e69cf5164af5abfea32e370f241b.aspx
mikroskopowe-zapalenie-jelita-grubego
SiteDisease
Mikroskopowe zapalenie jelita grubego
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.deno (patched by linkmapper)
pl
pl
pl